Леукоза

Леукоза
Податотека:Леукоза.jpeg
Научна класификација

Леукозата е рак на крвта. За разлика од другите видови рак леукозата не создава тумори, туку како последица се јавува претерано создравање канцерозни бели крвни зрнца. Леукозата- зборот потекнува од грчките зборови за “бело“ и “крв“ – често се смета за детска болест, иако всушност, повеќе ги напаѓа возрасните. Почеста е кај мажите отколку кај жените, повеќе се појавува кај белата отколку кај црната раса; секоја година во САД се дијагностицираат околу 30 00 случаи. Поимот “давање живот“ што често се употребува за крвта не е претерување. Крвта во својата течна плазма има бели зрнца кои се борат против болеста, плочки кои го запираат крвавењето и црвени зрнца кои го пренесуваат кислородот до сите делови на телото. Секој ден се произведуваат повеќе стотини милијарди нови крвни клетки во коскената срцевина – поголем дел од нив се црвени крвни зрнца. Кај заболените од леукоза организмот почнува да произведува повеќе бели крвни зрнца отколку што му е потребно. Голем дел од тој вишок на бели крвни зрнца се созреваат нормално; живеат многу подолго од својот природен животен цуклус. Наспроти големиот број, овие клетки зафатени со леукоза не се способни да се борат против воспалението на истиот начин на кој се борат здравите бели крвни зрнца. При нивното собирање тие се мешаат со животните функции на органите, вклучувајќи по и создавањето здрави крвни клетки. Понекогаш организмот нема доволно црвени крвни зрнца за снабдување на клетките со кислород, доволно тромбоцити за да го овозможи соодветното згрутчување на крвта или доволно нормални бели крвни зрнца за борба против воспаленијата, што луѓето со леукоза ги прави склони на модринки, крвавења или на воспаленија. Случаите на леукоза се делат на акутни и хронични. Клетките на ракот кај акутната леукоза почнуваат да се множат пред да созреат. Хроничните облици на леукоза напредуваат побавно, па клетките на ракот се развиваат до целосна зрелост. Леукозите натаму се разликуваат според видовите бели крвни зрнца што се вклучени. Под микроскоп лесно можат да се разликуваат два основни видови бели клетки; миелоидни клетки содржани во мали марчиња или грутки; лимфоидните клетки не ги содржат. Акутната лимфоцитна или лимфобластна леукоза (ALL), понекогаш нарекувана и детска леукоза, е најчест вид рак кај децата, а акутната миелогена леукоза (AML) е најчест облик на леукоза кај возрасните. Без лекување, акутните леукози обично се смртоносни за неколку месеци. Делотворноста на лекувањето се разликува во зависност од видот и фазата на болеста, но, колку што е болниот помлад, поголема е можноста за попуштање на болеста. Кај чеукозата мирувањето на болеста подразбира дека нема побеќе канцерогени клетки и дека коскената срцевина дејствува нормално. Возрасните заболени лица кои се лекуваат од ALL имаат 80 до 90 проценти можност за постигнување ремисија; околу 40 проценти од оние кои ова го постигнуваат живеат барем пет години потоа и имаат можност целосно да бидат излекувани. Заболените кои се лекуваат од AML имаат 60 до 70 проценти можност за мирување на болеста; околу 20 проценти од нив успеваа да преживеат барем три години со можност за целосно излекување.

Хроничните облици на леукоза најчесто ги погодуваат луѓето на средни години. Хроничната лимфоцитна леукоза (HML) е поагресивна. Со оглед на тоа дека е тешко да се спречи оваа болест од влошувањето до акутната фаза дури и со лекување, просечното време за преживување е околу четири години. Секој од овие четири основни видови леукоза можат да се поделат на подвидови. Другите, ретки облици на болеста вклучуваат леукозата на ретикуларните клетки, пролимфоцитна, мегакариоцитна, базофилна и еозинофилна леукоза.

Причинители

Никој не знае која е вистинската причина за појава на леукозата, но изгледа, некои луѓе се генетски предодредени за оваа болест. Хромозомските нарушувања се поврзани со леукозата, но и со пред леукозната болест што се нарекува миелодиспанзија. Девет од десет луѓе со HML, на пример имаат оштетен хромозом, наречен филаделфиски хромозом, во своите крвни клетки. Овој хромозом е стекнато нарушување; тој ниту се наследува ниту се пренесува врз децата. Хромозомските нарушувања поврзани со вродените нарушувања, како што се Дауновиот синдром (Down) се во тесна врска со одредени видови леукоза и барем еден од вирусите од истото семејство, како што е вирусот на хуманата имунодефициенција (ХИВ) е поврзан со редок облик на оваа болест. Факторите од околината влијаат на опасноста од развивање леукоза. Пушачите се поподложни на некои видови леукоза отколку непушачите. Проучувањата укажуваат на тоа дека подолгото изложување на зрачење, на различни хемикалии дома и во работната средина и електромагнетните полиња со ниска честота можат да бидат поврзани со леукозата – но за тоа постои сигурен доказ.

Клиничка слика

Многу видови леукози не создаваат очигледни симптоми во почетните фази. Повремено симптомите можат да го заклучуваат следново:

• Слабокрвност или анемија и со неа поврзаните симптоми, како што се слабостс, бледло и општо чувство на болест;
• склоност кон добивање модринки или крвавење, вклучувајќи крвавење од непцето или носот; или крв од изметот или урината;
• сомневање за воспаленија, како што се болка во грлото или бронхијално воспаление на белите дробови, што се придружени со главоболка, малку покачена температура, ранички во устата или исипаност на кожата;
• губење на апетитот и телесната тежина;
• непријатност под ребрата на левата страни (предизвикана од отекување на слезината).

Во подоцнежната фаза, симптомите можат да се вклучат ненадејни високи температури, епилептични напади отежнато зборување или движење на екстремитетите и нарушена состојба на свеста:

• ако почувствувате кој било од горенаведените симптоми и не можете веднаш да ја објасните нивната појава. Потребна е анализа на бројот на вашите крвни клетки;
• ако забележите необјасниво крвавење, висока температура или грчеви, можеби ќе ви биде потребно итно лекување на акутна леукоза;
• ако леукозата е во мирувае и забележите знаци на повторно појавување, како што се воспаление или мало крвавење, потребен ви е контролен преглед.

Дијагностички постапки

Со оглед на тоа дека многу видови на леукоза на почетокот не покажуваат очигледни симптоми, болеста може да се дијагностицира случајно за време на преглед или по пат на рутинска анализа на крвта. Ако заболениот има зголемени лимфни јазли отечено непце, зголемен црн дроб или слезина, често добива модринки или ситно исипување, лекарот би требало да се посмнева на леукоза. Анализата на крвта која покажува неприроден број бели зрнца обично е доволна за почетната дијагноза. За да се потврди дијагнозата и за да се утврди специфичниот вид, заболениот треба да оди на биопсија на коскената срцевина од карличната коска и анализа на клетките на рак. Во случај на HML, со анализа на ДНК ќе се провери и филаделфискиот синдром.

Рак кај децата

Да се има леукоза- или кој било вид рак – е страшно, без оглед на тоа дали станува збор за возрасен човек или за дете. Но ракот не подразбира и задолжителна смрта пресуда и сите заболени од рак заслужуваат да го живеат својот живот нормално и исполнето. Ако вашето дете е заболено од ракм најдобро е пред сè да го гледате како свое дете, а дури потоа како заболено дете кое боледува од рак.

Користена литература

• Издавачка куќа: Mладинска куќа-Скопје

За издавачот: Златко Макаровски

Уредник: Лавинија Шувака