Матрица (англиски: The Matrix) — американски филм од 1999 година, според сценарио и режија на сестрите Вачовски (Енди и Лари). Во главните улоги се: Киану Ривс, Лоренс Фишберн, Кериен Мос и Хуго Вивинг. Филмот предизвика голем интерес поради своето сценарио и визуелни ефекти и веќе се здоби со статусот на култен филм. Снимен е во Сиднеј, Австралија.

„Матрикс“ е пример за сајберпанк поджанрот на научната фантастика. Пристапот на Вачовски кон акционите сцени беше под влијание на анимирани и филмовите за боречки вештини (особено борбени кореографи и техники на жица фу од акционото кино во Хонгконг); други влијанија ја вклучуваат пештерата на Платон и хакерските заедници на Телнет од 1990-тите. Филмот ги популаризираше термините како црвената пилула и воведе визуелен ефект познат како „време на куршуми“, во кој зголемената перцепција на одредени ликови е претставена со дозволување на дејството во кадарот да напредува во бавно движење додека камерата изгледа како да се движи. низ сцената со нормална брзина, дозволувајќи им на забрзаните движења на одредени ликови нормално да се согледаат.

Матрикс беше отворен во кината во Соединетите држави на 31 март 1999 година, на широко распространето признание од критичарите, кои ги пофалија неговите иновативни визуелни ефекти, акциони секвенци, кинематографија и забавна вредност. Филмот беше успешен на бокс-офисот, заработувајќи над 460 милиони долари со буџет од 63 милиони долари, со што стана филм со најголема заработка на Ворнер Брос во 1999 година и четврти филм со најголема заработка таа година. Филмот доби номинации на 72. Оскари за најдобри визуелни ефекти, најдобра филмска монтажа, најдобар звук и најдобра монтажа на звук, победувајќи ги сите четири категории. Филмот беше добитник и на бројни други признанија, меѓу кои и најдобар звук и најдобри специјални визуелни ефекти на 53-тото доделување на филмските награди на Британската академија, а Вачовските беа наградени за најдобар режисер и најдобар научно-фантастичен филм на 26-тото доделување на Сатурн награди. „Матрикс“ се смета за еден од најголемите научно-фантастични филмови на сите времиња, а во 2012 година, филмот беше избран за зачувување во Националниот филмски регистар на Соединетите држави од Конгресната библиотека поради тоа што е „културно, историски и естетски значаен“.

Успехот на филмот доведе до објавување на две продолженија на долгометражни филмови во 2003 година, The Matrix Reloaded и The Matrix Revolutions, кои исто така беа напишани и режирани од Wachowskis. Франшизата Матрикс беше дополнително проширена преку производство на стрипови, видео игри и анимиран антологиски филм, The Animatrix, со кој Вачовските беа многу вклучени. Франшизата исто така инспирираше книги и теории кои се прошируваат на некои од религиозните и филозофските идеи на кои се алудира во филмовите. Четвртиот филм, насловен „Воскреснувања на матрикс“, беше објавен на 22 декември 2021 година.По појавата и успехот на Матрица биле снимени уште две продолженија: Матрица релоадед и Матрица револуции.

Заплет

„Матрица“
	Плакатот на филмот
Режисер	Браќата Вачовски
Продуцент	Џоел Силвер
Сценарист	Браќата Вачовски
Главни улоги	Кијану Ривс; Лоренс Фишбурн; Кери-Ен Мос; Хуго Вивинг; Џо Пантолијано
Жанр	Акција; научнофантастичен филм; киберпанк; авантуристички филм; Филм ноар
Музика	Дон Дејвис
Кинематографија	Бил Поуп
Монтажа	Зак Стенберг
Дистрибутер	Ворнер Брос (во светот) Село Роудшоу Дистибуција (Австралија)
Премиера	8 април 1999 година
Времетраење	136 минути
Земја	Австралија
Јазик	Англиски
Буџет	$63 Милиони
Следен	Матрицата е повторно вчитана

Во еден напуштен хотел, полициски одред го придвижува Тринити, кој ги совладува со натчовечки способности. Таа бега, прогонувана од полицијата и група соодветни агенти способни за слични натчовечки подвизи. Таа одговара на јавен телефон што ѕвони и исчезнува.

Компјутерскиот програмер Томас Андерсон, познат по неговиот хакерски алијас „Нео“, е збунет од повторените онлајн средби со фразата „Матрикс“. Тринити го контактира и му кажува дека еден човек по име Морфеј ги има одговорите што ги бара Нео. Тим од агенти и полиција, предводени од агентот Смит, пристигнуваат на работното место на Нео во потрага по него. Иако Морфеј се обидува да го води Нео на безбедно, Нео се предава наместо да ризикува опасно бегство. Агентите нудат да го избришат криминалното досие на Нео во замена за неговата помош да го лоцираат Морфеј, за кој тврдат дека е терорист. Кога Нео одбива да соработува, му ја спојуваат устата, го прицврстуваат и му вградуваат роботска „бубачка“ во стомакот. Нео се буди од она што тој верува дека е кошмар. Набргу потоа, Тринити го одведува Нео да го запознае Морфеј, а таа ја отстранува бубачката од Нео.

Морфеј му нуди на Нео избор помеѓу две таблети: црвена за да ја открие вистината за Матриксот или сина за да го натера Нео да заборави на сè и да се врати на својот поранешен живот. Нео ја зема црвената пилула, а неговата реалност почнува да се искривува, се буди во мешунка исполнета со течност меѓу безброј други мешунки, кои содржат други луѓе. Потоа е донесен на летечкиот брод на Морфеј, Навуходоносор. Додека Нео се опоравува од животната физичка неактивност во мешунката, Морфеј ја објаснува ситуацијата: На почетокот на 21 век, избувна војна помеѓу човештвото и интелигентните машини. Откако луѓето го блокираа пристапот на машините до сончевата енергија, машините реагираа со поробување на човештвото и собирање на нивната биоелектрична моќ додека го одржуваа нивниот ум смирен во Матриксот, заедничка симулирана реалност направена според моделот на светот како што беше во 1999 година. преостанатите слободни луѓе се засолниле во подземниот град Сион.

Морфеј и неговата екипа се група бунтовници кои се пробиваат во Матрикс за да ги „исклучат“ поробените луѓе и да ги регрутираат; нивното разбирање за симулираната природа на Матрицата им овозможува да ги искриват нејзините физички закони. Морфеј го предупредува Нео дека смртта во Матрикс го убива и физичкото тело и објаснува дека агентите се чувствителни програми кои ги елиминираат заканите за системот, додека машините наречени Сентинели ги елиминираат бунтовниците во реалниот свет. Умешноста на Нео за време на виртуелниот тренинг го зацврстува верувањето на Морфеј дека Нео е „Единствениот“, човек проречен за ослободување на човештвото. Групата влегува во Матриксот за да го посети Oracle, програма слична на пророк кој предвиде дека ќе се појави Едниот. Таа му посочува на Нео дека тој не е Единствениот и предупредува дека ќе мора да избере помеѓу животот на Морфеј и неговиот. Пред да можат да ја напуштат Матриксот, агентите и полицијата ѝ прават заседа на групата, информирани од Сајфер, незадоволен член на екипажот кој го предал Морфеј во замена за договор да биде повторно вклучен во Матрикс за да живее удобен живот.

За да купи време за другите, Морфеј се бори со Смит и е заробен. Сајфер излегува од Матрикс и ги убива другите членови на екипажот додека лежат во несвест. Пред Сајфер да ги убие Нео и Тринити, членот на екипажот Тенк се освестува и го убива пред да ги извлече Нео и Тринити од Матриксот. Агентите го испрашуваат Морфеј за да ги научат неговите кодови за пристап до главниот компјутер во Сион, што ќе им овозможи да го уништат. Нео реши да се врати во Матрикс за да го спаси Морфеј, како што пророкуваше Ораклот; Тринити инсистира таа да го придружува. Додека го спасува Морфеј, Нео добива доверба во неговите способности, изведувајќи подвизи споредливи со оние на агентите.

Откако Морфеј и Тринити безбедно ќе излезат од Матрикс, Смит влегува во заседа и се чини дека го убива Нео. Додека група Сентинели го напаѓаат Навуходоносор, Тринити ја признава својата љубов кон Нео и вели дека Ораклот и рекол дека ќе се заљуби во Оној. Нео е оживеан, со новопронајдени способности да ја согледа и контролира Матрицата; тој лесно го поразува Смит, поттикнувајќи ги другите агенти да побегнат и тој ја напушта Матриксот исто како што електромагнетниот пулс на бродот ги оневозможува Сентинелите. Назад во Матрикс, Нео телефонира, ветувајќи им на машините дека на нивните затвореници ќе им покаже „свет во кој сè е можно“. Ја спушта слушалката и одлетува.