Леда и лебедот

Леда и лебедот — приказна и тема во уметноста од грчката митологија во која богот Зевс, во облик на лебед, ја заведува Леда, спартанска кралица. Според подоцнежната грчка митологија, Леда ги родила Елена и Полукс, деца на Зевс, додека во исто време ги родила Кастор и Клитемнестра, деца на нејзиниот сопруг Тиндареј, кралот на Спарта. Според многу верзии на приказната, Зевс се престорил во лебед и спиел со Леда истата ноќ кога таа спиела со нејзиниот сопруг кралот Тиндареј. Во некои верзии снела две јајца од кои излегле децата.^1] Во други верзии, Хелена е ќерка на Немезис, божицата која ја олицетворувала катастрофата што ги чекала оние кои страдаат од гордоста на Хубрис.

Особено во уметноста, степенот на согласност од страна на Леда за врската се чини дека значително се разликува. Постојат бројни прикази, на пример од Леонардо да Винчи, кои ја покажуваат Леда како нежно го прегрнува лебедот додека нивните деца си играат.

Темата ретко е прикажана на големите скулптури на древнина, иако претставата на Леда во скулптурата му се припишува во модерното време на Тимотеј (спореди илустрација, долу лево). Преживеале скулптури од мали размери кои прикажуваат и лежечки и стоечки пози, во камеја и гравирани скапоцени камења, прстени и теракотни маслени ламби. Благодарение на книжевните преработки на Овидиј и Фулгентиј^[2] тој бил добро познат мит во средниот век, но била поизразена како тема на класицизмот со еротски призвук, во италијанската ренесанса.

Еротизам

Историчарот Прокопиј тврди, во својата „Тајна историја“, дека римската царица Теодора позирала за репродукции на овој мит во одреден миг од нејзината младост во почетокот на шестиот век н. е. пред таа да стане царица. Овој извештај е силно оспорен поради предрасудите на римските аристократи, вклучително и Прокопиј, кон улогата на жената и угледот на актерките и сексуалните работнички во тоа време.

Темата несомнено ја должи својата популарност во 16 век на парадоксот дека се сметало за поприфатливо да се прикаже жена во чинот на парење со лебед отколку со маж. Најраните прикази го прикажуваат парот како водат љубов со одредена очигледност - повеќе отколку во какви било прикази на човечки пар направени од уметници со висок квалитет во истото раздобје.

Судбината на еротскиот албум I Modi неколку години подоцна покажува зошто било тоа така. Темата останала опасна во ренесансата, како што покажуваат судбините на трите најпознати слики на оваа тема. Најраните прикази сите биле во поприватниот медиум на старата мајсторска графика, а најмногу од Венеција. Тие често се засноваа на крајно кратката приказна во Метаморфозите на Овидиј (која не имплицира силување), иако Лоренцо де Медичи имал и римски саркофаг и древен гравиран скапоцен камен на темата, и двата со лежечка Леда.

Најраниот познат ачик ренесансен приказ е една од многуте илустрации на дрвопис на Hypnerotomachia Poliphili, книга објавена во Венеција во 1499 година. Ова покажува дека Леда и лебедот водат љубов со задоволство, и покрај тоа што се на врвот на триумфалниот кола, влечени и опкружени со значителна толпа.Гравура која датира најдоцна во 1503 година, на Џовани Батиста Палумба, исто така ја прикажува двојката во коитус, но во напуштена село. Друга гравура, секако од Венеција и која многумина му ја припишуваат на Џулио Кампањола, покажува сцена на водење љубов, но таму ставот на Леда е многу двосмислен.^[3] Палумба направил уште една гравура, можеби околу 1512 година, веројатно под влијание на скиците на Леонардо за неговата претходна композиција, прикажувајќи ја Леда седната на земја и како си игра со своите деца.

Исто така, имало значајни прикази во помалите декоративни уметности, како и во приватни медиуми. Бенвенуто Челини направил медалјон, кој сега се наоѓа во Виена, на почетокот од неговата кариера, а Антонио Абондио на аверсот на медалјонот слави римска куртизана.

Во сликарството

Фреска што го прикажува грчкиот мит за Леда и лебедот била откриена во археолошкото наоѓалиште Помпеја^[4]

Леонардо да Винчи почнал да прави студии во 1504 година за слика, очигледно никогаш насликана, на која Леда седи на земја со своите деца. Во 1508 година, тој насликал поинаква композиција на темата, со гола стоечка Леда која го гушка Лебедот, со двата пара бебиња близнаци (исто така голи) и нивните огромни скршени лушпи од јајца. Оригиналот е изгубен, можеби намерно уништен, и последен пат е запишан во францускиот кралски дворец Фонтенбло во 1625 година од Касијано дал Поцо.^[5] Сепак, познат е од многу копии, од кои најраните се веројатно „Спиридон Леда“, можеби од асистент во студиото и сега во Уфици, и онаа во Вилтон хаус во Обединетото Кралство (илустрирана).

Исто така, изгубена, а веројатно и намерно уништена, е темперната слика на Микеланџело на која е прикажан парот како води љубов, нарачана во 1529 година од Алфонсо д'Есте за неговиот палацо во Ферара, и однесена во Франција за кралската збирка во 1532 година, во Фонтенбло била во 1536 година. Микеланџеловиот подготвителен цртеж за делото што му ја дал на неговиот помошник Антонио Мини, а тој ја користел за неколку копии за француски покровители пред неговата смрт во 1533 година, преживеал повеќе од еден век. Оваа композиција е позната од многу копии, вклучувајќи ја амбициозната гравура од Корнелис Бос, околу 1563 година; мермерната скулптура од Бартоломео Аманати во Барџело, Фиренца; две копии од младиот Рубенс при неговото италијанско патување и сликата по Микеланџело, околу 1530 година, во Националната галерија, Лондон. Композицијата на Микеланџело, од околу 1530 година, покажува маниристички тенденции на издолжување и извиткана поза (figura serpentinata) кои биле популарни во тоа време. Покрај тоа, барем до 19 век се верувало дека скулпторската група, слична на илустрираната римска група од Прадо, е дело на Микеланџело.

Последната многу позната ренесансна слика на оваа тема е сложената композиција на Кореџо од околу 1530 година (Берлин). И оваа слика била оштетена додека била во збирката на Филип II, војводата од Орлеан, регент на Франција додека Луј XV бил малолетен. Неговиот син Луј, иако голем љубител на сликарството, имал периодични кризи на совеста за својот начин на живот, во една од нив ја нападнал фигурата на Леда со нож. Штетата е поправена, иако целосно враќање во првобитната состојба не било можно. И сликите на Леонардо и на Микеланџело исчезнале кога биле во збирката на француското кралско семејство и се верува дека биле уништени од моралистички вдовици или наследници на нивните сопственици.

Во ренесансата имало многу други прикази на темата, вклучувајќи циклуси илустрации на книги за Овидиј, но повеќето биле изведени од композициите споменати погоре. Темата останала во голема мера ограничена на Италија, а понекогаш и на Франција - северните верзии се ретки. По одреден прекин во 18 и почетокот на 19 век (освен многу сензуалниот Буше^[6]), Леда и лебедот повторно станале популарен мотив кон крајот на 19 и 20 век, со многу симболистички и експресионистички третмани.

Исто така, од тоа време има скулптури на темата од Антонен Мерсие и Макс Клингер.

Галерија

„Леда и Зевс преобразен во лебед“. Римска верзија од 2 век пр. н. е. на постара грчка статуа што му се припишува на Тимотеј од 300-тите години пр. н. е. Преживеале повеќе од дваесетина примери од оваа статуа. Палацо Нуово (Музеи на Капитол), Рим.
Леда и лебедот, древна фреска од Помпеја
Леда и лебедот копија на Џовани Франческо Млеци според изгубената слика од
Цртеж од Корнелис Бос според изгубената изворна слика од Микеланџело. Меѓу 1530 и 1550
Леда и лебедот. Георг Пенц
Леда и лебедот од Бенвенуто Челини
Леда и лебедот, од Масилимијано Солдани, 1725
Му се припишува на Франсоа Буше, 1740, масло на платно.
Леда и лебедот, јаглен, гваш на хартија. (Улпијано Кека)
Леда и лебедот од Фернандо Ботеро, 1996