Корисник:Магдалена.најденова

Од Википедија — слободната енциклопедија

Коала (лат. Phascolarctos cinereus) е австралиски тревопасен торбар и претставува единствен жив претставник на фамилијата Phascolarctidae.

Коалата ги населува крајбрежните региони на источна и јужна Австралија. Коалите во јужна Австралија скоро исчезнале во текот на 20 век поради интензивно ловење и затоа овој регион бил репопуларизиран со примероци од Викторија. На Тасманија и во западна Австралија нема коали.


Име[уреди | уреди извор]

Зборот коала потекнува од сиднејскиот јазик (Дарук јазик) "gula". Општоприфатено е дека терминот коала значи “без вода”.[1] Тоа е поради фактот дека коалите всушност не пијат вода или го прават тоа многу ретко. Потребата за вода зависи од нивната исхрана која се состои од листовите на еукалиптусот кои содржат доволно количество на течности во себе. Научното име на фамилијата, Phascolarctos, потекнува од грчките зборови “phaskolos” (торба) и “arktos” (мечка). Името на видот, cinereus, на латински значи “пепеласто обоен”.[2]

Раните европски доселеници во Австралија коалата ја нерекле домородно мече. Некои ги нарекуваат така и денес што е сосема погрешно затоа што не и припаѓаат на фамилијата мечки.[3]



Видови[уреди | уреди извор]

Постојат 3 видови на коала. Според Бергмановото правило, единките кои живеат на југ каде

Викторијанската коaла (P. cinereus victor)

што е поладно се поголеми. Викторијанската коaла (P. cinereus victor) се карактеризира со подолго и подебело крзно со посветли чоколадно кафени нијанси на грбот и подлактиците и бушави бели уши. Мажјаците од овој вид тежат околу 12 килограми, додека женките тежат нешто помалку од 8,5 килограми. Од друга страна, пак, во тропските и суптропските предели на Квинсленд, коалите со латинско име P. cinereus adustus се помали (мажјаците тежат 6,5 килограми а женките само 5 килограми). Тие се посветли, со сива боја и имаат пократко и потенко крзно од јужните коали. Третиот вид на коала е од Нов Јужен Велс (P. cinereus cinereus).[4]

Фосилни остатоци од коалите се многу ретки но некои се најдени во северна Австралија и се стари околу 20 милиони години. На основа на други фосилни остатоци, стари 50 000 години, џиновските коали ја населувале јужната област на Австралија.[5]


Физички опис[уреди | уреди извор]

Според надворешниот изглед, коалата е најслична со вомбатот но има подебело крзно, многу поголеми уши и подолги нозе со големи и остри канџи прилагодени за качување по дрва. Тежината им варира од околу 14 килограми кај поголемите, јужни машки примероци до 4 килограми кај помалите северни женки.[6]

Коалата е еден од ретките цицачи која има отпечаток од прстите. Всушност, отпечатокот е толку сличен со човековиот што дури и под микроскоп е тешко да се разликуваат.[7]

Коала-женка

Мозокот на коалата е со необично мали димензии, околу 40% од кранијалната празнина е исполнета со течност. Тоа е единствено животно со такво смалување на мозокот во текот на развитокот.[8]

Големиот нос на коалата е една од нејзините најважни карактеристики. Таа има силно развиено сетило за мирис што и помага да открие кои листови од еукалиптус се безбедни за консумирање.

Генерално, коалата е тивка и мирна но мажјаците произведуваат многу гласни звуци во текот на сезоната на размножување кои можат да се слушнат дури на 1 километар одалеченост. Во случај на страв или стрес, коалите плачат гласно и тоа многу слично со плачот на бебе.[9]

Не постојат точни информации за животниот век на коалите но се знае дека во заробеништво живеат околу 15 години и тоа мажјаците во просек до 13 години а женките и до 20 години.[10]

Животен циклус[уреди | уреди извор]

Женките достигнуваат зрелост на старост од 2-3 години а мажјаците на старост од 3-4 години. Здрава женка може да раѓа по едно младо годишно околу 12 години. Бременоста трае 35 дена. Близнаците се многу ретки а првите се родени на Универзитот Квинсленд во април 1999 година со имиња Euca и Lyptus.Парењето, во нормални услови, обично се случува помеѓу декември и март (овој период го претставува летниот период во јужната хемисфера).[11]

Коала-мажјак

Бебето коала се нарекува “joey” и е без крзно, без уши и слепо. Се раѓа со должина од 1,5 сантиметри и останува во торбата на мајката свртено со главата надоле и се прикачува за една од дојките на мајката.[12]

Младите остануваат скриени во торбата на мајката околу 6 месеци и се хранат само со мајчиното млеко. За овој период им растат уши, крзно и прогледуваат. Потоа, младото почнува да го истражува надворешниот свет и конзумира мали количества на листови еукалиптус.[13]

Младото останува со мајката уште 6 месеци и се храни комбинирано, со млеко и еукалиптус, се до 12 месечна возраст кога доењето престанува. Женките се одделуваат од мајката на 12 месеци но се населуваат во нивна близина додека мажјаците остануваат со мајката до 2-3 години.[14]

Исхрана и однесување[уреди | уреди извор]

Коалата се храни скоро само со листови еукалиптус кои имаат мала количина на [[Протеин|протеини], тешко се сварливи и содржат phenolic и terpene кои се токсични за поголемиот дел од живите суштества.[15]

Коалата има многу спор метаболизам па затоа се одмара од 16-18 часа дневно, главно преспивајќи го поголемиот дел од времето.[16]

Коалите трошат 3 од 5 активни часови хранејќи се. Хранењето може да се случува во било кој дел од денот но вообичаено е во текот на ноќта. Коалите конзумираат околу 500 грама листови еукалиптус дневно. Ги ситнат со забите се додека не станат фина смеса па дури тогаш голтаат. Нивниот црн дроб ги деактивира токсичните материи кои после овој процес се подготвени за исфрлање надвор од организмот.[17]

Коалата јаде листови од различни видови на еукалиптус а понекогаш дури и Acacia, Leptospremum и Melaleuca. Коалите преферираат различни видови на еукалиптус во зависност од местото на живеење.[18]

Многу фактори влијаат на изборот на омиленото дрво еукалиптус од постоечките 680 видови од истото. Најважниот фактор е концентрацијата на одредена група токсини наречени соединенија на врзан флороглуцинол.[19]

Коалите можат да бидат агресивни една кон друга, да се тепаат со предните нозе, да се гризат. Ова им предизвикува стрес.[20]

Болести[уреди | уреди извор]

Болест која најмногу ги погодува коалите е поврзана со инфекциите на кламидија. Многу коали се носители на кламидија без притоа видливи симптоми. Инфекциите на репродуктивниот тракт предизвикани од кламидија можат да доведат до стерилност на женката, ако оваа инфекција зафати поголем дел од коалите може да доведе до намалување на стапката на прираст. Ова е голем проблем кога се работи за мали изолирани заедници на коали. Сепак, кај некои изолирани заедници може да се забележи претеран прираст без разлика на тоа што се позитивни на кламидија. На пример, заедниците на островот Рејмонд, Змискиот остров и во националниот парк Eccles се зголемиле до тој степен што ги надминале резервите на храна.[21]

Покрај кламидијата, коалите често се жртви и на таканаречените ретровируси. Влијанието, превентивата и лекувањето сеуште не се целосно истражени.[22]

Фреквенцијата на поединечни случаи на болни коали во здрави заедници е мала и не претставува ризик за преживувањето на целата заедница. Чувствителноста на болести е показател на проблеми во врска со исхраната и стресот.[23]

Малата генетска варијација кај коалите на некои одредени локации може да го зголеми ризикот од болести. Ако се појави ризик од нова болест во вакви заедници, малата генетска варијација значи дека поголем дел од заедницата е подложна на болеста.[24]

Заштита[уреди | уреди извор]

Во минатото постоеле милиони коали но во раниот 20 век овие животни скоро дошле до степен на исчезнување поради итензивно ловење, главно, заради нивното крзно.[25]

На коалата и се потребни големи пространства од незагадени шуми меѓусебно поврзани за да можат да патуваат низ дрвјата во потрага по нови територии и ново друштво. Кога нивните живеалиштасе уништени тие мораат да патуваат се подалеку и се почесто. Во овој случај мораат да се движат по земјата со што се зголемува ризикот да бидат нападнати од грабливците или човекот.[26]

Најчести причини за смртта на коалите се нападите од страна на дивите кучиња и сообраќајните незгоди. Во последните години многу коали изумреле од заразни болести. Постојат многу програми за заштита на коалите и нивните живеалишта.[27]

Национална стратегија за заштита на коалата[уреди | уреди извор]

Цели на долг рок (од 0-50 години)

  • Популацијата на коали во идентификуваните приоритетни подрачја е константа или зголемена
    Коала се качува на дрво
  • Премногу концентрираното население на коали е стабилизирано или прераспоредено
  • Ризикот од исчезнување на ниво на целиот регион е намален
  • Колата повторно е масовно присутна низ целата територија на Австралија[28]


Цели на краток рок (од 0-10 години)

  • Зголемено планирање на живеалиштата на коалите
  • Поголема активност во зачувувањето на живеалиштата преку закони
  • Зголемена активност во заштитата на коалите
  • Зголемување на општествениот капацитет за да се подобри грижата за коалите
  • Продуктивни и интегрирани партнерста кои ќе работат на добрата состојба на коалите[29]


Влијанито на климатските промени[уреди | уреди извор]

  • Промени во структурата и хемиската содржина на еукалиптусот
  • Промени во структурата на дрвата-живеалишта
  • Зголемена фреквенција и интензитет на сушни години
  • Зголемена фреквенција и интензитет на пожари
  • Промените во нивото на морето влијаат на крајбрежните и островските живеалишта на коалите[30]


Интересни факти[уреди | уреди извор]

  1. Мажјакот на градите има жлезда која испушта специфичен мирис. Со нејзина помош ги привлекува женките и ја обележува територијата.
  2. Коалата нема опашка.
  3. Коалата може да се искачи на висина од 45 метри и може да скока од едно дрво на друго.
  4. Крзното на коалите е различно во различни делови на Австралија
  5. Над 2 милиони коали бил убиени во периодот од 1908-1927 година.
  6. Коалите се добри пливачи.
  7. Додека се мали, коалите се мета на поголемите птици.
  8. Коалите комуницираат меѓусебно со звучни сигнали.
  9. Телото во форма на крушка им овозможува стабилност додека седат на гранките на дрвјата.
  10. Коалите се заштитени со закон но не и нивните живеалишта и храна.[31]


Референци[уреди | уреди извор]

  1. ↑ Dixon, R.M.W.; Moore, Bruce; Ramson, W. S.; Thomas, Mandy (2006). Australian Aboriginal Words in English: Their Origin and Meaning (2nd ed.). South Melbourne: Oxford University Press. ISBN 0-19-554073-5.
  2. ↑ Gordon G, Menkhorst P, Robinson T, Lunney D, Martin R. & Ellis M (2008). Koala. In: IUCN 2008. IUCN Red List of Threatened Species. Downloaded on 2008-10-30.
  3. ↑ Leitner, Gerhard; Sieloff, Inke (1998). "Aboriginal words and concepts in Australian English". World Englishes 17 (2): 153–169. doi:10.1111/1467-971X.00089.
  4. ↑ "Australian Fauna". Australian Fauna. http://www.australianfauna.com/koala.php. Retrieved 2009-03-09.
  5. ↑ Dawson, T.J.; Finch, E., Freedman, L., Hume, I.D., Renfree, M., Temple-Smith, P.D. (PDF). Fauna of Australia; 17. Morphology and Physiology of Metatheria. pp. 51, 53. http://www.environment.gov.au/biodiversity/abrs/publications/fauna-of-australia/pubs/volume1b/17-ind.pdf.
  6. ↑ Groves, C. (2005). Wilson, D. E., & Reeder, D. M. ed. Mammal Species of the World (3rd ed.). Baltimore: Johns Hopkins University Press. pp. 43. ISBN 0-801-88221-4. http://www.bucknell.edu/msw3/browse.asp?id=11000005.
  7. ↑ Henneberg, Maciej; Lambert, Kosette M., Leigh, Chris M. (1997). "Fingerprint homoplasy: koalas and humans". NaturalSCIENCE.com 1. http://naturalscience.com/ns/articles/01-04/ns_hll.html.
  8. ↑ Flannery, T.F. (1994). The Future Eaters: An ecological History of the Australasian Lands and People. Sydney: Reed New Holland. p. 86.
  9. ↑ "Facts about Koalas". Koalaplayworld.com. http://koalaplayworld.com/Facts_about_Koalas.html. Retrieved 2009-03-09.
  10. ↑ Martin, Roger (1984). Macdonald, D.. ed. The Encyclopedia of Mammals. New York: Facts on File. pp. 872–875. ISBN 0-87196-871-1.
  11. ↑ "University of Queensland Koala Study program". Koalas.cqu.edu.au. http://koalas.cqu.edu.au/news/baby.htm. Retrieved 2009-03-09.
  12. ↑ http://www.koalaresearch.net.au/General.html
  13. ↑ Martin, Roger; Handasyde, Kathrine Ann (1999). The Koala: Natural History, Conservation and Management. Australian Natural History Series (2nd ed.). UNSW Press. pp. 64–65. ISBN 0868405442.
  14. ↑ Martin, Roger; Handasyde, Kathrine Ann (1999). The Koala: Natural History, Conservation and Management. Australian Natural History Series (2nd ed.). UNSW Press. pp. 64–65. ISBN 0868405442.
  15. ↑ Smith, M (1980). "Behaviour of the Koala, Phascolarctos cinereus (Goldfuss), in Captivity VI*. Aggression". Australian Wildlife Research 7 (2): 177–190. doi:10.1071/WR9800177. http://www.publish.csiro.au/paper/WR9800177.htm.
  16. ↑ Smith, M (1980). "Behaviour of the Koala, Phascolarctos cinereus (Goldfuss), in Captivity VI*. Aggression". Australian Wildlife Research 7 (2): 177–190. doi:10.1071/WR9800177. http://www.publish.csiro.au/paper/WR9800177.htm.
  17. ↑ Jackson, Stephen M. (2003). "Koalas". Australian mammals: biology and captive management. CSIRO Publishing. pp. 524. ISBN 0643066357. http://books.google.co.uk/books?id=Ys_NC1P9AX4C&pg=PA161.
  18. ↑ [http://www.koalas.com/Diet-and-Food.html "Diet and Food"
  19. ↑ [http://www.koalas.com/Diet-and-Food.html "Diet and Food"
  20. ↑ Jackson, Stephen M. (2003). "Koalas". Australian mammals: biology and captive management. CSIRO Publishing. pp. 524. ISBN 0643066357. http://books.google.co.uk/books?id=Ys_NC1P9AX4C&pg=PA161.
  21. ↑ "National Koala Conservation and Management Strategy 2009-2014"
  22. ↑ "National Koala Conservation and Management Strategy 2009-2014"
  23. ↑ "National Koala Conservation and Management Strategy 2009-2014"
  24. ↑ "National Koala Conservation and Management Strategy 2009-2014"
  25. ↑ Australian Koala Foundation. "History of Koalas"
  26. ↑ [1] "Threats"
  27. ↑ [2] Threats
  28. ↑ "National Koala Conservation and Management Strategy 2009-2014- Long term objectives"
  29. ↑ "National Koala Conservation and Management Strategy 2009-2014-Short term objectives"
  30. ↑ "National Koala Conservation and Management Strategy 2009-2014-Climate change"
  31. ↑ [3] "Fun facts"
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Корисник:Магдалена.најденова&oldid=4855936“