Манастир Милешева
| Милешева | |
|---|---|
| Милешева | |
 Поглед кон манастирот | |
| Основни податоци | |
| Место | Приеполе, Србија |
| Припадност | Српска православна црква |
| Архитектонски опис | |
| Архитектонски тип | Византиска |
| Архитектонски стил | Рашка школа |
| Завршен | 1236 |
Манастир Милешева (српски: Манастир Милешева) е српски православен манастир кој се наоѓа во близина на Приеполе, во југозападна Србија. Манастирот бил основан од страна на кралот Стефан Владислав I, [1] помеѓу 1234 и 1236 година. Црквата има фрески од највештите уметници од тоа време, вклучувајќи го и еден од најпознатите во српската култура, „Белиот ангел“, на кој е претставен ангел на Христовиот гроб.
Историја[уреди | уреди извор]
Манастирот Милешева е основан помеѓу 1234 и 1236 година од српскиот крал Владислав. Манастирот се наоѓа во долината на реката Милешева, во близина на Приеполе. Милешева е едно од најважните српски светилишта и духовни центри. Во 1236 година, Владислав ги преместил моштите на неговиот чичко Свети Сава од Трново во Бугарија, каде што починал, во Милешева. Некои историчари сметаат дека крунисувањето на Твртко I за крал на Србите и Босна во 1377 година [1] се случило во Милешева. [2] Во 15 век, манастирот бил седиште на Митрополијата Дабар-Босна. Во 1459 година, Османлиите го запалиле манастирот, но наскоро бил обновен. Во првата половина на XVI век, во печатницата Милешева биле осветлени првите службени книги. [1] Едно од најстарите училишта постоело и во манастирот. Во средината на векот, за време на патријархот Макариј ( Српската патријаршија била обновена во 1557 година), манастирот бил темелно реновиран. Неговиот надворешен нартекс бил изграден и насликан и веројатно пресечен низ ѕидот помеѓу нартексот и наосот. Во подоцнежните времиња, по неколку османлиски воени ангажмани,[3] била направена нова реставрација во 1863 година кога црквата значително се променила по изглед.
Манастирот Милешева често бил посетуван од аџии и разни патници, вклучувајќи го и Корнелиус де Шепер,[4] некои од нив оставале записи за своите посети. [1] Манастирот добил и донации од руски цареви (Иван IV Васиyeевич ) и влашки и молдавски владетели. Во 1594 година, Османлиите ги отстраниле моштите на Свети Сава од манастирот и јавно ги запалиле на ридот Врачар во Белград, правејќи го на тој начин посмртно маченик. На 27 октомври 1941 година, комунистичките сили влегле во манастирот и го убиле неговиот свештеникот Нестор Тркулја.[5]
Милешева бил прогласен за споменик на културата од исклучително значење во 1979 година, а е заштитен од Република Србија.
Архитектура[уреди | уреди извор]
Црквата, посветена на Вознесението Христово, архитектонски припаѓа на училиштето Рашка. Неговиот план е уникатен. Неговиот единствен брод се шири од запад кон исток, така што источниот залив е испуштен целосно, што резултира со трите олтарни апсиди кои се потпираат директно на куполниот источен ѕид. Внатре, куполата е подигната на неколку лакови во аранжман сличен на скали. Нартексот е додаден во 1236 година по кој, за време на реставрацијата во 19 век, одозгора била изградена купола.
Уметност[уреди | уреди извор]
Првата група фрески е произведена во 1230-тите. Другите групи вклучуваат дела од османлискиот период, кои може да се најдат во егзонартексот. Овие фрески од XIII век може да се сметаат за врвно достигнување на сите слики во тоа време во Европа. Портретот се занимава со бискупи ( олтарски простор), воини светци и маченици (наос), како и монаси (нартекс). Горните регистри во нартексот го претставуваат Христовиот земен живот. Под композицијата за воскресение на јужниот ѕид на западниот залив, кралот Владислав е прикажан заедно со Богородица кој го води кон Христа. Семејството Немањиќи е прикажано во североисточниот дел на нартексот: Стефан Немања како монах Симеон, Сава како прв архиепископ, Стефан Првовенчани како крал и неговите синови Радослав и Владислав. Фрескоживописот во нартексот и соседната капела се претпоставува дека биле насликани во 1230-тите и 1240-тите години. Тие го илустрираат Страшниот суд и животот на некои светци. Во втората половина на 16 век, црквата била пребојадисана со нов слој фрески од кој се преживеани само фрагменти од Тајната вечера под куполата и Четириесетте маченици во северниот л. Овие фрески биле оштетени во пожар.
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Ćirković 2004.
- ↑ Ćirković 2014.
- ↑ https://www.britannica.com/place/Serbia/The-disintegration-of-Ottoman-rule
- ↑ Dziadul, Paweł. „Between destiny and reality: Prophetic and messianic ideological constructions in Serbian literature during the Ottoman period“. Zbornik radova Vizantoloskog instituta (англиски) (53): 343. ISSN 0584-9888.
- ↑ Živković, Milutin (2019). „Revolucionarni teror u Novovaroškom, Prijepoljskom i Pljevaljskom srezu“ (PDF). Istorija 20. veka. 1/2019: 75–92. Посетено на 3 November 2019.
Koji razlog je među navedenima ključan možda najbolje govori podatak da su komunističke likvidacije u Starom Rasu počele još u oktobru 1941. godine. Pripadnici Mileševske partizanske čete su, na primer, 27. oktobra upali u manastir Mileševu i zarobili tamošnjeg igumana Nestora Trkulju. Potom su ga streljali bez jasno utvrđene krivice.