Марков Град

Основни податоци
„Марков Град“

Остатоци од ѕидините на Марков Град

Местоположба	41°56′58″N 21°17′29″E / 41.94944° СГШ; 21.29139° ИГД / 41.94944; 21.29139
Место	Матка
Општина	Сарај
Тип	тврдина кастел збег
Период	доцноантичко време
	среден век
Портал „Археологија“

Марков Град — археолошко наоѓалиште во скопското село Матка, Општина Сарај. Претставува тврдина (кастел) од доцноантичко време (V-VI век)^[1] и укрепен манастир и збег од средниот век. Лежи на северниот крај на долгата клисура на Треска, 2 км југоисточно од Матка, близу Скопје. Претставува стрмен гребен на источните падини на планината Осој, 380 м високо над реката и 860 м н.м. Опколена е со многу стрмни карпести гребени и раседлини. Има пристап само по една тесна патека од североисток. Местото е скриено со повисоки карпи од сите страни и има поглед на теснецот на реката и тешката комуникација низ теснецот.

Најстари остатоци

Во доцноантичко време местото било укрепено: ѕид од камен и малтер, широк 1,6—1,9 м, го опфаќал зарамнетиот врв и карпестиот гребен над него, каде што се издигала издвоена акропола. Укрепениот простор мермел 160 × 115 м (1,5 ха). Преку сондирање е истражуван станбениот слој; содржел парчиња од доцноантичка керамика и една монета од V век. Местото служело како непристапен збег.

Средновековни остатоци

Акрополата на стариот збег била обновена во XIV век: тука е изградена црквата на Св. Недела и северно од неа две манастирски градби. Новото обѕидие денес е добро сочувано на западната страна (со порта) и од север и североисток. Евидентна е бројна доцносредновековна грнчарија (од манастирската трпезарија и магацините). Начинот на градењето на црквата и остатоците од ѕидното фрескосликарство упатуваат на доцниот XIV век, како и црквата на Св. Андреја во подножјето на гребенот, на работ на денешното акумулационо езеро.

Во доцното средновековие позначајните манастири во источното Средоземје (на Света Гора, во Мала Азија, Сирија, Палестина, Синај, Грција), биле мета на чести ограбувачки напади како на воени одреди на нехристијанските земји така и на христијанските. По Битката на Марица (1371) и на Косово (1389), кога турските одреди упаѓаат во македонските краишта пред конечната и целосна окупација, повеќе македонски манастири биле укрепени (Зрзе, Трескавец, Св. Георги кај Скопје). Веројатно тогаш и Матка станала крепост и збег за околината.