Меѓународна година на постари лица
Во својот Проглас за стареење, Генералното собрание на Обединетите нации донело одлука 1999 година да се прогласи за Меѓународна година на постарите лица [1] Прогласот бил лансиран на 1 октомври 1998 година, Меѓународниот ден на постарите лица, од генералниот секретар на Обединетите нации Кофи Анан.
На светско ниво, во следните генерации, процентот на население од 60 години и повеќе ќе се зголемило од еден во четири, што донело значителни социјални, економски и духовни промени.[2] Прогласот требало да привлече внимание кон признавањето на демографското полнолетство на човештвото и ветувањето што го давало за зрели ставови и можности во социјални, економски, културни и духовни претпријатија, особено за глобалниот мир и развој во следниот век.
Бројни настани се одржале во рамките на ООН и во земјите-членки за одбележување на настанот.
Тема[уреди | уреди извор]
Имајќи ги предвид овие трансформации, ООН избрале „кон општество за сите векови“ да служи како тема за IYOP.[2] Во текот на целата година, земјите учеснички ќе ја поттикнувале свеста за улогите на постарите во општеството и потребата за меѓугенерациско почитување и поддршка, нагласувајќи го фактот дека постарите лица се складиште на историјата на нивните општества.
Темата на оваа меѓународна година, сепак - Кон општество за сите возрасти - предизвикала целосен ангажман на сите слоеви на општеството. Се повикувала на „солидарност“, „почит“ и „размена“ меѓу генерациите.[3] Се повикувале на можности за споделување помеѓу младите и не толку младите, така што секој можел да учи од другиот.
Историја[уреди | уреди извор]
Од 1959 година, Светска година на бегалци, ООН одредила специфични години со цел да привлече внимание кон важни прашања.[3] Владите на земјите-членки, потпомогнати од граѓанското општество, се охрабрувале да ги земат темите како можности за подигање на свеста и промовирање на иницијативи за политики меѓу граѓаните (истото образложение се применувало и на долгиот список на годишни денови и посебни децении).
Работата на многу агенции и програми на ООН имала директни врски со проблемите со стареењето и ги рефлектирала приоритетите на IYOP. Тоа секако важело за Светската здравствена организација (СЗО), Центарот за човечки населби на Обединетите нации (Хабитат) и Образовната, научната и културната организација на Обединетите нации (УНЕСКО).[3]
Во 1992 година, Генералното собрание на Обединетите нации донело одлука, „како признание за демографското полнолетство на човештвото и ветувањето што го дава за созревање на ставовите и можностите во општествените, економските, културните и духовните претпријатија, особено за глобалниот мир и развој во следниот век“ (резолуција 47/5), да се прогласи 1999 година за Меѓународна година на постарите лица (IYOP). Темата на оваа година била Кон општество за сите возрасти.[3]
На церемонијата на лансирање, Светската здравствена организација (СЗО) ги повикала творците на политиките да ја препознаат важноста на стареењето на населението и да го спровеле ова признание на дело.[4] Во 1999 година, во светот имало околу 580 милиони луѓе на возраст од 60 години. До 2020 година, се проценувало дека оваа бројка ќе ја надминела границата од 1 милијарда. До тоа време, над 700 милиони постари луѓе ќе живееле само во земјите во развој. Затоа било неопходно да се внесе стареењето во развојната агенда, нагласила таа.
Принципи на Обединетите нации за постари лица[уреди | уреди извор]
Основната рамка за Меѓународната година на постарите лица бил Меѓународниот план за акција за стареење, првиот голем меѓународен инструмент за стареење, кој бил одобрен од Генералното собрание во 1982 година (по Светското собрание за стареење од таа година).[3]
Последователните принципи на ООН за постари лица, усвоени од Генералното собрание на ООН на 16 декември 1991 година (резолуција 46/91) можеле да бидат поделени во пет различни групи релевантни прашања: независност, учество, грижа, самоисполнување и достоинство.[3]
Работејќи во тие рамки, фокусот на оваа година бил развиен во четири теми: состојбата на постарите лица, поединечниот доживотен развој, односите меѓу генерациите и, конечно, меѓусебната врска со стареењето и развојот на населението.[3]
Независност[уреди | уреди извор]
- 1. Постарите лица треба да имаат пристап до соодветна храна, вода, засолниште, облека и здравствена заштита преку обезбедување приход, поддршка од семејството и заедницата и самопомош.
- 2. Постарите лица треба да имаат можност да работат или да имаат пристап до други можности за генерирање приходи.
- 3. Постарите лица треба да можат да учествуваат во одредувањето кога и со какво темпо се случува повлекување од работната сила.
- 4. Постарите лица треба да имаат пристап до соодветни програми за едукација и обука.
- 5. Постарите лица треба да можат да живеат во средини што се безбедни и прилагодливи на личните преференции и менувањето на капацитетите.
- 6. Постарите лица треба да можат да живеат што е можно подолго дома.[5]
Учество[уреди | уреди извор]
- 7. Постарите лица треба да останат интегрирани во општеството, да учествуваат активно во формулирање и спроведување на политики кои директно влијаат на нивната благосостојба и да ги споделат своите знаења и вештини со помладите генерации.
- 8. Постарите лица треба да можат да бараат и развиваат можности за услуга на заедницата и да служат како волонтери на позиции соодветни на нивните интереси и можности.
- 9. Постарите лица треба да можат да формираат движења или здруженија на постари лица.[5]
Грижа[уреди | уреди извор]
- 10. Постарите лица треба да имаат корист од грижата и заштитата на семејството и заедницата во согласност со системот на културни вредности на секое општество.
- 11. Постарите лица треба да имаат пристап до здравствена заштита за да им помогнат да го задржат или повратат оптималното ниво на физичка, ментална и емоционална благосостојба и да спречат или да го одложат почетокот на болеста.
- 12. Постарите лица треба да имаат пристап до социјални и правни услуги за подобрување на нивната автономија, заштита и грижа.
- 13. Постарите лица треба да можат да користат соодветни нивоа на институционална грижа, обезбедувајќи заштита, рехабилитација и социјална и ментална стимулација во хумана и безбедна средина.
- 14. Постарите лица треба да можат да уживаат во човековите права и основни слободи кога престојуваат во кое било засолниште, установа за згрижување или третман, вклучително и целосно почитување на нивното достоинство, верувања, потреби и приватност и правото да донесуваат одлуки за нивната грижа и квалитетот на нивната живее.[5]
Самоисполнување[уреди | уреди извор]
- 15. Постарите лица треба да можат да ги следат можностите за целосен развој на нивниот потенцијал.
- 16. Постарите лица треба да имаат пристап до образовните, културните, духовните и рекреативните ресурси на општеството.[5]
Достоинство[уреди | уреди извор]
- 17. Постарите лица треба да можат да живеат достоинствено и безбедно и да бидат ослободени од експлоатација и физичко или ментално малтретирање.
- 18. Со постарите лица треба да се постапува праведно без оглед на возраста, полот, расна или етничка припадност, попреченост или друг статус и да се ценат независно од нивниот економски придонес.[5]
Комеморативни монети и поштенски марки на IYOP[уреди | уреди извор]
Во Канада, Одделението за стареење и старите лица во здравството Канада одиграло водечка улога, заедно со слични канцеларии основани во секоја провинциска јурисдикција. Имало заеднички напори од страна на многу постари организации, за кои годината обезбедила огромна фокусна точка околу која ќе ги унапределе нивните грижи и аспирации.[3] Како начин за одбележување на настанот, Канада произвела комеморативна паричка и марка. Двете биле дизајнирани од Шелаг Армстронг.
| Земја | Година | Деноминација | Производител | Уметник | Гроздобер | Цена на издавање |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Канада | 1999 година | 1 долар | Кралска канадска нане | С.Армстронг-Хоџинс | 24.976 | 49,95 американски долари |
| Шпанија | 1999 година | 100 пезети | Нане од Мадрид | 60.332.000 | Вредност на лицето |
| Датум на издавање | Производител | Тема | Уметник | Деноминација | Печатач | Квантитет | Перфорација |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 12 април 1999 година [2] | Канада Пост | Меѓународна година на постари лица во Канада. | С.Армстронг-Хоџинс | 46 центи | Канадска компанија за банкарска белешка, ограничена | 8.000.000 | 13,5 |
Во 1999 година, Кралската австралиска кованица издала комеморативна паричка од еден долар, славејќи ја IYOP.
Поврзано[уреди | уреди извор]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ General Assembly на ООН Седница бр. 47 Resolution 5. Proclamation on Aging A/RES/47/5 16 October 1992. посет. 22 август 2008 г.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Canada Post Corporation, Canada's Stamp Details, Vol. 8, No. 2, 1999, p. 20-21.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 „International Year of Older Persons“. Архивирано од изворникот на 2007-07-09. Посетено на 2007-07-13.
- ↑ „International Year of Older Persons Launched“. Архивирано од изворникот на 2012-10-05. Посетено на 2020-10-29.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 https://www.un.org/esa/socdev/iyop/iyoppop.htm