Прејди на содржината

Ланијакеја

Од Википедија — слободната енциклопедија
Ланијакеја
Карта на суперјатото Ланијакеја и неговите составни галактички јата
Податоци од набљудување (епоха J2000)
СоѕвездијаЈужен Триаголник и Рамнило
(Голем Привлекувач)
Ректасцензија10ч 32м
Деклинација−46° 00′
Најсјаен членМлечен Пат (m –5,0)
Бр. на галаксии100.000–150.000
Матична структураРиби-Кит
Голема полуоска520 милиони сг (159 Мпс) h−1
0,6780 ± 0,077
(H0 од „Планк“ 2013)
Црвено поместување0,0708 (средиште)
Оддалеченост
(сопатна)		250 милиони сг (77 Мпс) h−1
0,6780 ± 0,077
(Голем Привлекувач)
(H0 од „Планк“ 2013)
Врзивна маса1×1017[1] M☉
Други назнаки
Месно Суперјато, коплекс Ланијакеја
Карта на суперјата во блиската вселена. Ланијакеја е со жолто.
Видео со Ланијакеја и околните суперјата и галаксии во 3Д-претстава

Ланијакеја (хавајски: Laniakea - „неизмерни небеса“)[2] — галактичко суперјато во кое е смстен Млечниот Пат и околу 100.000 други околни галаксии. Определено е во септември 2014 г. кога група астрономи како Р. Брент Тали од Хавајскиот универзитет, Елен Куртоа од Лионскиот универзитет, Јехуда Хофман од Еврејскиот универзитет во Ерусалим и Даниел Помаред од Париз-Сакле објавиле нов начин на определба на суперјатата според релативните брзини на галаксиите.[3][4] Според новата определба, суперјатото Девица дотогаш сметано за месно влегува во Ланијакеја како нејзин крак.[5][6][7][8][9]

Понатамошните изучувања укажуваат на тоа дека суперјатото Ланијакеја не е гравитациски врзано. Ова значи дека со време тоа ќе се растури, и нема да ја задржи својата необична густина во однос на околните подрачја.[10]

Особености

[уреди | уреди извор]

Суперјатото Ланијакеја опфаќа околу 100.000 галаксии кои се протегаат 160 мегапарсеци (520 милиони светлосни години). Има приближна маса од 1017 сончеви маси или 100.000 пати поголема од нашата галаксија, што е речиси иста со масата на суперјатото Часовник.[3] Има четири составни делови, кои порано се сметале за одделни суперјата:

Најмасивни галактички јата во суперјатото Ланијакеја се Девица, Водна Змија, Кентаур, Ејбел 3565, Ејбел 3574, Ејбел 3521, Печка, Еридан и Рамнило. Сето суперјато се состои од 300 до 500 познати галактички јата и групи. Вистинскиот број може да е многу поголем бидејќи некои од нив ја патуваат по Зоната на избегнување, подрачје на небото прикриено од гас и прашина од галаксијата Млечен Пат, што ги прави невидливи.

Суперјатата се меѓу најголемите структури во вселената и имаат тешко одредливи граници, особено однатре. Во секое суперјато, највеќето галактички движења се насочени навнатре кон тежиштето. Во случајот на Ланијакеја, ова гравитациско жариште се нарекува Голем Привлекувач и влијае врз движењата на Месната Група на галаксии (во која е Млечниот Пат) си сите други во суперјатото. За разлика од нејзините составни јата, Ланијакеја не е гравитациски врзана и се предвидува дека ќе биде растргната од темна енергија.[7]

Иако постоењето на суперјатото Ланијакеја е потврдено во 2014 г.[3] предлогот за повразност на неколку суперјата е даден уште во 1980-тите. На пример, јужноафриканскиот астроном Тони Ферол во 1988 г. изјавил дека црвените поместувања укажуваат на сврзаност помеѓу суперјатаат Девица и Водна Змија-Кентаур.[12]

Местоположба

[уреди | уреди извор]

Во околина на Ланијакеја се суперјатата Шеплиево, Херкул, Береникина Коса и Персеј Риби. Рабните граници помеѓу Ланијакеја и нив не биле јасно познати кога се определувала Ланијакеја.[6] Оттогаш изучувањето на овие граници е мошне напреднато.[13][14]

Самата Ланијакеја е составен дел на суперјатниот комплекс Риби-Кит, кој претставува галактичка нишка.

Поврзано

[уреди | уреди извор]

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ „The Milky Way's 'City' Just Got a New Name“. Bloomberg.com. CityLab. 3 септември 2014. Архивирано од изворникот на 2014-09-13. Посетено на 9 септември 2014.
  2. ↑ Taylor, Charles (2014). Science Encyclopedia. Kingfisher.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Tully, R. Brent; Courtois, Hélène; Hoffman, Yehuda; Pomarède, Daniel (септември 2014). „The Laniakea supercluster of galaxies“. Nature (англиски). 513 (7516): 71–73. arXiv:1409.0880. Bibcode:2014Natur.513...71T. doi:10.1038/nature13674. ISSN 1476-4687. PMID 25186900. S2CID 205240232.
  4. ↑ Tempel, Elmo (1 септември 2014). „Cosmology: Meet the Laniakea supercluster“. Nature. 513 (7516): 41–42. Bibcode:2014Natur.513...41T. doi:10.1038/513041a. PMID 25186896.
  5. ↑ „Newly identified galactic supercluster is home to the Milky Way“. National Radio Astronomy Observatory. ScienceDaily. 3 септември 2014.
  6. ↑ 6,0 6,1 Irene Klotz (3 септември 2014). „New map shows Milky Way lives in Laniakea galaxy complex“. Reuters. Reuters.
  7. ↑ 7,0 7,1 Elizabeth Gibney (3 септември 2014). „Earth's new address: 'Solar System, Milky Way, Laniakea'“. Nature. doi:10.1038/nature.2014.15819.
  8. ↑ Quenqua, Douglas (3 септември 2014). „Astronomers Give Name to Network of Galaxies“. New York Times. Посетено на 4 септември 2014.
  9. ↑ Carlisle, Camille M. (3 септември 2014). „Laniakea: Our Home Supercluster“. Sky and Telescope. Посетено на 3 септември 2014.
  10. ↑ Chon, Gayoung; Böhringer, Hans; Zaroubi, Saleem (2015). „On the definition of superclusters“. Astronomy & Astrophysics. 575: L14. arXiv:1502.04584. Bibcode:2015A&A...575L..14C. doi:10.1051/0004-6361/201425591. S2CID 119195010.
  11. ↑ Mitra, Shyamal (1989). „A Study of the Southern Supercluster“. The World of Galaxies. New York, NY.: Springer. стр. 426–427. doi:10.1007/978-1-4613-9356-6_65. ISBN 978-1-4613-9358-0. Архивирано од изворникот на 9 јуни 2018. Посетено на 23 септември 2020.
  12. ↑ Fairall, Anthony Patrick (1988). „A redshift map of the Triangulum Australe-Ara region – Further indication that Centaurus and Pavo are one and the same supercluster“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 230 (1): 69–77. Bibcode:1988MNRAS.230...69F. doi:10.1093/mnras/230.1.69.
  13. ↑ News, U. H. „Astronomers map massive structure beyond Laniakea Supercluster | University of Hawaiʻi System News“ (англиски). Посетено на 10 септември 2020.
  14. ↑ Pomarède, Daniel; Tully, R. Brent; Graziani, Romain; Courtois, Hélène M.; Hoffman, Yehuda; Lezmy, Jérémy (1 јули 2020). „Cosmicflows-3: The South Pole Wall“. The Astrophysical Journal. 897 (2): 133. arXiv:2007.04414. Bibcode:2020ApJ...897..133P. doi:10.3847/1538-4357/ab9952. S2CID 220425419.

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
  • „Суперјатото Ланијакеја“, Даниел Помаред, 4 септември 2014 г. — видео на Vimeo за наодите од трудот со кој е откриено јатото (англиски)
  • „Ланијакеја: Нашето суперјато“, Nature Video, 3 септември 2014 г. Прецртување на границите на вселенската карта со кое е определено нашето суперјато и наречено Ланијакеја — YouTube (англиски)
Местоположба на Земјата во вселената
Секоја стрелка означува „во рамките на“ или „дел од“.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Ланијакеја&oldid=5335305“