Мечкино грозје
| Мечкино грозје | |
|---|---|
| |
| Научна класификација [ у ] | |
| Царство: | Растенија |
| клад: | Скриеносеменици |
| клад: | Евдикоти |
| клад: | Астериди |
| Ред: | Вресовидни |
| Семејство: | Вресови |
| Род: | Мечкини грозја |
| Вид: | Мечкино грозје |
| Научен назив | |
| Arctostaphylos uva-ursi (L.) Spreng. | |
Мечкино грозје (наречено и мечкини уши, планика или мелничар ; науч. Arctostaphylos uva-ursi) — растителен вид од родот мечкини грозја (Arctostaphylos) широко распространет низ циркумбореалните региони на субарктичката северна полутопка.[1] — вообичаено име во Канада и САД.[1][2][3] Неговите листови се познати како увин чај.
Распространетост
[уреди | уреди извор]Природната распространетост на мечкиното грозје е циркуполарна и широко распространета во северните географски широчини,[1][3][4] но исто така е ограничена на големи височини појужно:
- во Европа, од Исланд и Северен Кејп, Норвешка на југ до јужна Шпанија (Сиера Невада); централна Италија (Апенини) и северна Грција (венецот Пинд меѓу Егејска Македонија, Епир и Тесалија);
- во Азија од арктичкиот Сибир на југ до Турција, Кавказ, Левант и Хималаи;
- во Северна Америка од арктичката Алјаска, Канада и Гренланд, југ до Калифорнија, северниот брег, централна Висока Сиера Невада (над Конвикт Лејк, округот Моно, Калифорнија), |Централниот Брег, Калифорнија, Областа на заливот Сан Франциско, до Ново Мексико во Карпестите Планини; и Апалачките планини во североисточниот дел на САД. Таа е распространета во сите региони на Британска Колумбија и Алберта.[1][2] Растението е ретко или е загрозено во неколку држави на средниот запад на САД.[3]
Опис
[уреди | уреди извор]Мечкиното грозје е мала ниска дрвенеста грмушка со земја 5–30 см висока.[5] Листовите се зимзелени, остануваат зелени 1-3 години пред да паднат. Плодот е црвена бобинка.[6]
Листовите се сјајни, мали и дебели.[5] Тие наизменично се наредени на стеблата. Долните страни на листовите се посветло зелени од тие што се на врвовите.[6] Новите стебла може да бидат црвени ако растението е на полно сонце, но се зелени ако се на засенчени области. Постарите стебла се кафеави. Во пролет, тие имаат бели или розови цветови.[1]
Дивите насади на мечкино грозје може да бидат густи, со височини ретко повисоки од 15 см. Кадифените гранки со фина текстура првично се бели до бледо зелени, станувајќи мазни и црвено-кафеави со зрелост.
Едноставните лисја на овој широколисен зимзелен се наизменично наредени на гранки. Кожести темнозелени листови се долги 2.5 см и имаат заоблени врвови кои се стеснуваат назад кон основата. На есен, листовите почнуваат да се менуваат од темно зелена во црвено-зелена до виолетова, станувајќи бледа на долната страна.[5]
Терминалните кластери на малите цвеќиња во облик на урна цветаат од мај до јуни. Цветовите се бели до розови,[6] и носат тркалезни, месести или мелести, светло-црвени до розови плодови наречени јатки.[1] Овошјето опстојува на растението до почетокот на зимата. Плодовите се горчливо слатки кога се сурови, но послатки кога се варат и сушат. Секоја јатка содржи од 1 до 5 тврди семиња, кои треба да се скарификуваат и стратифицираат пред ртење за да се намали семето и да се прекине мирувањето на ембрионот.
Мечките и другите животни ги јадат бобинките.[7]
Подвидови
[уреди | уреди извор]Постојат околу 14 подвидови,[4] вклучувајќи:
- Arctostaphylos uva-ursi subsp. ува-урси . Заедничко мечкино грозје ; околуполарни арктички и субарктички, а на планините појужно.
- Arctostaphylos uva-ursi subsp. аденотриха . Централна висока Сиера Невада .
- Arctostaphylos uva-ursi subsp. коактилис . Северно крајбрежје Калифорнија, централен брег Калифорнија, Област на заливот Сан Франциско .
- Arctostaphylos uva-ursi subsp. cratericola (J. D. Smith) P. V. Wells . Гватемалско мечкино грозје, ендемично за Гватемала на многу високи надморски височини (3000 – 4000 м).
- Arctostaphylos uva-ursi subsp. longifoliosa . Различни извештаи од Канада, САД[8] Може да бидат исти како аденотриха или коактилис .
Користи
[уреди | уреди извор]Фитохемикалии
[уреди | уреди извор]Растението содржи различни фитохемикалии, вклучувајќи урсолна киселина, танинска киселина, галска киселина, некои есенцијални масла и смола, хидрохинони (главно арбутин, до 17%), танини (до 15%), фенолни гликозиди и флавоноиди.[9][10]
Храна
[уреди | уреди извор]Историски гледано, плодовите и листовите од мечкино грозје биле користени од нацијата Blackfeet како храна.[11] Плодовите се прилично благи кога се сурови[12], но може да се користат за правење на желе.[13] Бобинките се користеле како зачини и се готвеле со месо.[14]
Традиционална медицина
[уреди | уреди извор]Чаевите и екстрактите од листовите се користеле за традиционалната медицина на луѓето од првите нации со векови како антисептици за уринарниот тракт, диуретици и лаксативи.[15] Во билкарството чајот од листовите се користи за лекување на воспаление на уринарниот тракт.
Мерки на претпазливост и негативни ефекти
[уреди | уреди извор]Еден преглед покажа дека ингестијата на големи дози може да предизвика алергиски реакции, со гадење и напади, како потенцијална итна состојба.[15] Ува урси може да предизвика негативни ефекти кај луѓе со заболување на црниот дроб или бубрезите, или кај бремени жени и доилки.[15]
Одгледување
[уреди | уреди извор]Постојат неколку сорти кои се размножуваат за употреба како украсни растенија.[2] Тој е атрактивен зимзелен почвен покрив за градини во текот на целата година и е корисен за контролирање на ерозијата на ридовите и падините поради неговите длабоки корени.[5] Тој е толерантен на сонце и суви почви.
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 „Arctostaphylos uva-ursi (L.) Spreng; E-Flora: Electronic atlas of the flora of British Columbia; In: Klinkenberg, Brian. (Editor)“. E-Flora BC, Department of Geography, University of British Columbia Herbarium. 2018. Архивирано од изворникот на 2018-04-04. Посетено на 2019-08-27.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 „Common bearberry“. Alberta Plant Watch, Government of Alberta. 2019. Посетено на 2019-08-27.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 „Plant fact sheet: Bearberry (Arctostaphylos uva-ursi)“ (PDF). USDA NRCS Northeast Plant Materials Program. 31 January 2002.
- ↑ 4,0 4,1 „Plants profile for Arctostaphylos uva-ursi (kinnikinnick)“. USDA Plants. 2019. Посетено на 2019-08-27.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 „Arctostaphylos uva-ursi; 'Massachusetts'“. Missouri Botanical Garden. 2019. Посетено на 27 August 2019.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Clapham, Arthur; Tutin, Thomas; Warburg, Frederic (1989). Excursion Flora of the British Isles (Third. изд.). Cambridge University Press. стр. 231. ISBN 0521232902.
- ↑ Reiner, Ralph E. (1969). Introducing the Flowering Beauty of Glacier National Park and the Majestic High Rockies. Glacier Park, Inc. стр. 114.
- ↑ Elven, Reidar (уред.). Pan-arctic Flora.
- ↑ Pegg, Ronald B.; Rybarczyk, Anna and Amarowicz, Ryszard (2008). „Chromatographic separation of tannin fractions from a bearberry leaf (Arctostaphylos Uva-ursi L. Sprengel) extract by Se-HPLC“. Polish Journal of Food and Nutrition Sciences. 58 (4): 485–490. doi:10.17221/234/2008-cjfs.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
- ↑ De Arriba, S. G; Naser, B; Nolte, K. U (2013). „Risk assessment of free hydroquinone derived from Arctostaphylos Uva-ursi folium herbal preparations“. International Journal of Toxicology. 32 (6): 442–53. doi:10.1177/1091581813507721. PMID 24296864.
- ↑ Hellson, John C. (1974). Ethnobotany of the Blackfoot Indians. Ottawa: National Museums of Canada. стр. 101.
- ↑ Benoliel, Doug (2011). Northwest Foraging: The Classic Guide to Edible Plants of the Pacific Northwest (Rev. and updated. изд.). Seattle, WA: Skipstone. стр. 107. ISBN 978-1-59485-366-1. OCLC 668195076.
- ↑ Patterson, Patricia A. (1985). Field Guide to the Forest Plants of Northern Idaho (PDF). United States Department of Agriculture Forest Service. стр. 37–47.
- ↑ Sanderson, Helen; Renfrew, Jane M. (2005). Prance, Ghillean; Nesbitt, Mark (уред.). The Cultural History of Plants. Routledge. стр. 99. ISBN 0415927463.
- ↑ 15,0 15,1 15,2 „Uva ursi“. Drugs.com. 19 July 2017. Посетено на 27 August 2019.