Македонска транскрипција на украинскиот јазик
| Украински јазик Українська мова |
|---|
|
При транскрипцијата (предавањето) на украинскиот јазик во гласовниот систем на македонскиот јазик, се поаѓа од неговиот изговор, па така се наоѓаат најслични македонски гласови на украинските и се претставуваат со нивните букви од македонската азбука. Правилата претставени во оваа статија се преземени од второто издание на Правописот на македонскиот јазик, издаден во 2017 година.
Позадина[уреди | уреди извор]
Украинскиот јазик спаѓа во источнословенската подгрупа на словенски јазици и е официјален јазик на Република Украина. Ширум светот се претпоставува дека го говорат приближно околу 41-45 милиони луѓе.[1] Украинскиот јазик, како и македонскиот, официјално се пишува употребувајќи го кириличното писмо. Во украинскиот јазик постојат 33 букви - некои од знаците кои се карактеристични за украинскиот се буквите ґ, є, i, ї, а исто така и апострофот (’).[2] Фонетски, јазикот познава 6 самогласни фонеми и 32 согласни фонеми, иако постојат уште околу 13 консонантни фонеми во периферниот систем кои се оспорени од страна на лингвистите.[3]
Транскрипција по букви[уреди | уреди извор]
Специјални букви[уреди | уреди извор]
- і
- Буквата і се предава со и: Родіон — Родион, Квітка — Квитка, Куліш — Кулиш, Іван – Иван, Ірина – Ирина, Віталій – Виталиј, Віктор – Виктор, Іваненко – Иваненко, Іцковіч – Ицкович, Івченко – Ивченко, Абліцов – Аблицов. Согласките што ѝ претходат не се смекнуваат.[4]
- ї
- Буквата ї што во украинскиот јазик има вредност на ји, се предава во почетокот на зборот како ји: Їжакевич — Јижакевич, Їванків – Јиванкив. Во средината, зад самогласка и во некои други случаеви како и: Николаївка — Николаивка, Сергіївна — Сергиивна, Раїса – Раиса, Зінаїда – Зинаиɡа, Сингаївський – Сингаивски, Трублаїні – Трублаини.[4]
- є
- Украинското є се предава како е: Євтушенко — Евтушенко, Єфрем — Ефрем, Євграп — Евграп, Софієчка — Софиечка, Євгенія – Евгенија, Єзерський – Езерски, Єненко – Ененко, Єніна – Енина, Єременко – Еременко, Єрмолаєв – Ермолаев, Єшкілєв – Ешкилев, Євген – Евген, Коверзнєв – Коверзнев, Коломиєць – Коломиец, Миколаєнко – Миколаенко.[4]
- ь
- Сите останати согласки пред ь во сите позиции се предаваат како тврди: Авдиковський – Авɡиковски, Адамовська – Аɡамовска, Борецький – Борецки, Головацький – Головацки, Князький – Књазки, Олесь – Олес.[5]
- я, ю
- Буквите я и ю, освен по н и л, се предаваат со ја, односно со ју: Юзва – Јузва, Юлія – Јулија, Юречко – Јуречко, Юрченко – Јурченко, Юрій – Јуриј, Ярмуш – Јармуш, Ярош – Јарош, Яцків – Јацкив, Яцура – Јацура, Ялта – Јалта, Третяк – Третјак, Олеся – Олесја, Лідія – Лиɡија, Сидоряк – Сиɡорјак, Балаклія – Балаклија, Євпаторія – Евпаторија, Сиротюк – Ситјук, Степанюк – Степанјук.[5]
- щ
- Буквата щ се предава со шч: Щепенко – Шчепенко, Щербатюк – Шчербатјук, Щербина – Шчербина, Щорс – Шчорс, Тищенко – Тишченко, Лукащук – Лукашчук, Хрущак – Хрушчак, Сущенко – Сушченко, Таращук – Тарашчук, Борщів – Боршчив, Городище – Гороɡишче.[5]
Кирилични букви[уреди | уреди извор]
- е
- Буквата е се предава со е: Еразм – Еразм, Степан – Степан, Федір – Феɡир, Олександра – Олексанɡра, Олесь – Олес, Жуковецька – Жуковецка, Ірена – Ирена, Завітневич – Завитневич, Петро – Петро.[4]
- г
- Буквата г, што во украинскиот јазик означува посебен грлен глас, се предава со г: Гопак — Гопак, Богдан — Богдан, Гулак — Гулак, Галя – Гаља, Габелко – Габелко, Галан – Галан, Гасенко – Гасенко, Герасименко – Герасименко, Гаврило – Гаврило, Григорій – Григориј, Євген – Евген.[4]
Гласовни групи[уреди | уреди извор]
- ль
- Групата ль на крајот од зборот или на крајот од слогот се предава со љ: Апальков – Апаљков, Василь – Васиљ, Ольга – Ољга, Ілько – Иљко, Болабольченко – Болабољченко, Большак – Бољшак, Веретельник – Вертељник, Вольвач – Вољвач, Бориспіль – Бориспиљ, Васильків – Васиљков, Ковель – Ковељ.[4]
- ля
- Групата ля се предава како ља: Галя – Гаља, Гануляк – Гануљак, Докля – Докља, Зозуля – Зозуља, Роксоляна – Роксољана, Масляк – Масљак, Омелян – Омељјан, Перепеляк – Перепељак, Свалява – Сваљава, Теребовля – Теребовља.[4]
- лья
- Групата лья се предава како љја: Ульяненко – Уљјаненко, Вільям – Виљјам, Ульянівка – Уљјанивка.[4]
- лю
- Групата лю се предава како љу: Ангелюк – Ангељук, Павлюк – Пављук, Баглюк – Багљук, Любов – Љубов, Любомира – Љубомира, Данилюк – Даниљук, Калюжна – Каљужна, Прилюк – Приљук, Слюсар – Сљусар, Терлюк – Терљук, Хмелюк – Хемљук, Люботин – Љуботин.[4]
- нь
- Групата нь се предава со њ: Теленько – Телењко, Паньків – Пањкив, Рань – Рањ, Терень – Терењ, Панько – Пањко, Ковінька – Ковињка, Зелененька – Зеленењка, Зінько – Зињко, Горбань – Горбањ, Гунькевич – Гуњкевич, Довгань – Довгањ, Березань – Березањ, Гнівань – Гнивањ, Кіцмань – Кицмањ, Ровеньки – Ровењки.[4]
- ня
- Групата ня се предава како ња: Бортняк – Бортњак, Бушняк – Бушњак, Женя – Жења, Волиняк – Волињак, Гостиняк – Гостињак, Сняданко – Сњаɡанко, Понятенко – Поњатенко, Снятин – Сњатин, Городня – Гороɡња.[5]
- ню
- Групата ню се предава со њу: Тельнюк – Тељњук, Романюк – Ромањук, Севернюк – Северњук, Синюк – Сињук, Мартинюк – Мартињук, Корнющенко – Корњушченко.[5]
- дж
- Групата дж се предава со џ: Гренджа-Донська – Гренџа-Донска, Джигурда – Џигурɡа, Джуль – Џуљ, Гаджега – Гаџега, Джанкой – Џанкој.[5]
- дз
- Групата дз се предава со ѕ: Дзюба – Ѕјуба, Бедзик – Беѕик, Будзиновський – Буѕиновски, Гандзюк – Ганѕјук, Гедз – Геѕ, Мандзюк – Манѕјук, Кундзіч – Кунѕич, Дзвінка – Ѕвинка, Радзикевич – Раѕикевич.[5]
- Двојни согласки
- Двојните согласки се предаваат со една: Письменна – Писмена, Полонник – Полоник, Жанна – Жана, Іванна – Ивана, Анна – Ана, Гуменна – Гумена, Винничук – Виничук, Ганниченко – Ганиченко, Савва – Сава, Алла – Ала, Пассек – Пасек.[5]
Презимиња[уреди | уреди извор]
- Украинските презимиња на -ич се предаваат така: Ходкевич — Ходкевич, Юткевич — Јуткевич, Ростропович — Ростропович.[6]
- Машките презимиња што завршуваат на -ий се предаваат со -и: Цибульський – Цибуљски, Сушинський – Сушински, Радутний – Раɡутни, Ревуцький – Ревуцки, Нестеровський – Несторовски, Огновський – Огновски, Ломацький – Ломацки.[6]
- Украинските презимиња, како и машките средни таткови имиња што завршуваат на -ич на истиот начин се предаваат и на македонски: Войтович – Војтович, Авдикович – Авɡикович, Янукович – Јанукович, Александрович – Алексанɡрович, Білокозович – Билокозович, Трохимович – Трохимович, Васильович – Васиљович, Іванович – Иванович, Кирилович – Кирилович.[6]
Сопствени имиња[уреди | уреди извор]
- Украинските имиња од неукраинско потекло ја задржуваат украинската форма: Анжеліка – Анжелика, Альфред – Аљфреɡ, Рональдо – Ронаљɡо, Рауль – Рауљ, Сильвія – Сиљвија, Люси – Љуси, Еммануїл – Емануил.[6]
- При транскрипција на украинските имиња на македонски не се бележи едначењето по звучност: Голобородько – Голобороɡко, Любка – Љубка, Любченко – Љубченко, Владко – Влаɡко, Дудко – Дуɡко, Зарудко – Заруɡко, Забужко – Забужко, Стяжкіна – Стјажкина.[6]
- Личните имиња што завршуваат на -ій се предаваат со -иј: Антоній – Антониј, Юрій – Јуриј, Андрій – Анɡриј, Софроній – Софрониј, Юлій – Јулиј, Анатолій – Анатолиј, Олексій – Олексиј.[6]
- Украинските сопствени имиња не добиваат наша форма: Хома — Хома (не: Тома), Опанас — Опанас, Дмитро — Дмитро, Петро — Петро.
- Но: Ничипір — Ничипор, Хведір — Хведор (зашто првобитното о се јавува во сите други форми). Така и: Львів — Лавов, Київ — Киев.[6]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ „Ukrainian language“ (англиски). Ethnologue. Посетено на 6 март 2022.
- ↑ Жовтобрюх, Молдован 2005, стр. 513.
- ↑ Русанивс’ки, Тараненко & Зјабљук (2004:104)
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 4,9 Видоески et al. (2007:261)
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 Видоески et al. (2007:262)
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 Видоески et al. (2007:263)
Користена литература[уреди | уреди извор]
- Жовтобрюх, М. А.; Молдован, А. М. (2005). Языки мира. Славянские языки: Украинский язык [Јазиците на светот. Словенски јазици: Украински јазик] (руски). Москва: Academia. стр. 513–548. ISBN 5-87444-216-2.
- Русанивс’ки, В. М.; Тараненко, O. O.; Зјабљук, M. P.; и др. (2004). Українська мова: Енциклопедія. ISBN 978-966-7492-19-9.
- Видоески, Божо; Димитровски, Тодор; Конески, Кирил; Угринова-Скаловска, Радмила (2007). Правопис на македонскиот литературен јазик (XVI. изд.). Скопје: Просветно дело. ISBN 978-608-203-075-3.