Крива (село)
| Крива Γρίβα | |
|---|---|
 Поглед на селото | |
  Крива | |
|
Местоположба во областа  Крива | |
| Координати: 40°57.16′N 22°24.37′E / 40.95267°N 22.40617°E | |
| Земја | Грција |
| Област | Централна Македонија |
| Округ | Кукушки |
| Општина | Пајонија |
| Општ. единица | Гуменџе |
| Надм. вис. | 460 м |
| Население (2021)[1] | |
| • Вкупно | 587 |
| Час. појас | EET (UTC+2) |
| • Лето (ЛСВ) | EEST (UTC+3) |
Крива (грчки: Γρίβα, Грива; до 1926 г. Κρίβα, Крива[2]) — село во Гуменџиско, Егејска Македонија, денес во општината Пајонија на Кукушкиот округ, Грција. Населението брои 587 жители (2021). До денес е населено со Македонци.[3]
Географија
[уреди | уреди извор]Селото се наоѓа на 4 км северозападно од Гуменџе, на источните падини на планината Пајак. Кај него е сместен манастирот „Св. Рафаил, Никола и Ирина“.
Историја
[уреди | уреди извор]
На 1.300 м југоисточно од селото при уредување на дворот на црквата „Св. Антониј“ откриена е античка населба со површинска керамика. Наоѓалиштето во 1996 г. е прогласено за заштитен споменик на културата.[4]
Во Отоманското Царство
[уреди | уреди извор]
Според преданијата на стари мештани, селото е основано на крајот края од XV или почетокот на XVI век. Околу најстарото Горно Маало (Горна Мала) никнале нови маала, подигнати од мештаните и од преселници од југозападна Егејска Македонија. Разликите во говорот на одделните маал се чувствувале сè до почетокот на XX век.[5] Црквата „Св. Атанасиј“ („Св. Атанас“) е од 1801 г.[6]
Според Астерјос Кукудис, Крива е поранешно мегнелновлашко село.[7]
Според Николаос Схинас („Οδοιπορικαί σημειώσεις Μακεδονίας, Ηπείρου, Νέας οροθετικής γραμμής και Θεσσαλίας“) во средината на 1880-тите Крива (Κρίβα) било село со 170 христијански семејства.[8]
Селото било под врховенството на Бугарската егзархија. Во мај 1880 г. уапсени се старешините на неколку ениџевардарски села и од нив е побарана гаранција дека се доверливи, што би можел да го даде само грчкиот митрополит. Така митрополитот успеал да ги откаже од Егзархијата селата Крива, Баровица, Црна Река, Тушилово, Петрово, Бозец, Постол, Геракарци и Кониково.[9]
Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 г. во Крива живееле 1.300 Македонци христијани.[10][11]
Според Христо Силјанов по Илинденското востание во 1904 г. целото село прешло под врховенството на Егзархијата.[12] Според егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. во Крива (Kriva) имало 1.600 Македонци, сите под Егзархијата.[10][10][13]
По Младотурската револуција во 1909 г. жителите на селото испратиле телеграма до Отоманскиот парламент во која се оплакуваат на 10-те патријаршиски (гркомански) семејства кои ги узурпирале училиштето и црквата на целото село, лишувајќи 230 егзархистички семејства од образование и духовен живот.[14]
Според податоци на кукушкиот околиски училиштен инспектор Никола Хрлев во 1909 г. во Крива имало бугарски учител назначен од Егзархијата, но властите не дозволиле отворање на училиштето поради статуквото.[15]
Есента на 1910 г. војводата Апостол Петков, повторно нелегален, влегол во Крива и одржил јавен говор. Поради тоа на 26 септември во селото се уапсени 80 лица.[16]
По податиц на Егзархијата во 1910 г. Крива имала 224 семејства сочинети од 962 жители Македонци и една црква.[10][17]
Во 1910 г. Халкиопулос напишал дека во селото (Κρίβα) имало 790 егзархисти и 120 патријаршисти.[8][18]
Боривое Милоевиќ („Јужна Македонија“) вели дека Крива пред Балканските војни имала 155 куќи на Македонци христијани.[19]
При избувнувањето на Првата балканска војна во 1912 г. 27 лица од Крива станале доброволци во МОО.[20] Една недела пред почетокот на војната во Крива се одржувало реонско советување на раководтелите на ВМОРО на чело со Ичко Димитров. По предавство од гркоманите, селото било обиколено и во него три дена се водела битка, во која Турците користеле планинска артилерија. Четата се повлекла без загуби, но целата Крива била запалена.[21]
Во Грција
[уреди | уреди извор]
По Балканските војни во 1913 г. селото е припоено кон Грција согласно Букурешкиот договор.
Во 1912 г. е заведено како село со христијанска религија и македонски јазик. На пописот од 1913 г. Крива (Κρίβα) се води како село со 1.049 жители (545 мажи и 504 жени).[8]
Во 1914 г. кај селото е изградена црквата „Св. Илија“.[8]
Веднаш по војните дел од жителите се преселиле во Бугарија поради притосоците кои ги вршела грчката држава врз ова село, активно во преродбеничката дејност и револуционерната борба. Ликвидирани се 94 имоти на овие преселници.[8] Помеѓу 1923 и 1925 г. во Бугарија се иселиле уште 138 жители (20 семејства), а неколку семејства се преселиле во Гуменџе.[3] Со цел да се скрши националниот дух во Крива, во 1920-тите во власта доселила грчки дојденци. Во 1928 г. селото е претставено како мешано со 877 жители,[3] меѓи кои 79 биле грчки дојденци (16 семејства).[8][22] Повеќемина од дојденците се преселиле на други места бидејќи не можеле да опстанат во Крива.[3]
Во 1926 г. селото е преименувано во Гривас (Γρίβας).[8]
Благодарение на големиот прираст, на пописот од 1940 г. Крива имала 1.223 жители, од кои само 30 биле грчки дојденци.
На 15 август 1986 г. споменикот на грчкиот андарт Спирос Франгопулос во Крива е значително оштетен со чекан од мештанин на Крива.[23]
| Име | Грчки | Ново име | Грчки | Опис |
|---|---|---|---|---|
| Сивини Ниви[24] | Σίβινι Νίβε | Врасијадес | Βρασιάδες[25] | месност на ЈЗ од Крива[24] |
| Ридот[24] | Ρίντοτ | Псилома | Ψήλωμα[25] | месност на Ј од Крива[24] |
| Фугарела[24] или Сува Река | Σουγαρέλα | Ксиропотамос | Ξηροπόταμος[25] | река на С од Крива[24] |
| Курија[24] | Κουρί | Дасаки | Δασάκι[25] | месност на СИ од Крива (510 м)[24] |
| Пусиите[24] | Πουσιΐτ | Енедра | Ένέδρα[25] | возвишение на СИ од Крива и на СЗ од Гуменџе[24] |
| Матруна[24] | Ματρούνα | Агриохорту | Άγριόχορτου[25] | возвишение на С од Крива[24] |
| Бартуни[24] | Μπαρτούνι | Ортолитос | Όρθόλιθος[25] | возвишение на Ј од Крива (522 м)[24] |
Население
[уреди | уреди извор]
Еве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:
| Година | 1940 | 1951 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Население | 1.223 | 1.198 | 1.218 | 840 | 861 | 779 | 813 | 770 | 587 |
- Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија
Културни и природни знаменитости
[уреди | уреди извор]- Верски објекти
- Црква „Св. Атанасиј“ од 1801 г.
- Црква „Св. Антониј“
- Црква „Св. Илија“ од 1914 г.
- Манастир „Св. Рафаил, Никола и Ирина“ од 1992 г.
Личности
[уреди | уреди извор]- Атанас Гонов — револуционер на ВМОРО, четник на Апостол Петков[26]
- Ичо Костов — револуционер на ВМРО, четник на Апостол Петков[26]
- Пено Карамуткин (1920 – 1945) — партизан, деец на НОФ и СНОФ[27]
- Стојан Димитров Јанаков — револуционер, селски раководител на ВМОРО, на 73 години на 15 февруари 1943 г.[28]
- Тано Георгиев — револуционер на ВМОРО, четник на Апостол Петков[26]
- Христо Димитров (1912 – ?) — дипломат во Бугарија
- Христо Пипчев (1886 – 1948) — гркомански андартски деец
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ „Попис на населението од 2021 г. Трајно население“. Државен завод за статистика на Грција.
- ↑ „Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας“. Πανδέκτης: Name Changes of Settlements in Greece. Посетено на 12 април 2021.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Симовски, Тодор Христов (1998). Населените места во Егеjска Македониjа (PDF). II дел. Скопjе: Здружение на децата-бегалци од Егејскиот дел на Македонија, Печатница „Гоце Делчев“. стр. 60. ISBN 9989-9819-6-5.
- ↑ „ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/57683/3282 π.ε./17-4-1996 – ΦΕΚ 294/Β/3-5-1996“. Διαρκής κατάλογος κηρυγμένων αρχαιολογικών τόπων και μνημείων. Архивирано од изворникот на 9 јули 2021. Посетено на 26 јуни 2018.
- ↑ Бабев, Иван, „Македонска голгота – Спомени и изповеди от Ениджевардарско“, ТАНГРА ТанНакРа ИК, София 2009 г., стр.633
- ↑ „3. Ιερός ναός Αγίου Αθανασίου Γρίβας“. Ανάδειξη των Μεταβυζαντινών Μνημείων στην Μητροπολιτική Περιφέρεια Γουμενίσσης- Αξιουπόλεως – Πολυκάστρου μέ κέντρο τό Δήμο Ευρωπού. Посетено на 25 јуни 2014.[мртва врска]
- ↑ Αστέριος Κουκούδης - Μελέτες για τους Βλάχους.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 . lithoksou.net http://www.lithoksou.net/p/plithysmos-kai-oikismoi-tis-perioxis-gianitson-1886-%E2%80%93-1927. Посетено на 14 јули 2019. Занемарен непознатиот параметар
|заглавие=(help); Отсутно или празно|title=(help) - ↑ Кирил патриарх Български. Българската екзархия в Одринско и Македония след Освободителната война 1877-1878. Том първи, книга първа, стр. 354.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 Како што е општопознато, Македонците во бугарските извори се присвојуваат и водат како Бугари, и покрај признанието дека самите се изјаснувале како Македонци.
- ↑ Кѫнчовъ, Василъ (1900). Македония. Етнография и статистика. София: Българското книжовно дружество. стр. 147. ISBN 954430424X.
- ↑ Силяновъ, Христо (1943). Освободителнитѣ борби на Македония (PDF). II. Следъ Илинденското възстание. София: Издание на Илинденската Организация. стр. 126.
- ↑ Brancoff, D. M (1905). La Macédoine et sa Population Chrétienne : Avec deux cartes etnographiques (PDF). Paris: Librarie Plon, Plon-Nourrit et Cie, Imprimeurs-Éditeurs. стр. 102–103.
- ↑ Македония : Сборник от документи и материали. София: Българска академия на науките. Институт за история. Институт за български език, Издателство на Българската академия на науките. 1978. стр. 538.
- ↑ Хърлев, Никола (1998). Рапорт по ревизията на селските български училища в Ениджевардарската кааза през м. март 1909 г. – В: Извори за българската етнография, том 3: Етнография на Македония. Материали из архивното наследство. София: Македонски научен институт, Етнографски институт с музей, Академично издателство „Проф. Марин Дринов“. стр. 86. no-break space character во
|title=во положба 94 (help) - ↑ Дебърски глас, година 2, брой 24, 2 октомври 1910, стр. 2.
- ↑ Шалдев, Христо. Областта Боймия в Югозападна Македония. Македонски преглед, 1930, 6:1, стр. 61 – 69.
- ↑ Χαλκιόπουλος, Αθανάσιος (1910). Εθνολογική στατιστική των βιλαετίων Θεσσαλονίκης και Μοναστηρίου. Αθήναι.
- ↑ Милојевић, Боривоје Ж (1921). Јужна Македонија (PDF). Насеља српских земаља. стр. 28.
- ↑ Македоно-одринското опълчение 1912-1913 г. : Личен състав по документи на Дирекция „Централен военен архив“ (PDF). София: Главно управление на архивите, Дирекция „Централен военен архив“ В. Търново, Архивни справочници № 9. 2006. стр. 854. ISBN 954-9800-52-0.
- ↑ Бабев, Иван, „Македонска голгота – Спомени и изповеди от Ениджевардарско“, ТАНГРА ТанНакРа ИК, София 2009 г., стр.634
- ↑ Κατάλογος των προσφυγικών συνοικισμών της Μακεδονίας σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ) έτος 1928, Архивирано од изворникот на 30 јуни 2012, Посетено на 30 јуни 2012
- ↑ Бабев, Иван, „Македонска голгота – Спомени и изповеди от Ениджевардарско“, ТАНГРА ТанНакРа ИК, София 2009 г., стр.629
- ↑ 24,00 24,01 24,02 24,03 24,04 24,05 24,06 24,07 24,08 24,09 24,10 24,11 24,12 24,13 По топографска карта М1:50 000, издание 1980-1985 „Генеральный штаб“
- ↑ 25,0 25,1 25,2 25,3 25,4 25,5 25,6 „Β. Διάταγμα ΥΠ' Αριθ. 483. Περὶ μετονομασίας συνοικισμὤν, κοινοτήτων καὶ θέσεων“ (PDF). Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος. Εν Αθήναις: Ἐκ τοῦ Εθνικού Τυπογραφείου. Τεύχος Πρώτον (Αριθμός Φύλλου 147): 1049. 1969. Занемарен непознатиот параметар
|month=(help) - ↑ 26,0 26,1 26,2 „Дневник на четите, изпратени в Македония от пункт Кюстендил. 1903-1908“, ДА-Враца, ф. 617к, оп.1, а.е.1, л.30
- ↑ Литовски, Александар. Jубилеен календар од егејскиот дел на Македонија во 2010. Организација на Македонците-потомци од Егејскиот дел на Македонија – Битола и Здружение на сетинци, попадинци и крушорадци от Лерин во Македонија. стр. 57. ISBN 9989-9986-3-9. Посетено на 23 декември 2013 г. Проверете ги датумските вредности во:
|accessdate=(help) - ↑ Пеловски, Филип (2022). Македоно-одрински свидетелства. Регистър на участниците в освободителните борби в Македония, Тракия и Добруджа, получили български народни пенсии през 1943 г. I. Дел III. София: Библиотека Струмски. стр. 236. ISBN 978-619-9208823.
Надворешни врски
[уреди | уреди извор]
Крива (село) на Ризницата ?- Вести од Крива
| ||||||||||||||||||||||||||||||