Меѓународна година на астрономијата

Од Википедија — слободната енциклопедија

Меѓународната година на астрономијата (IYA2009) била едногодишна прослава на астрономијата што се одржала во 2009 година, за да се совпадне со 400-годишнината од првото забележано астрономско набудување со телескоп од Галилео Галилеј и објавувањето на Астрономија нова на Јоханес Кеплер од XVII век.[1] Годината ја прогласило 62-то Генерално собрание на Обединетите нации.[2][3] Глобална шема, поставена од Меѓународниот астрономски сојуз (IAU), исто така била одобрена од УНЕСКО, тело на ООН одговорно за образовни, научни и културни прашања.[4]

IAU ја координирала Меѓународната година на астрономијата во 2009 година. Оваа иницијатива била можност за граѓаните на Земјата да добијат подлабок увид во улогата на астрономијата во збогатувањето на сите човечки култури. Покрај тоа, служела како платформа за информирање на јавноста за најновите астрономски откритија, притоа истакнувајќи ја основната улога на астрономијата во образованието за наука. IYA2009 била спонзорирана од Celestron и Thales Alenia Space.

Значење од 1609 година[уреди | уреди извор]

На 25 септември 1608 година, Ханс Липерши, производител на спектакли од Миделбург, отпатувал за Хаг, тогашната престолнина на Холандија, за да и покаже на холандската влада нов уред што се обидувал да го патентира: телескоп. Иако на Ханс не му бил доделен патентот, Галилео слушнал за оваа приказна и решил да го искористи „холандското перспективно стакло“ и да го насочи кон небото.

Во 1609 година, Галилео Галилеј прво свртел еден од неговите телескопи кон ноќното небо и направил зачудувачки откритија што ја смениле концепцијата на човештвото за светот: планини и кратери на Месечината, плетора од ѕвезди невидливи со голо око и месечини околу Јупитер.[5] Астрономските опсерватории ширум светот ветиле дека ќе откријат како се формирале планети и ѕвезди, како се собираат и еволуираат галаксиите и кои всушност се структурата и обликот на нашиот универзум. Истата година, Јоханес Кеплер го објавил своето дело „Астрономија нова“, во кое ги опишал основните закони на движењата на планетата.

Сепак, Галилео не бил првиот што ја набудувал Месечината преку телескоп и направил нејзин цртеж. Томас Хариот ја набљудувал и детализирал Месечината неколку месеци пред Галилео.[6][7] „Сè е во врска со публицитетот. Галилео беше исклучително добар во иритирање на луѓето и исто така користеше творечко пишување за да комуницира што научи на начин што ги натера луѓето да размислуваат“, велела Памела Геј во интервју за „Скептицитити“ во 2009 година.[8]

Наменета цел[уреди | уреди извор]

Претседателот на САД, Барак Обама, ја гледа двојната ѕвезда во со соѕвездието Лира преку телескопот 8“ Шмит – Касегреин за време на Астрономијата во Белата куќа во 2009 година.

Визија[уреди | уреди извор]

Визијата на IYA2009 била да им помогне на луѓето преку небото да го откријат своето место во Универзумот и со тоа да се вклучат во личното чувство на чудо и откривање. Активностите на IYA2009 се одвивале на локално, национално, регионално и меѓународно ниво. Во секоја земја биле формирани национални јазли за да се подготват активности за 2009 година. Овие јазли воспоставиле соработка помеѓу професионални и аматерски астрономи, научни центри и научни комуникатори. Вклучени биле повеќе од 100 земји, а на крајот учествувале повеќе од 140. За да помогне во координирањето на оваа огромна глобална програма и да се обезбеди важен ресурс за земјите учеснички, IAU воспоставила централен Секретаријат и мрежната страница IYA2009 како главен ресурс на IYA2009 за јавноста, професионалците и медиумите.[9]

Цели[уреди | уреди извор]

Астрономијата е можеби најстарата наука во историјата на човештвото, одиграла важна улога во повеќето, ако не и во сите култури со векови. Меѓународната година на астрономијата 2009 (IYA2009) била наменета да биде глобална прослава на астрономијата и нејзините придонеси за општеството и културата, стимулирајќи го интересот во светот не само за астрономијата, туку и за науката воопшто, со посебен наклон кон младите.

IYA2009 го означила монументалниот скок напред што следел по првото користење на телескопот од Галилео за астрономски набудувања и ја прикажала астрономијата како мирен глобален научен потфат што ги обединува аматерските и професионалните астрономи на меѓународно и мултикултурно семејство, кои работат заедно за да најдат одговори на некои од најосновните прашања што човештвото некогаш ги поставило. Целта на годината била да се стимулира интересот за астрономијата и науката под централната тема „Универзумот, твое да откриеш“.

Неколку комитети биле формирани за да го надгледуваат огромното мнозинство на активности на IYA2009 (настани на „астрономијата на тротоарите“ во планетариумите и јавните опсерватории), кои делувале на локално, регионално и национално ниво. Овие комитети биле соработка помеѓу професионални и аматерски астрономи, научни центри и научни комуникатори. Поединечни земји преземале свои иницијативи, како и проценка на нивните национални потреби, додека МВР делувал како координатор на настанот и катализатор на глобално ниво. На МАУ планот бил да се поврзат со, и да се вклучат, колку што е можно на тековните теренски и образовани напори во целиот свет, вклучувајќи ги и оние организирани од страна на аматери астрономи.

Цели[уреди | уреди извор]

Главните цели на IYA2009 беа:

  1. Зголемување на научната свест;
  2. Промовирање на широк пристап до ново знаење и набљудување на искуствата;
  3. Давање моќ на астрономските заедници во земјите во развој;
  4. Поддршка и подобрување на формалното и неформалното научно образование;
  5. Обезбедување модерна слика за науката и научниците;
  6. Олеснување на нови мрежи и зајакнување на постојните;
  7. Подобрување на родовата избалансирана застапеност на научниците на сите нивоа и промовирање поголема вклученост на помалку застапените малцинства во научни и инженерски кариери;
  8. Олеснување на зачувување и заштита на светското културно и природно наследство на темно небо на места како што се урбани оази, национални паркови и астрономски места.

Како дел од шемата, IYA2009 им помогнала на помалку добро етаблираните организации од земјите во развој да се вклучат во поголеми организации и да ги дадат своите придонеси, поврзани преку огромна глобална мрежа. Оваа иницијатива имала за цел да ги достигне и економски загрозените деца низ целиот свет и да го подобри нивното разбирање за светот.[10]

Секретаријатот[уреди | уреди извор]

Центарот на активностите на IAU за IYA2009 бил Секретаријатот на IYA2009. Ова било утврдено за да ги координира активностите за време на планирањето, извршувањето и евалуацијата на годината. Секретаријатот се наоѓал во седиштето на Европската јужна опсерваторија во градот Гархинг, близу Минхен, Германија. Секретаријатот требало да соработува постојано со Националните јазли, Групите за задачи, Партнерите и Организациските соработници, медиумите и пошироката јавност за да се обезбеди напредок на IYA2009 на сите нивоа. Секретаријатот и мрежната страница биле најголемите центри за координација и ресурси за сите земји учеснички, но особено за оние земји во развој на кои им недостасувале национални ресурси за сами да организираат големи настани.

Проекти за камен-темелник[уреди | уреди извор]

Интернационалната година на астрономијата 2009 била поддржана од единаесет проекти од Камен-темелник. Овие биле глобални програми на активности центрирани на специфични теми и биле некои од проектите што помогнале да се постигнат главните цели на IYA2009; без разлика дали тоа било поддршка и промоција на жените во астрономијата, зачувување на места со темно небо низ целиот свет или едукација и објаснување на работата на Универзумот до милиони, единаесетте камен-темелници биле клучните елементи во успехот на IYA2009.

100 часа астрономија[уреди | уреди извор]

100 часа астрономија (100HA)[11] бил светски настан за астрономија што се одржал од 2-5 април 2009 година и бил дел од закажаните глобални активности на Меѓународната година на астрономијата 2009 година. Главната цел на 100HA била да има што повеќе луѓе низ целиот свет кои гледаат низ телескоп исто како што тоа го сторил Галилео за прв пат пред 400 години. Настанот вклучувал специјални веб-емисии, активности на студенти и наставници, распоред на настани во научни центри, планетариуми и научни музеи, како и 24 часовна астрономија на тротоарите, што овозможило јавни наљудувачки сесии на што повеќе луѓе.

Галилеоскоп[уреди | уреди извор]

Галилеоскопот[12] бил светски настан во астрономијата што се одржал 2-5 април 2009 година, каде што програмата требала да сподели лично искуство со практични астрономски опсервации со што повеќе луѓе низ целиот свет. Соработувала со американскиот Национален јазол IYA2009 за развој на едноставен, достапен, лесен за составување и лесен за употреба телескоп, кој можел да се дистрибуира во милиони. Во теорија, секој учесник на настанот на IYA2009 требало да може да однесе дома еден од овие мали телескопи, овозможувајќи им да набљудуваат со инструмент сличен на оној на Галилео.

Космички дневник[уреди | уреди извор]

Космичкиот дневник,[13][14] светски настан за астрономија што траел 2-5 април, не се однесувал на науката за астрономијата, туку за тоа како е да се биде астроном. Професионалците требало да блогираат текстови и слики за нивниот живот, семејствата, пријателите, хобијата и интересите, како и за нивната работа, најновите откритија од истражувањето и предизвиците со кои се соочуваат. Блогерите претставувале живописен пресек на работните астрономи од целиот свет. Тие пишувале на многу различни јазици, од пет континенти. Тие исто така напишале „објаснувања“ на статијата за нивните специјализирани области, кои биле истакнати на мрежната страница. НАСА, ЕСА и ЕСО сите имале под-блогови како дел од камен-темелникот на Космичкиот дневник.

Порталот кон универзумот[уреди | уреди извор]

Порталот кон универзумот (PTTU)[15] бил светски настан за астрономија што се одржал на 2-5 април 2009 година, за да се обезбеди глобален, едношалтерски портал за содржини на Интернет астрономијата, служејќи како индекс, агрегатор и страница за друштвено вмрежување за даватели на содржини во астрономијата, луѓе, печат, едукатори, донесувачи на одлуки и научници. PTTU требало да содржи агрегација на новости, слики, настани и видео; сеопфатен директориум на опсерватории, објекти, астрономски друштва, аматерски астрономски друштва, вселенски уметници, универзитети за научна комуникација; и алатки за соработка на веб 2.0, како што е рангирање на различни услуги според популарноста, за да се промовирала интеракција во рамките на мултимедијалната заедница за астрономија. Покрај тоа, требало да се развијат низа „графички контроли“ (мали апликации) за да се искористат постојните „живи податоци“. Современата технологија и стандардизацијата на метаподатоците овозможиле да се врзат сите добавувачи на такви информации заедно со еден, полуавтоматски портал за ажурирање.

Таа е астроном[уреди | уреди извор]

Промовирање на родовата еднаквост и зајакнување на жените е една од целите на Милениумот за развој на Обединетите нации. Таа е астроном[16] бил светски настан за астрономија што се одржал на 2-5 април 2009 година, за да се промовира родовата еднаквост во астрономијата (и науката воопшто), решавајќи проблеми со пристрасност преку обезбедување веб-платформа каде што ќе имало информации и врски за родовата рамнотежа и сродни се собираат ресурси. Целта на проектот била да обезбеди неутрални, информативни и достапни информации за жени-професионални и аматерски астрономи, студенти и оние кои се заинтересирани за проблемот со родовата еднаквост во науката. Обезбедувањето на оваа информација имала за цел да помогне во зголемувањето на интересот на младите девојки за студирање и занимавање со кариера во астрономијата. Друга цел на проектот била да се изгради и одржи Интернет, заснован на форум и база на податоци, лесни за ракување, каде што луѓето без оглед на географската локација ќе можеле да читаат за оваа тема, да поставуваат прашања и да наоѓаат одговори. Исто така, требало да има опција да се дискутира за специфични проблеми за астрономијата, како што се набљудување на времето и семејните должности.

Свесност за мрачното небо[уреди | уреди извор]

Свеста за темното небо[17] бил светски настан за астрономија што траел 2-5 април 2009 година. IAU соработувале со Националната опсерваторија за оптичка астрономија на САД (NOAO), претставници на Меѓународната асоцијација на темно небо (IDA), Иницијативата „ѕвездена светлина“ и други национални и меѓународни партнери во едукација на темно небо и животна средина за неколку поврзани теми. Фокусот бил ставен на три главни граѓани-научни програми за мерење на локалното ниво на загадување на светлината. Овие програми требало да бидат во форма на „лов на ѕвезди“ или „броење на ѕвезди“, обезбедувајќи им на луѓето забавен и директен начин да стекнат зголемена свесност за загадувањето на светлината преку набљудување од прва рака на ноќното небо. Заедно, трите програми требало да ја опфатат целата Меѓународна година на астрономијата 2009 година, имено ГЛОБЕ во текот на ноќта (во март), Големиот светски опсег на Ѕвезди (во октомври) и Колку ѕвезди (јануари, февруари, април до септември, ноември и декември).

УНЕСКО и IAU работеле заедно на спроведување на истражувачка и образовна соработка како дел од тематската иницијатива на УНЕСКО, Астрономијата и светското наследство[18] како настан низ светот за астрономија, кој исто така се одржал 2-5 април 2009 година. Главната цел била да се воспостави врска помеѓу науката и културата врз основа на истражување насочено кон признавање на културните и научните вредности на својствата поврзани со астрономијата. Оваа програма давала можност да се идентификуваат својствата поврзани со астрономијата сместени низ целиот свет, да се зачува нивната меморија и да се спасат од прогресивно влошување. Потребна била поддршка од меѓународната заедница за спроведување на оваа активност и промовирање на признавање на астрономското знаење преку номинирање на страници што ги славеле важните достигнувања во науката.

Програма за обука на наставници Галилео[уреди | уреди извор]

Програмата за обука на наставници Галилео (ГТТП): Меѓународната година на астрономијата 2009 година пружила можност да се вклучи формалната заедница кон астрономските откритија како средство за подобрување на наставата по наука во училниците ширум светот. Да помогнат со обуката на наставниците во делотворна комуникација за астрономијата и да го одржат наследството од IYA2009, IAU - во соработка со Националните јазли и лидери во областа како што е проектот Глобалните рацете на универзумот, Националната опсерваторија за оптичка астрономија на САД и Астрономското друштво од Тихиот Океан - започнале уникатен глобален напор за зајакнување на наставниците преку развивање на Програмата за обука на наставници Галилео (GTTP).[19]

Целта на GTTP била да се создаде светска мрежа на овластени „Галилео амбасадори“ до 2012 година. Овие амбасадори требало да ги обучат „Магистерските наставници од Галилео“ за ефикасно користење и пренесување на алатки и ресурси за астрономско образование во наставните планови и програми за наука во училницата. Наставниците од Галилео требало да бидат опремени за обука на други наставници во овие методологии, користејќи ја работата започната за време на IYA2009 во училниците насекаде. Преку работилници, онлајн алатки за обука и основни комплети за образование, производите и техниките развиени од оваа програма можело да се прилагодат за да стигнат до локации со малку свои ресурси, како и области поврзани со компјутер што можеле да го искористат пристапот до роботски оптички и радио телескопи, веб-камери, астрономски вежби, крос-дисциплински ресурси, обработка на слики и дигитални универзуми (веб и десктоп планетариуми). Меѓу партнерите на GTTP, проектот Глобалните рацете на универзумот била лидер.

Свесност за универзумот[уреди | уреди извор]

Свеста за универзумот (UNAWE)[20] бил светски настан за астрономија кој исто така се одржал во периодот 2-5 април 2009 година, како меѓународна програма за запознавање на многу мали деца во недоволно привилегирани средини со размерите и убавината на Универзумот. Universe Awareness го забележала мултикултурното потекло на модерната астрономија во обид да се прошири умот на децата, да се разбуди нивнатаљубопитност во науката и да се стимулираат глобалното граѓанство и толеранцијата. Користејќи го небото и природната фасцина на децата со него како заедничка основа, UNAWE требало да создаде меѓународна свест за нивното место во Универзумот и за нивното место на Земјата.

Од Земјата до Универзумот[уреди | уреди извор]

Постер на филмот „Од Земјата до Универзумот“.[21]

Проектот за камен-темелник од земја до универзум (FETTU)[22] бил светски јавен научен настан што започнал во јуни 2008 година, а траел до 2011 година. Овој проект се обидел да ги донесе астрономските слики и нивната наука до пошироката публика во нетрадиционалните места за неформално учење. Со поставување на овие изложби за астрономија во јавни паркови, метро станици, уметнички центри, болници, трговски центри и други достапни локации, се надевале дека ќе бидат ангажирани лица кои вообичаено би ја игнорирале или дури и не ја сакале астрономијата или науката воопшто.

Развој на астрономијата на глобално ниво[уреди | уреди извор]

Развојната астрономија на глобално ниво[23] бил светски настан за астрономија што се одржал во периодот 2-5 април 2009 година, како камен-темелник за да се признаело дека астрономијата требала да се развива во три клучни области: професионално (универзитети и истражувања); јавно (комуникациски, медиумски и аматерски групи) и образовно (училишта и структури на неформално образование). Фокусот бил да се стави на региони кои немале силни астрономски заедници. Имплементацијата требала да биде насочена кон обука, развој и вмрежување во секоја од овие три клучни области.

Овој камен-темелник го користел моментумот на IYA2009 за да помогне во воспоставувањето и зајакнувањето на регионалните структури и мрежи кои работат на развој на астрономијата ширум светот. Овие мрежи требало да ја поддржат тековната и идната развојна работа на IAU и другите програми, плус да обезбеделе дека регионите во развој можеле да имаат корист од IYA2009 и работата на другите проекти од камен-темелник. Требало да се реши и прашањето за придонесот на астрономијата во развојот.

Галилејски ноќи[уреди | уреди извор]

Галилејските ноќи[24] бил светски настан во астрономијата, кој се одржал и на 2-5 април 2009 година, како проект за вклучување и на аматерски и на професионални астрономи низ целиот свет, излегувајќи на улиците со нивните телескопи и посочувајќи ги како Галилео пред 400 години. Изворите на интерес биле Јупитер и неговите месечини, Сонцето, нашата Месечина и многу други небесни чуда. Настанот требало да се одржи на 22-24 октомври 2009 година. Астрономите требало да го споделат своето знаење и ентузијазам за вселената охрабрувајќи што повеќе луѓе да гледаат низ телескоп кон планетарните соседи.

Поврзано[уреди | уреди извор]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ „Johannes Kepler: His Life, His Laws and Times“. NASA: Kepler Mission. Архивирано од изворникот на 2012-01-31. Посетено на 22 February 2015.
  2. ↑ „2009 to be International Year of Astronomy, UN declares“. CBC News. 21 December 2007. Архивирано од изворникот на 9 July 2010. Посетено на 9 January 2009.
  3. ↑ General Assembly на ООН Седница бр. 62 Verbatim Report 78. A/62/PV.78 page 18. 19 December 2007. посет. 18 март 2009 г.
  4. ↑ „International Year of Astronomy 2009“. Sky & Telescope. 1 January 2009. Архивирано од изворникот на 2 February 2013. Посетено на 9 January 2009.
  5. ↑ „Looking Through Galileo's Eyes“. ScienceDaily. 8 January 2009. Посетено на 9 January 2009.
  6. ↑ „Harriot Moon“. Skepticality. Посетено на 22 February 2015.
  7. ↑ „Celebrating Thomas Harriot, the world's first telescopic astronomer“. Royal Astronomical Society. Посетено на 22 February 2015.
  8. ↑ „International Year of Astronomy“. Skepticality. Посетено на 22 February 2015.
  9. ↑ „About IYA2009“. IAU/IYA2009. 1 January 2009. Посетено на 20 May 2009.
  10. ↑ „IYA2009 Goals & Objectives“. IAU/IYA2009. 1 January 2009. Посетено на 20 May 2009.
  11. ↑ „Global Cornerstone projects – 100 Hours of Astronomy“. IAU/IYA2009. 1 January 2009. Посетено на 20 May 2009.
  12. ↑ „Global Cornerstone projects – Galileoscope“. IAU/IYA2009. 1 January 2009. Посетено на 20 May 2009.
  13. ↑ „Global Cornerstone projects – Cosmic Diary“. IAU/IYA2009. 1 January 2009. Посетено на 20 May 2009.
  14. ↑ „Cosmic Diary“. Welcome to Cosmic Diary. Посетено на 22 February 2015.
  15. ↑ „Global Cornerstone projects – Portal to the Universe“. IAU/IYA2009. 1 January 2009. Посетено на 20 May 2009.
  16. ↑ „Global Cornerstone projects – She is an astronomer“. IAU/IYA2009. 1 January 2009. Посетено на 20 May 2009.
  17. ↑ „Global Cornerstone projects – Dark Skies Awareness“. IAU/IYA2009. 1 January 2009. Посетено на 20 May 2009.
  18. ↑ „Global Cornerstone projects – Astronomy and World Heritage“. IAU/IYA2009. 1 January 2009. Посетено на 20 May 2009.
  19. ↑ „Global Cornerstone projects – Galileo Teacher Training Program“.
  20. ↑ „Global Cornerstone projects – Universe Awareness“. IAU/IYA2009. 1 January 2009. Посетено на 20 May 2009.
  21. ↑ „First Free Downloadable Planetarium Show“. Посетено на 11 June 2015.
  22. ↑ „Global Cornerstone projects – From Earth to the Universe“. IAU/IYA2009. 1 January 2009. Посетено на 20 May 2009.
  23. ↑ „Global Cornerstone projects – Developing Astronomy Globally“. IAU/IYA2009. 1 January 2009. Посетено на 20 May 2009.
  24. ↑ „Global Cornerstone projects – Galilean Nights“. IAU/IYA2009. 1 January 2009. Архивирано од изворникот на 2 May 2009. Посетено на 20 May 2009.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Меѓународна_година_на_астрономијата&oldid=5067332“