Метан на Марс

Од Википедија — слободната енциклопедија
Изворот на метан на Марс е непознат; неговото откривање е прикажано овде.

Пријавеното присуство на метан во атмосферата на Марс е од интерес за многу геолози и астробиолози,[1] бидејќи метанот може да укаже на присуство на микробиолошки живот на Марс, или геохемиски процес како вулканизам или хидротермална активност.[2][3][4][5][6]

Од 2004 година, количеството во трагови на метан (во опсег од 60 ppbv до под ограничување на детекција (< 0,05 ppbv)) се пријавени во различни мисии и набљудувачки проучувања.[7][8][9][10][11] Изворот на метан на Марс и објаснувањето за огромната разлика во набљудуваните концентрации на метан сè уште се непознати и се во фаза на проучување.[1][12] Секогаш кога ќе се открие метан, тој брзо се отстранува од атмосферата со ефикасен, но сепак непознат процес.[13]

Историја на детекции[уреди | уреди извор]

Модел на молекула на метан (CH4).

Метанот (CH4) е хемиски нестабилен во сегашната оксидирачка атмосфера на Марс. Брзо би се распаднал поради ултравиолетовото (УВ) зрачење од Сонцето и хемиските реакции со други гасови. Затоа, постојаното или епизодното присуство на метан во атмосферата може да имплицира постоење на извор за постојано надополнување на гасот.

Првиот доказ за метан во атмосферата бил измерен од орбитарот Марс Експрес на ЕСА со инструмент наречен Planetary Fourier Spectrometer.[14] Во март 2004 година, научниот тим на Марс Експрес предложил присуство на метан во атмосферата во концентрација од околу 10 ppbv.[15][16][17][18] Ова било потврдено набргу потоа од три копнени телескопски тимови, иако биле измерени големи разлики во изобилството помеѓу набљудувањата направени во 2003 и 2006 година. Оваа просторна и временска варијабилност на гасот сугерира дека метанот бил локално концентриран и веројатно сезонски.[19] Се проценува дека Марс произведува 270 тони метан годишно.[20]

Во 2011 година, научниците на НАСА објавиле сеопфатно пребарување со помош на инфрацрвена спектроскопија со висока резолуција од копнени опсерватории на висока надморска височина (VLT, Keck-2, NASA-IRTF) за траги од видови (вклучувајќи метан) на Марс, извлекувајќи чувствителни горни граници за метан (< 7 ppbv), етан (< 0.2 ppbv), метанол (< 19 ppbv) и други (H2 CO, C2H2, C<sub id="mwWw">2</sub>H <sub id="mwXA">4</sub>, N2O, NH3, HCN, CH3 Cl, HCl, HO2 - сите со ограничувања на нивоа на ppbv).[21]

Роверот Кјуриосити открил циклична сезонска варијација во атмосферскиот метан.

Во август 2012 година, роверот Кјуриосити слетал на Марс. Инструментите на роверот се способни да вршат прецизни мерења, но не можат да се користат за да се направи разлика помеѓу различни изотополози на метанот и затоа не може да се утврди дали е геофизичко или биолошко потекло.[22] Сепак, Егзомарс орбитер може да ги измери овие соодноси и да укаже на нивното потекло.[14]

На првите мерења со Кјуриосити во 2012 година е наведено дека нема метан-или помалку од 5 ppb- на местото на слетување,[23][24][25] подоцна пресметано на основна линија од 0,3 до 0,7 ppbv.[26] Во 2013 година, научниците на НАСА повторно не пријавиле детекција на метан надвор од основната линија.[27][28][29] Но, во 2014 година, НАСА објавила дека роверот Кјуриосити забележал десеткратно зголемување на метанот во атмосферата кон крајот на 2013 и почетокот на 2014 година.[9] Четири мерења направени во текот на два месеци во овој период во просек изнесувале 7,2 ppbv, што значи дека Марс епизодно произведува или ослободува метан од непознат извор.[9] Пред и потоа, читањата биле во просек околу една десетина од тоа ниво.[9][30][31] На 7 јуни 2018 година, НАСА објавила потврда за циклична сезонска варијација на нивото на позадината на атмосферскиот метан.[32][33][34] Најголемата концентрација на метан откриена на самото место од роверот Кјуриосити покажал скок до 21 ppbv, за време на настан кон крајот на јуни 2019 година.[35][36] Орбитерот на Марс Експрес се случило да изврши следење на местото во таа област 20 часа пред откривањето на метан на Кјуриосити, како и 24 и 48 часа по откривањето.[14]

Индиската орбитарска мисија на Марс, која влегла во орбитата околу Марс на 24 септември 2014 година, е опремена со интерферометар Fabry-Pérot за мерење на атмосферскиот метан, но по влегувањето во орбитата на Марс било утврдено дека тој не е способен да детектира метан,[37][38] така што инструментот бил пренаменет како албедо мапер.[37][39] Од април 2019 година, испитувањата покажле дека концентрацијата на метан е под нивото што може да се открие (< 0,05 ppbv).[11][18]

Роверот Персеверанс, (слетал во февруари 2021 година) и роверот Розалинд Френклин (подоцна во 2023 година) нема да бидат опремени да го анализираат атмосферскиот метан ниту неговите изотопи,[40][41] така што предложената мисија за враќање на примерокот на Марс во средината на 2030-тите може да се анализира за да се разликува геолошкото од биолошкото потекло.[41]

Потенцијални извори[уреди | уреди извор]

Можни извори на метан на Марс.

Геофизички[уреди | уреди извор]

Главните кандидати за потеклото на метанот на Марс вклучуваат небиолошки процеси како што се реакции на вода- карпи, радиолиза на вода и формирање на пирит, од кои сите произведуваат H2 кој потоа може да генерира метан и други јаглеводороди преку синтезата на Фишер-Тропш со CO и CO2. Исто така, се покажало дека метанот може да се произведе со процес кој вклучува вода, јаглерод диоксид и минералот оливин, за кој се знае дека е вообичаен на Марс.[42] Потребните услови за оваа реакција (т.е. висока температура и притисок) не постојат на површината, но може да постојат во кората.[43][44] Откривањето на минералниот нуспроизвод серпентинит би сугерирало дека овој процес се случува. Аналог на Земјата сугерира дека на Марс е можно производство и издишување на метан од серпентинизирани карпи на ниски температури.[45] Друг можен геофизички извор може да биде антички метан заробен во гасни хидрати кои може да се ослободуваат повремено.[46] Под претпоставка за ладна средина на почетокот на Марс, криосферата би можела да зароби таков метан како клатрати во стабилна форма на длабочина, што може да покаже спорадично ослободување.[47]

На современата Земја, вулканизмот е помал извор на емисија на метан,[48] и обично е придружен со гасови од сулфур диоксид. Сепак, неколку студии за гасови во трагови во атмосферата на Марс не пронашле докази за сулфур диоксид во атмосферата на Марс, што го прави вулканизмот на Марс малку веројатно да биде извор на метан.[49][50] Иако се можни геолошки извори на метан, како што е серпентинизацијата, недостатокот на тековен вулканизам, хидротермална активност или жаришта [51] не е поволен за геолошкиот метан.

Исто така, било предложено дека метанот може да се надополнува со метеорити кои влегуваат во атмосферата на Марс,[52] но истражувачите од Кралскиот колеџ во Лондон откриле дека волумените на метан ослободен на овој начин се премногу ниски за да се одржат измерените нивоа на гасот.[53] Се претпоставува дека метанот бил произведен од хемиски реакции во метеоритите, поттикнати од интензивната топлина за време на влегувањето низ атмосферата. Иако истражувањето објавено во декември 2009 година ја отфрлило оваа можност,[54] истражувањето објавено во 2012 година сугерирало дека извор може да бидат органски соединенија на метеоритите кои се претвораат во метан со ултравиолетово зрачење.[55]

Лабораториските тестови покажале дека може да се појават изливи на метан кога електричното празнење е во интеракција со воден мраз и CO2.[56][57] Испуштањата од електрификацијата на честички прашина од песочни бури и ѓаволска прашина во контакт со мраз може да произведе околу 1,41 × 10 16 молекули на метан на џул на применетата енергија.[56]

Сегашните фотохемиски модели не можат да ја објаснат очигледната брза варијабилност на нивоата на метан на Марс.[58][59] Истражувањата сугерираат дека имплицираниот век на уништување на метан е долг ≈ 4 Земни години и кратки како ≈ 0,6 Земјини години.[60][61] Оваа необјаснета брза стапка на уништување исто така сугерира многу активен извор на надополнување.[62] Тим од италијанскиот Национален институт за астрофизика се сомнева дека метанот откриен од роверот Кјуриосити можеби бил ослободен од блиската област наречена Формација Медуза која се наоѓа на околу 500 километри источно од кратерот Гејл. Регионот е скршен и најверојатно има вулканско потекло.[63]

Биогени[уреди | уреди извор]

Живите микроорганизми, како што се метаногените, се уште еден можен извор, но на Марс не е пронајден доказ за присуство на такви организми. Во океаните на Земјата, биолошкото производство на метан има тенденција да биде придружено со етан (C2H6). Долгорочното земно спектроскопско набљудување не ги нашло овие органски молекули во атмосферата на Марс.[21] Со оглед на очекуваниот долг животен век за некои од овие молекули, емисијата на биогени органски материи се чини дека е исклучително ретка или моментално непостоечка.[21]

Редукцијата на јаглерод диоксид во метан со реакција со водород може да се изрази на следниов начин:

(∆G˚' = -134 kJ/mol CH4)

Оваа реакција на C 2 со водородот за производство на метан е поврзана со генерирање на електрохемиски градиент низ клеточната мембрана, кој се користи за генерирање на АТП преку хемиозмоза. Спротивно на тоа, растенијата и алгите ја добиваат својата енергија од сончева светлина или О<sub id="mwATg">2</sub>.

Мерењето на односот на нивоата на водород и метан на Марс може да помогне да се одреди веројатноста за живот на Марс.[64][65][66] Низок сооднос H2 / CH4 во атмосферата (помал од приближно 40) може да укаже дека голем дел од атмосферскиот метан може да се припише на биолошките активности,[64] но забележаните соодноси во долната атмосфера на Марс биле „приближно 10 пати“ повисоки „што сугерира дека биолошките процеси можеби не се одговорни за набљудуваниот CH4“.[64]

Од откривањето на метан во атмосферата во 2003 година, некои научници дизајнирале модели и ин витро експерименти за тестирање на растот на метаногени бактерии на симулирана почва на Марс, каде што сите четири тестирани соеви на метаноген произвеле значителни нивоа на метан, дури и во присуство на 1,0 wt. % перхлоратна сол.[67] Метаногените не бараат кислород или органски хранливи материи, не се фотосинтетички, користат водород како извор на енергија и јаглерод диоксид (CO2) како извор на јаглерод, така што тие би можеле да постојат во подземните средини на Марс.[68] Ако микроскопскиот живот на Марс произведува метан, тој веројатно се наоѓа далеку под површината, каде што сè уште е доволно топло за да постои течна вода.[69]

Истражувањето на Универзитетот во Арканзас објавено во 2015 година сугерирало дека некои метаногени би можеле да преживеат на низок притисок на Марс во средина слична на подповршинскиот течен водоносен слој на Марс.

Тимот предводен од Гилберт Левин сугерирал дека и двата феномени - производството и деградацијата на метан - може да се објаснат со екологија на микроорганизми кои произведуваат метан и трошат метан.[70]

Дури и ако мисиите на ровери утврдат дека микроскопскиот живот на Марс е сезонскиот извор на метанот, формите на живот веројатно живеат далеку под површината, надвор од дофатот на роверот.[71]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ 1,0 1,1 Yung, Yuk L.; Chen, Pin; Nealson, Kenneth; Atreya, Sushil; Beckett, Patrick; Blank, Jennifer G.; Ehlmann, Bethany; Eiler, John; Etiope, Giuseppe (2018-09-19). „Methane on Mars and Habitability: Challenges and Responses“. Astrobiology. 18 (10): 1221–1242. Bibcode:2018AsBio..18.1221Y. doi:10.1089/ast.2018.1917. ISSN 1531-1074. PMC 6205098. PMID 30234380.
  2. ↑ „Making Sense of Mars' Methane“. Astrobio.net. June 2008. Архивирано од изворникот на 2008-09-23. Посетено на 2021-12-05.
  3. ↑ Steigerwald, Bill (15 January 2009). „Martian Methane Reveals the Red Planet is not a Dead Planet“. NASA's Goddard Space Flight Center. NASA. Архивирано од изворникот на 2009-01-17. Посетено на 24 January 2009.
  4. ↑ Levin, Gilbert V.; Straat, Patricia Ann (3 September 2009). „Methane and life on Mars“. Proc. SPIE. Proceedings of SPIE. 7441 (74410D): 74410D. Bibcode:2009SPIE.7441E..0DL. doi:10.1117/12.829183.
  5. ↑ Potter, Sean (2018-06-07). „NASA Finds Ancient Organic Material, Mysterious Methane on Mars“. NASA. Посетено на 2019-06-06.
  6. ↑ Witze, Alexandra (2018-10-25). „Mars scientists edge closer to solving methane mystery“. Nature. 563 (7729): 18–19. Bibcode:2018Natur.563...18W. doi:10.1038/d41586-018-07177-4. PMID 30377322.
  7. ↑ Formisano, Vittorio; Atreya, Sushil; Encrenaz, Thérèse; Ignatiev, Nikolai; Giuranna, Marco (2004-12-03). „Detection of Methane in the Atmosphere of Mars“. Science. 306 (5702): 1758–1761. Bibcode:2004Sci...306.1758F. doi:10.1126/science.1101732. ISSN 0036-8075. PMID 15514118.
  8. ↑ Mumma, M. J.; Villanueva, G. L.; Novak, R. E.; Hewagama, T.; Bonev, B. P.; DiSanti, M. A.; Mandell, A. M.; Smith, M. D. (2009-02-20). „Strong Release of Methane on Mars in Northern Summer 2003“. Science. 323 (5917): 1041–1045. Bibcode:2009Sci...323.1041M. doi:10.1126/science.1165243. ISSN 0036-8075. PMID 19150811.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Webster, C. R.; Mahaffy, P. R.; Atreya, S. K.; Flesch, G. J.; Mischna, M. A.; Meslin, P.-Y.; Farley, K. A.; Conrad, P. G.; Christensen, L. E. (2015-01-23) [Published online 16 December 2014]. „Mars methane detection and variability at Gale crater“ (PDF). Science. 347 (6220): 415–417. Bibcode:2015Sci...347..415W. doi:10.1126/science.1261713. ISSN 0036-8075. PMID 25515120.
  10. ↑ Vasavada, Ashwin R.; Zurek, Richard W.; Sander, Stanley P.; Crisp, Joy; Lemmon, Mark; Hassler, Donald M.; Genzer, Maria; Harri, Ari-Matti; Smith, Michael D. (2018-06-08). „Background levels of methane in Mars' atmosphere show strong seasonal variations“. Science. 360 (6393): 1093–1096. Bibcode:2018Sci...360.1093W. doi:10.1126/science.aaq0131. ISSN 0036-8075. PMID 29880682.
  11. ↑ 11,0 11,1 Vago, Jorge L.; Svedhem, Håkan; Zelenyi, Lev; Etiope, Giuseppe; Wilson, Colin F.; López-Moreno, Jose-Juan; Bellucci, Giancarlo; Patel, Manish R.; Neefs, Eddy (April 2019). „No detection of methane on Mars from early ExoMars Trace Gas Orbiter observations“ (PDF). Nature. 568 (7753): 517–520. Bibcode:2019Natur.568..517K. doi:10.1038/s41586-019-1096-4. ISSN 1476-4687. PMID 30971829.
  12. ↑ esa. „The methane mystery“. European Space Agency. Посетено на 2019-06-07.
  13. ↑ Etiope, Giuseppe; Oehler, Dorothy Z. (2019). „Methane spikes, background seasonality and non-detections on Mars: A geological perspective“. Planetary and Space Science. 168: 52–61. Bibcode:2019P&SS..168...52E. doi:10.1016/j.pss.2019.02.001.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Is Mars' Methane Spike a Sign of Life? Here's How We'll Know. Daniel Oberhaus, Wired. 24 June 2019.
  15. ↑ Krasnopolskya, V. A.; Maillard, J. P.; Owen, T. C. (2004). „Detection of methane in the Martian atmosphere: evidence for life?“. Icarus. 172 (2): 537–547. Bibcode:2004Icar..172..537K. doi:10.1016/j.icarus.2004.07.004.
  16. ↑ Formisano, V.; Atreya, S.; Encrenaz, T.; Ignatiev, N.; Giuranna, M. (2004). „Detection of Methane in the Atmosphere of Mars“. Science. 306 (5702): 1758–1761. Bibcode:2004Sci...306.1758F. doi:10.1126/science.1101732. PMID 15514118.
  17. ↑ ESA Press release (2004). „Mars Express confirms methane in the Martian atmosphere“. XMM-Newton Press Release. ESA: 80. Bibcode:2004xmm..pres...80. Архивирано од изворникот на 24 February 2006. Посетено на 17 March 2006.
  18. ↑ 18,0 18,1 esa. „First results from the ExoMars Trace Gas Orbiter“. European Space Agency. Посетено на 2019-06-12.
  19. ↑ Hand, Eric (2018). „Mars methane rises and falls with the seasons“. Science. 359 (6371): 16–17. Bibcode:2018Sci...359...16H. doi:10.1126/science.359.6371.16. PMID 29301992.
  20. ↑ Krasnopolsky, Vladimir A. (2006). „Some problems related to the origin of methane on Mars“. Icarus. 180 (2): 359–67. Bibcode:2006Icar..180..359K. doi:10.1016/j.icarus.2005.10.015.
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 Villanueva, G. L.; Mumma, M. J.; Novak, R. E.; Radeva, Y. L.; Käufl, H. U.; Smette, A.; Tokunaga, A.; Khayat, A.; Encrenaz, T. (2013). „A sensitive search for organics (CH4, CH3OH, H2CO, C2H6, C2H2, C2H4), hydroperoxyl (HO2), nitrogen compounds (N2O, NH3, HCN) and chlorine species (HCl, CH3Cl) on Mars using ground-based high-resolution infrared spectroscopy“. Icarus. 223 (1): 11–27. Bibcode:2013Icar..223...11V. doi:10.1016/j.icarus.2012.11.013.
  22. ↑ Curiosity Detects Unusually High Methane Levels. Andrew Good, NASA. Press release on 23 June 2019.
  23. ↑ Kerr, Richard A. (2 November 2012). „Curiosity Finds Methane on Mars, or Not“. Science. Архивирано од изворникот на 5 November 2012. Посетено на 3 November 2012.
  24. ↑ Wall, Mike (2 November 2012). „Curiosity Rover Finds No Methane on Mars — Yet“. Space.com. Посетено на 3 November 2012.
  25. ↑ Chang, Kenneth (2 November 2012). „Hope of Methane on Mars Fades“. The New York Times. Посетено на 3 November 2012.
  26. ↑ On Mars, atmospheric methane—a sign of life on Earth—changes mysteriously with the seasons. Eric Hand, Science Magazine. 3 January 2018.
  27. ↑ Webster, Christopher R.; Mahaffy, Paul R.; Atreya, Sushil K.; Flesch, Gregory J.; Farley, Kenneth A. (19 September 2013). „Low Upper Limit to Methane Abundance on Mars“ (PDF). Science. 342 (6156): 355–357. Bibcode:2013Sci...342..355W. doi:10.1126/science.1242902. PMID 24051245.
  28. ↑ Cho, Adrian (19 September 2013). „Mars Rover Finds No Evidence of Burps and Farts“. Science. Архивирано од изворникот на 20 September 2013. Посетено на 19 September 2013.
  29. ↑ Chang, Kenneth (19 September 2013). „Mars Rover Comes Up Empty in Search for Methane“. The New York Times. Посетено на 19 September 2013.
  30. ↑ Webster, Guy; Neal-Jones, Nancy; Brown, Dwayne (16 December 2014). „NASA Rover Finds Active and Ancient Organic Chemistry on Mars“. NASA. Посетено на 16 December 2014.
  31. ↑ Chang, Kenneth (16 December 2014). „'A Great Moment': Rover Finds Clue That Mars May Harbor Life“. The New York Times. Посетено на 16 December 2014.
  32. ↑ Chang, Kenneth (7 June 2018). „Life on Mars? Rover's Latest Discovery Puts It 'On the Table' - The identification of organic molecules in rocks on the red planet does not necessarily point to life there, past or present, but does indicate that some of the building blocks were present“. The New York Times. Посетено на 8 June 2018.
  33. ↑ Webster, Christopher R.; и др. (8 June 2018). „Background levels of methane in Mars' atmosphere show strong seasonal variations“. Science. 360 (6393): 1093–1096. Bibcode:2018Sci...360.1093W. doi:10.1126/science.aaq0131. PMID 29880682.
  34. ↑ Eigenbrode, Jennifer L.; и др. (8 June 2018). „Organic matter preserved in 3-billion-year-old mudstones at Gale crater, Mars“. Science. 360 (6393): 1096–1101. Bibcode:2018Sci...360.1096E. doi:10.1126/science.aas9185. PMID 29880683. Посетено на 8 June 2018.
  35. ↑ Good, Andrew; Johnson, Alana (23 June 2019). „Curiosity Detects Unusually High Methane Levels“. NASA. Посетено на 23 June 2019.
  36. ↑ Chang, Kenneth (22 June 2019). „NASA Rover on Mars Detects Puff of Gas That Hints at Possibility of Life - The Curiosity mission's scientists picked up the signal this week, and are seeking additional readings from the red planet“. The New York Times. Посетено на 22 June 2019.
  37. ↑ 37,0 37,1 India's Mars Orbiter Mission Has a Methane Problem. Irene Klotz, Seeker, 7 December 2016.
  38. ↑ Lele, Ajey (2014). Mission Mars: India's Quest for the Red Planet. Springer. ISBN 978-81-322-1520-2.
  39. ↑ Global Albedo Map of Mars Архивирано на 26 ноември 2021 г.. ISRO. 2017-07-14
  40. ↑ „The enigma of methane on Mars“. European Space Agency. 2 May 2016. Посетено на 13 January 2018.
  41. ↑ 41,0 41,1 Koren, Marina (3 July 2019). „A Startling Spike on Mars - Methane gas is a potential indicator of life on the red planet, but it's proving difficult to track“. The Atlantic. Посетено на 3 July 2019.
  42. ↑ Oze, C.; Sharma, M. (2005). „Have olivine, will gas: Serpentinization and the abiogenic production of methane on Mars“. Geophys. Res. Lett. 32 (10): L10203. Bibcode:2005GeoRL..3210203O. doi:10.1029/2005GL022691.
  43. ↑ Rincon, Paul (26 March 2009). „Mars domes may be 'mud volcanoes'“. BBC News. Архивирано од изворникот на 29 March 2009. Посетено на 2 April 2009.
  44. ↑ Team Finds New Hope for Life in Martian Crust. Astrobiology.com. Western University. 16 June 2014.
  45. ↑ Etiope, Giuseppe; Ehlmannc, Bethany L.; Schoell, Martin (2013). „Low temperature production and exhalation of methane from serpentinized rocks on Earth: A potential analog for methane production on Mars“. Icarus. 224 (2): 276–285. Bibcode:2013Icar..224..276E. doi:10.1016/j.icarus.2012.05.009. Online 14 May 2012
  46. ↑ Thomas, Caroline; и др. (January 2009). „Variability of the methane trapping in Martian subsurface clathrate hydrates“. Planetary and Space Science. 57 (1): 42–47. arXiv:0810.4359. Bibcode:2009P&SS...57...42T. doi:10.1016/j.pss.2008.10.003.
  47. ↑ Lasue, Jeremie; Quesnel, Yoann; Langlais, Benoit; Chassefière, Eric (1 November 2015). „Methane storage capacity of the early martian cryosphere“. Icarus. 260: 205–214. Bibcode:2015Icar..260..205L. doi:10.1016/j.icarus.2015.07.010.
  48. ↑ Etiope, G.; Fridriksson, T.; Italiano, F.; Winiwarter, W.; Theloke, J. (2007-08-15). „Natural emissions of methane from geothermal and volcanic sources in Europe“. Journal of Volcanology and Geothermal Research. Gas geochemistry and Earth degassing. 165 (1): 76–86. Bibcode:2007JVGR..165...76E. doi:10.1016/j.jvolgeores.2007.04.014. ISSN 0377-0273.
  49. ↑ Krasnopolsky, Vladimir A (2012). „Search for methane and upper limits to ethane and SO2 on Mars“. Icarus. 217 (1): 144–152. Bibcode:2012Icar..217..144K. doi:10.1016/j.icarus.2011.10.019.
  50. ↑ Encrenaz, T.; Greathouse, T. K.; Richter, M. J.; Lacy, J. H.; Fouchet, T.; Bézard, B.; Lefèvre, F.; Forget, F.; Atreya, S. K. (2011). „A stringent upper limit to SO2 in the Martian atmosphere“. Astronomy and Astrophysics. 530: 37. Bibcode:2011A&A...530A..37E. doi:10.1051/0004-6361/201116820.
  51. ↑ „Hunting for young lava flows“. Geophysical Research Letters. Red Planet. June 1, 2011. Архивирано од изворникот на October 4, 2013.
  52. ↑ Keppler, Frank; Vigano, Ivan; MacLeod, Andy; Ott, Ulrich; Früchtl, Marion; Röckmann, Thomas (Jun 2012). „Ultraviolet-radiation-induced methane emissions from meteorites and the Martian atmosphere“. Nature. 486 (7401): 93–6. Bibcode:2012Natur.486...93K. doi:10.1038/nature11203. PMID 22678286. Published online 30 May 2012
  53. ↑ Court, Richard; Sephton, Mark (8 December 2009). „Life on Mars theory boosted by new methane study“. Imperial College London. Посетено на 9 December 2009.
  54. ↑ Court, Richard W.; Sephton, Mark A. (2009). „Investigating the contribution of methane produced by ablating micrometeorites to the atmosphere of Mars“. Earth and Planetary Science Letters. 288 (3–4): 382–5. Bibcode:2009E&PSL.288..382C. doi:10.1016/j.epsl.2009.09.041. Краток опис – Phys.org (December 8, 2009).
  55. ↑ Keppler, Frank; Vigano, Ivan; McLeod, Andy; Ott, Ulrich; Früchtl, Marion; Röckmann, Thomas (2012). „Ultraviolet-radiation-induced methane emissions from meteorites and the Martian atmosphere“. Nature. 486 (7401): 93–6. Bibcode:2012Natur.486...93K. doi:10.1038/nature11203. PMID 22678286.
  56. ↑ 56,0 56,1 Robledo-Martinez, A.; Sobral, H.; Ruiz-Meza, A. (2012). „Electrical discharges as a possible source of methane on Mars: lab simulation“. Geophys. Res. Lett. 39 (17): L17202. Bibcode:2012GeoRL..3917202R. doi:10.1029/2012gl053255.
  57. ↑ Atkinson, Nancy. „Could Dust Devils Create Methane in Mars' Atmosphere?“. Universe Today. Посетено на 2016-11-29.
  58. ↑ Urquhart, James (5 August 2009). „Martian methane breaks the rules“. Royal Society of Chemistry. Посетено на 20 December 2014.
  59. ↑ Burns, Judith (5 August 2009). „Martian methane mystery deepens“. BBC News. Посетено на 20 December 2014.
  60. ↑ Mumma, Michael J.; и др. (10 February 2009). „Strong Release of Methane on Mars in Northern Summer 2003“ (PDF). Science. 323 (5917): 1041–1045. Bibcode:2009Sci...323.1041M. doi:10.1126/science.1165243. PMID 19150811.
  61. ↑ Franck, Lefèvre; Forget, François (6 August 2009). „Observed variations of methane on Mars unexplained by known atmospheric chemistry and physics“. Nature. 460 (7256): 720–723. Bibcode:2009Natur.460..720L. doi:10.1038/nature08228. PMID 19661912.
  62. ↑ Burns, Judith (5 August 2009). „Martian methane mystery deepens“. BBC News. Архивирано од изворникот на 6 August 2009. Посетено на 7 August 2009.
  63. ↑ Giuranna, Marco; Viscardy, Sébastien; Daerden, Frank; Neary, Lori; Etiope, Giuseppe; Oehler, Dorothy; Formisano, Vittorio; Aronica, Alessandro; Wolkenberg, Paulina (2019). „Independent confirmation of a methane spike on Mars and a source region east of Gale Crater“. Nature Geoscience. 12 (5): 326–332. Bibcode:2019NatGe..12..326G. doi:10.1038/s41561-019-0331-9.
  64. ↑ 64,0 64,1 64,2 Oze, Christopher; Jones, Camille; Goldsmith, Jonas I.; Rosenbauer, Robert J. (7 June 2012). „Differentiating biotic from abiotic methane genesis in hydrothermally active planetary surfaces“. PNAS. 109 (25): 9750–9754. Bibcode:2012PNAS..109.9750O. doi:10.1073/pnas.1205223109. PMC 3382529. PMID 22679287.
  65. ↑ Staff (25 June 2012). „Mars Life Could Leave Traces in Red Planet's Air: Study“. Space.com. Посетено на 27 June 2012.
  66. ↑ Krasnopolsky, Vladimir A.; Maillard, Jean Pierre; Owen, Tobias C. (December 2004). „Detection of methane in the martian atmosphere: evidence for life?“. Icarus. 172 (2): 537–547. Bibcode:2004Icar..172..537K. doi:10.1016/j.icarus.2004.07.004.
  67. ↑ Kral, T. A.; Goodhart, T.; Howe, K. L.; Gavin, P. (2009). „Can Methanogens Grow in a Perchlorate Environment on Mars?“. 72nd Annual Meeting of the Meteoritical Society. 72: 5136. Bibcode:2009M&PSA..72.5136K.
  68. ↑ „Earth organisms survive under low-pressure Martian conditions“. University of Arkansas. 2 June 2015. Архивирано од изворникот на June 4, 2015. Посетено на 2015-06-04.
  69. ↑ Steigerwald, Bill (January 15, 2009). „Martian Methane Reveals the Red Planet is not a Dead Planet“. NASA's Goddard Space Flight Center. NASA. Архивирано од изворникот на 2009-01-16. If microscopic Martian life is producing the methane, it probably resides far below the surface, where it's still warm enough for liquid water to exist
  70. ↑ Levin, Gilbert V.; Straat, Patricia Ann (2009). „Methane and life on Mars“. Во Hoover, Richard B; Levin, Gilbert V; Rozanov, Alexei Y; Retherford, Kurt D (уред.). Instruments and Methods for Astrobiology and Planetary Missions XII. Instruments and Methods for Astrobiology and Planetary Missions Xii. 7441. стр. 12–27. Bibcode:2009SPIE.7441E..0DL. doi:10.1117/12.829183. ISBN 978-0-8194-7731-6.
  71. ↑ Steigerwald, Bill (January 15, 2009). „Martian Methane Reveals the Red Planet is not a Dead Planet“. NASA's Goddard Space Flight Center. NASA. Архивирано од изворникот на 2009-01-17.
Ѕвезда
Кон крајот на Земјината атмосфера
Егзопланета
Планета
Џуџеста планета
Сателити
Поврзано
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Метан_на_Марс&oldid=5087378“