Метеоцунами
Метеоцунами или метеоролошко цунами — морски бран сличен на цунами од метеоролошко потекло. Метеоцунамите се создаваат кога брзите промени во барометарскиот притисок предизвикуваат поместување на водна површина. За разлика од импулсните извори на цунами, патувачкото атмосферско нарушување нормално комуницира со океанот во ограничен временски период (од неколку минути до неколку часа).[1] Цунамите и метеоцунамито се инаку доволно слични што може да биде тешко да се разликуваат едно од друго, како во случаи кога има цунами бран, но нема записи за земјотрес, лизгање на земјиштето или вулканска ерупција.[1]:1036 Метеоцунамите, пак, се активираат поради екстремни временски настани, вклучувајќи силни грмотевици и бури; тие можат брзо да го променат атмосферскиот притисок. Метеоцунамите обично се јавуваат кога лошите временски услови се движат со иста брзина и насока како и локалното дејство на брановите кон крајбрежјето. Големината на бранот е зголемена од крајбрежните карактеристики како што се плитки континентални гребени, заливи и ракави.[2]
Само околу 3% од историските цунами настани (од 2000 година пр. н. е. до 2014 година) се познати како од метеоролошко потекло, иако нивната вистинска распространетост може да биде значително поголема од ова, бидејќи 10% од историските цунамиња имаат непознато потекло, цунамите во минатото често се тешки за валидација.
Карактеристики
[уреди | уреди извор]Метеоцунамите се ограничени на локални ефекти бидејќи им недостасува енергија достапна за значително сеизмичко цунами. Меѓутоа, кога се засилени со резонанца, тие можат да бидат опасни.[1] Метеоцунамите можат да траат од неколку минути до неколку часа. Нивната големина, должина и период во голема мера зависат од брзината и сериозноста на фронтот на бура. Тие се прогресивни бранови кои можат да влијаат на затворени басени, а исто така и на големи површини на крајбрежјето. Метеоцунамите предизвикале бранови над 1.8 метри во висина и можат да личат на поплави од бури.[2]
Примери за познати метеоцунами
[уреди | уреди извор]| Местоположба | Држава | Бранова височина | Жртви |
|---|---|---|---|
| Вела Лука (21 јуни 1978)[3][1]:1046 | Хрватска | 5.9 метри | 0 |
| Нагасакиев Залив (31 март 1979)[4] | Јапонија | 5 метри | 3 |
| Пхохангово пристаниште | Кореја | 0.8 метри | |
| Бреговите на Кент и Сасекс (20 јули 1929)[5] | ОК | 3.5-6 метри | 2 |
| Лункоуово пристаниште (1 септември 1980)[1]:1044 | Кина | 3 метри | |
| Сјудаделово пристаниште (15 јуни 2006)[4] | Шпанија | 4 метри | |
| Трстјански Залив | Италија | 1.5 метри | |
| Западна Сицилија | Италија | 1.5 метри | |
| Малта | Малта | 1 метар | |
| Чикаго (26 јуни 1954)[4] | САД | 3 метри | 8 |
| Дејтона Бич, Флорида (3–4 јули 1992)[4][6] | САД | 3.5 метри | 0 |
| Сјудаделово пристаниште и Алкудија | Шпанија | 1.8 метри | 0 |
| Барнегатов морски ракав (13 јуни 2013)[7] | САД | 1.8 метри | 0 |
| Толчестер Бич (6 јули 2020) | САД | ||
| Ханко (7 август 2023) | Финска | 0.58 метри | |
| Лејк Мичиган Бич (2 април 2021)[8] | САД | 0 |
Други значајни настани
[уреди | уреди извор]Во 1929 година, бран висок 6 метри извлекол десет луѓе од брегот, во нивната смрт во Гранд Хејвен, Мичиген. Бран од три метри што го погодил крајбрежјето на Чикаго во 1954 година ги однел луѓето од пристаништата, удавувајќи седуммина.[4]:10 Метеоцунами што го погодил Нагасакиевиот Залив на 31 март 1979 година достигнал максимална висина од 5 метри; имало три смртни случаи.[4] Во јуни 2013 година, деречо покрај брегот на Њу Џерси предизвикал широко распространет метеоцунами, каде што експретите што мереле плима долж Источниот брег, Порторико и Бермудите пријавиле услови „слични на цунами“. Врвната замав на бранот бил 30 сантиметри над нормалното ниво на морето во Њупорт, Роуд Ајленд. Во Њу Џерси, нуркачи биле извлечени над бранобран и три лица биле однесени од пристаниште, двајца сериозно повредени, кога бран од 1.8 метри го погодил Барнегатовиот морски ракав.[9][10]
Во јуни 2025 година, во Горно Езеро се случил сомнителен метеоцунами и бил снимен на источната страна од Тандер Беј во Онтарио.[11] Канадските научници ги анализираат податоците, кои вклучуваат и зголемување на нивото на водата во езерото за еден метар, за да утврдат дали станува збор за метеоцунами, сеише или некој друг феномен.[11]
Наводи
[уреди | уреди извор]- 1 2 3 4 5 „Meteotsunamis: atmospherically induced destructive ocean waves in the tsunami frequency band“ (PDF). Natural Hazards and Earth System Sciences. 6 (6): 1035–1051. 2006. Bibcode:2006NHESS...6.1035M. doi:10.5194/nhess-6-1035-2006. Архивирано од изворникот (PDF) на 26 April 2012. Посетено на 19 December 2013.
- 1 2 NOAA. „What is a Meteotsunami?“. National Oceanic Service. Архивирано од изворникот на 17 October 2019. Посетено на 19 September 2019.
- ↑ National Tsunami Hazard Mitigation Program. „Meteotsunami Fact Sheet“. Weather.Gov. National Weather Service. Архивирано од изворникот на 25 June 2016. Посетено на 29 April 2016.
- 1 2 3 4 5 6 Bailey, Kathleen (November 2014). „An Examination of the June 2013 East Coast Meteotsunami Captured By NOAA Observing Systems (NOAA Technical Report NOS CO-OPS 079)“ (PDF). NOAA.Gov. National Oceanic and Atmospheric Administration. Архивирано од изворникот (PDF) на 7 December 2016. Посетено на 29 April 2016.
- ↑ „Tsunami or meteotsunami?“. British Geological Survey. Архивирано од изворникот на 4 June 2016. Посетено на 17 May 2016.
- ↑ Becky Oskin (12 December 2012). „Freak 'Meteotsunamis' Can Strike on a Sunny Day“. Huffington Post. Архивирано од изворникот на 22 June 2013. Посетено на 6 August 2013.
- ↑ „What Caused A Tsunami To Strike New Jersey?“. CBS New York. 25 June 2013. Архивирано од изворникот на 22 October 2019.
- ↑ „Scientists Document First-Of-Its-Kind Meteotsunami on Great Lakes“.
- ↑ NOAA (11 April 2019). „You might not have noticed, but about 25 meteotsunamis hit the East Coast each year“. National Ocean Services. Архивирано од изворникот на 24 June 2019. Посетено на 19 September 2019.
- ↑ Associated Press (25 June 2013). „Rhode Island: Tsunami May Have Hit Coast“. The New York Times. Архивирано од изворникот на 9 November 2017. Посетено на 19 September 2019.
- 1 2 Allen, Michelle (2025-06-30). „Scientists studying suspected Lake Superior meteotsunami that left residents 'in awe'“. CBC News. Посетено на 2025-06-30.
Надворешни врски
[уреди | уреди извор]- „Презентација за метеоцунами од Хрватскиот Институт за океанографија“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 21 јули 2006.
- Фотографии од метеоцунамито во Шпанија (Сјудадела) 06-15-2006
- Снимка од метеоцунами на островот Санибел, Флорида
