Марија Палеологина
| Марија Палеологина | |
|---|---|
| Хатун на Илханат | |
 Марија Палеологина, прикажана во византиски мозаик во Музеј Карије (Истанбул) | |
| Мандат | 1265 – 1282 |
| Сопружник | Абака-хан |
| Деца | Теодора Ара Ќутлух |
| Татко | Михаил VIII Палеолог |
Марија Палеологина (грчки: Μαρία Παλαιολογίνα) била ќерка на византискиот император Михаил VIII Палеолог (вл. 1258–1282 г.) која станала сопруга на монголскиот владетел Абака-хан и била влијателен христијански водач меѓу Монголците. По смртта на Абака-хан, таа станала водач на манастир во Цариград, кој бил именуван по неа како Света Марија Монголска. Нејзиното монашко име било Меланија (грчки: Μελάνη).
Историски контекст
[уреди | уреди извор]Во 13 век, Монголската империја основана од Џингис-хан се проширила до најголем степен. Хулагу-хан, внук на Џингис, со својата војска поминал низ Персија и Сирија, уништувајќи вековни исламски калифати, оние на Абасидите и Ајубидите, и ја предводел опсадата на Багдад во 1258 година.
Сепак, Монголската империја доживувала внатрешни несогласувања и иако центарот на моќта бил Големиот хан во Каракорум, империјата се поделила на четири „ханати“, секој контролиран од различен внук на Џингис. Делот на Хулагу бил познат како Илханат и се протегал низ областа што денес опфаќа делови од Турција и Иран на запад и Пакистан на исток. Делот на север, кој опфаќал делови од Русија и Источна Европа, бил познат како Златна Орда. Односите меѓу ханатите не биле пријателски и меѓу нив избувнале битки.
Брак
[уреди | уреди извор]Михаил VIII, византискиот император со седиште во Цариград, се обидел да одржува пријателски односи со двата ханати. Хулагу преговарал за да му се даде жена од царското семејство на Цариград, а Михаил ја избрал својата вонбрачна ќерка Марија.[1][2] Тој, исто така, ја верил сестрата на Марија, Ефросина Палеологина, за Ногај-хан, водач на Златната орда. И двата ханати одржувале став на толеранција кон христијаните.[3]
Марија го напуштила Цариград во 1265 година, придружувана од игуменот на манастирот Пантократор, Теодосиј Вилехардуен.[4] Историчарот Стивен Рансиман раскажува како таа била придружувана од патријархот Ефтимиј од Антиохија.[1] Сепак, во Кесарија дознале дека Хулагу починал, па затоа Марија се омажила за неговиот син, Абака-хан. Таа водела побожен живот и имала доста влијание врз политичките и религиозните погледи на Монголците, од кои многумина веќе биле несторијански христијани. Тие претходно ја сметале Докуз Хатун, сопругата на Хулагу, за верски водач. Кога и Докуз починала во 1265 година, оваа улога ја наследила Марија, која Монголците ја нарекувале „Деспина Хатун“ (Δέσποινα на грчки значи „дама“).[5]
Вдовство
[уреди | уреди извор]Марија престојувала во Персија во дворот на Абака-хан 15 години, сè додека нејзиниот сопруг - следбеник на Тенгри - не починал, а него го наследил неговиот муслимански брат Ахмад.[6] Според ракописот на Орлеан, Бајду-хан бил близок со Марија за време на нејзиниот престој во Персија и често го посетувал нејзиниот ордо (номадски дворец) за да чуе интересни приказни за христијанството.
На крајот се вратила во Цариград. Во 1307 година, за време на владеењето на Андроник II, таа повторно била понудена за брак на монголскиот принц, Чарбанда,[7] монголскиот владетел на Блискиот Исток, со цел да се обезбеди сојуз против растечката моќ на Османлиите, кои во тоа време му се заканувале на византискиот град Никеја. Марија отишла таму, и за да ја охрабри одбраната и за да ги забрза преговорите со Монголците околу нејзината свадба. Таа се сретнала со отоманскиот султан, Осман I, но нејзиното заканувачко однесување го разбудило духот на Османлиите. Пред 30.000 војници испратени на помош од Монголците да стигнат до градот, Османлиите ја нападнале тврдината Трикока, која била клучна за Никеја, и ја освоиле.[8]
По ова Марија била принудена повторно да се врати во Цариград, каде што станала ктиториса на манастирот Панајотиса и останала таму до крајот на својот живот. Според некои извори, таа ја вратила својата ќерка - Теодора Ара Кутлуг (грчки: Θεοδώρα Ἀραχαντλούν) - од Абака.[9]
Наследство
[уреди | уреди извор]
Црквата во манастирот официјално била посветена на Дева Марија, но, поради поврзаноста на Марија со неа, станала популарно позната како „Црква на Света Марија на Монголците“.[10][11] Самата Марија никогаш не била канонизирана.
Турците ја нарекувале црквата „Канли Килисе“ (Крвава црква), бидејќи зградата била жртва при жестоките борби за време на заземањето на Цариград од страна на Турците. Црквата е единствената во Цариград која никогаш не била претворена во џамија, по наредба на Мехмет Освојувачот. Се наоѓа на улицата Тевкиј Џафер Мектеби, во населбата Фенер.
Во долниот десен агол од сцената со Дејзис бил зачуван мозаичен портрет на Марија, од нартексот во манастирот Хора (таа се појавува како калуѓерка, со натпис со нејзиното монашко име - Меланија).[12]
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ 1,0 1,1 Runciman (1987), p. 320
- ↑ "The sustained attacks by the Sultan Baibars (…) rallied the Occidentals to this alliance [with the Mongols], to which the Mongols also convinced the Byzantines to adhere", Jean Richard, "Histoire des Croisades", p. 453
- ↑ Van Millingen (1912), p. 272
- ↑ Van Millingen (1912), p. 273
- ↑ Runciman (1987), p. 332
- ↑ Van Millingen (1912), p. 274
- ↑ Teteriatnikov, Natalia, "The Place of the Nun Melania (the Lady of the Mongols) in the Deesis Program of the Inner Narthex of Chora, Constantinople," Cahiers archéologiques 43 (1995), 163–80
- ↑ Van Millingen (1912), p. 275
- ↑ Shukurov, Rustam. The Byzantine Turks, 1204-1461 (англиски). стр. 84. ISBN 978-90-04-30775-9.
- ↑ Janin (1953), p. 213
- ↑ "Istanbul" (2003), p.111
- ↑ „архивска копија“. Архивирано од изворникот на 2008-09-20. Посетено на 2025-06-17.CS1-одржување: бот: непознат статус на изворната URL (link)
Извори
[уреди | уреди извор]- Van Millingen, Alexander (1912). Byzantine Churches of Constantinople. London: MacMillan & Co.
- Janin, Raymond (1953). La Géographie ecclésiastique de l'Empire byzantin. 1. Part: Le Siège de Constantinople et le Patriarcat Oecuménique. 3rd Vol. : Les Églises et les Monastères (француски). Paris: Institut Français d'Etudes Byzantines.
- Runciman, Steven (1987) [1952-1954]. A History of the Crusades 3. Penguin Books. ISBN 978-0-14-013705-7.
- Jean Richard (1996). Histoire des Croisades (француски). Fayard. ISBN 2-213-59787-1.
- Istanbul. Guides Voir (француски). Hachette. 2003. ISBN 2-01-243633-1.
Надворешни врски
[уреди | уреди извор]
Марија Палеологина на Ризницата ?- Архивирано на {{{2}}}.
