Кипарско востание (1931)
| Кипарско востание (1931) | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Датум | 21 октомври – 25 октомври 1931 | ||
| Место | Поголемите градови и села на Кипар | ||
| Повод | Национално, економско | ||
| Начини | Палеж, Демонстрации, Нереди, Вандализам | ||
| Исход | Потиснат од колонијалната полиција | ||
| Страни во судирот | |||
| Предводници | |||
| |||
| Настрадани | |||
| |||
Кипарското востание од 1931 година или октомвриските настани (грчки: Οκτωβριανά) — востание против британското колонијално владеење што се случило на Кипар, тогаш колонија на британската круна, помеѓу 21 октомври и почетокот на ноември 1931 година. Бунтот бил предводен од кипарските Грци кои се залагале за Енозис (Соединување) на островот со Грција. Поразот на бунтовниците довело до период на автократско британско владеење познат како „Палмерократија“ (Παλμεροκρατία), кое траело до почетокот на Втората светска војна.[1]
Позадина
[уреди | уреди извор]На почетокот на Првата светска војна, Кипар номинално бил дел од Отоманското Царство, додека всушност бил управуван од Британското Царство како што било договорено во Кипарската конвенција од 1878 година. На 5 ноември 1914 година, Османлиите влегле во судирот на страната на Централните сили, што ја натерало Британија да ја поништи Кипарската конвенција и да го анектира островот бидејќи двете држави сега биле во војна. Во 1915 година, Британија и го понудила Кипар на Грција во замена за грчката интервенција во Првата светска војна на страната на Тројната Антанта. Грчката влада ја одбила понудата бидејќи во тоа време била вовлечена во длабока внатрешна криза позната како Национален раскол. Кипар веќе бил опишан како договор за преговарање со Грците кога бил понуден во замена за длабокото водно пристаниште Аргостоли во 1912 година. [2]
По завршувањето на војната, Британија добила меѓународно признание за нејзините претензии кон островот на Конференцијата во Лозана во 1923 година. Грција оснанала единствената земја која потенцијално можела да ја оспори одлуката, врз основа на фактот дека четири петтини од нејзиното население биле етнички Грци. Меѓутоа, во тоа време Грција се соочила со економска пропаст и дипломатска изолација како резултат на катастрофалниот пораз во Грчко-турската војна, така што грчките пратеници не го спомнале Кипар на конференцијата. Тогаш Кипар го добил статусот на крунска колонија и бројот на членовите на кипарскиот законодавен совет бил зголемен во корист на британските претставници. Горенаведените неуспеси не го запреле ширењето на Големата идејата и тесно поврзаните идеологии како Енозис (Унија), чија крајна цел била присоединување на сите области населени со Грци во независна грчка држава. Назначувањето на Роналд Сторс во ноември 1926 година за нов гувернер на Кипар, ја поттикнало идејата кај националистите на кипарските Грци дека британското владеење ќе биде отскочна штица за евентуалната унија со Грција. [3]
Нивниот однос се влошил во 1928 година, кога кипарските Грци одбиле да учествуваат во прославата на 50-годишнината од воспоставувањето на британската власт на Кипар. Грција повторно апелирала за смиреност, ограничувајќи го ширењето на антибритански написи во грчките кипарски весници. Образованието станало уште една арена на судир со усвојувањето на Законот за образование, кој имал за цел да го ограничи грчкото влијание во наставните програми на кипарските училишта. Кипарската црква, која во тоа време играла важна улога во општествениот и политичкиот живот на островот, станала еден од бастионите на грчкиот национализам. Кипарците, исто така, се жалеле на наводно преференцијалниот третман на Малта и Египет на сметка на Кипар. [4] Односите дополнително се влошиле кога колонијалните власти еднострано донеле нов кривичен законик кој, меѓу другото, дозволуал употреба на мачење. Во 1929 година, членовите на Законодавниот совет, надбискупот на Никодим и Ставрос Ставринакис, пристигнале во Лондон, презентирајќи меморандум до секретарот на колониите, лорд Пасфилд, во кој биле содржани барања за Енозис. Како и со претходните вакви обиди, одговорот бил негативен. [3]
Судир
[уреди | уреди извор]
Во септември 1931 година, Сторс ја блокирал одлуката на Законодавниот совет за стопирање на даночните зголемувања што требало да го покријат дефицитот на локалниот буџет. Пратениците на кипарските Грци реагирале со оставки од своите функции. Понатаму, на 18 октомври, архиепископот Никодим ги повикал кипарските Грци да се вклучат во акти на граѓанска непослушност додека не се исполнат нивните барања за Енозис. [3]
На 21 октомври, 5.000 кипарски Грци, главно студенти, свештеници и градски славни се собрале на улиците на Никозија извикувајќи слогани за Енозис. Толпата ја опседнала владината куќа, по тричасовното фрлање камења зградата била запалена. Демонстрантите на крајот биле растерани од полицијата. Во исто време британските знамиња биле одземени од јавните канцеларии низ целата земја, честопати заменети со грчки. Редот бил вратен до почетокот на ноември. Британците го обвиниле грчкиот генерален советник во Никозија Алексис Киру (грчки националист со кипарско потекло) дека го поттикнал бунтот. Киру навистина работел зад сцената за да создаде обединет опозициски фронт против Британците пред бунтот, во директна непослушност на наредбите што ги добивал од Атина. Вкупно седум демонстранти биле убиени, триесет биле повредени, десет биле протерани доживотно, додека 2.606 добиле различни казни од затворски казни до парични казни поради бунтни активности. [3] [5]
Последици
[уреди | уреди извор]Револтот довел до отпуштање на Киру, чии постапки ненамерно ги оштетиле и каузата на Енозис и англо-грчките односи. Бунтот, исто така, му нанел удар на кариерата на Сторс, тој набрзо бил префрлен на функцијата гувернер на Северна Родезија. Законодавниот совет и општинските избори биле укинати, назначувањето на селските власти и окружните судии било пренесено на гувернерот на островот. Пропагирањето на идеите за Енозис и веењето странски знамиња било забрането како и собранието на повеќе од пет лица. Новите мерки биле насочени кон сузбивање на работата на православната црква и комунистичките организации, како АКЕЛ. Цензурата имала сериозно влијание врз работата на весниците, особено оние поврзани со левичарската политика. Така, Кипар влегол во период на автократско владеење познат како Палмерократија (Παλμεροκρατία), именуван по гувернерот Ричмонд Палмер, кој започнал непосредно пред бунтот и ќе трае до почетокот на Втората светска војна . Бунтот е опишан како најинтензивниот бунт со кој се соочила Британија во меѓувоениот период. Бунтот е познат во кипарската историографија како Октомвријана (Октомвриски настани). [5]
Спомениците за комеморација на Октомвриските настани биле подигнати во Строволос и Писури во ноември 2007 година и октомври 2016 година, соодветно.[6][7]
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ Xypolia, Ilia (2017). British Imperialism and Turkish Nationalism in Cyprus, 1923-1939 Divide, Define and Rule. London: Routledge. ISBN 9781138221291.
- ↑ Klapsis 2013.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Klapsis 2009.
- ↑ Frendo 1998.
- ↑ 5,0 5,1 Rappas 2008.
- ↑ Presidency of the Republic of Cyprus (23 October 2016). „Χαιρετισμός του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Νίκου Αναστασιάδη στην τελετή αποκαλυπτηρίων Μνημείου για την εξέγερση των Οκτωβριανών το 1931, στο Πισσούρι“. Архивирано од изворникот на 4 May 2018. Посетено на 2 May 2018.
- ↑ Open University of Cyprus (14 October 2012). „Μνημείο πεσόντων εξέγερσης Οκτωβριανών 1931“. Посетено на 2 May 2018.
Извори
[уреди | уреди извор]- Frendo, Henry (1998). „The naughty European twins of empire: The constitutional breakdown in Malta and Cyprus 1930–1933“. The European Legacy: Toward New Paradigms. 3 (1): 45–52. doi:10.1080/10848779808579863.
- Klapsis, Antonis (2009). „Between the Hammer and the Anvil. The Cyprus Question and the Greek Foreign Policy from the Treaty of Lausanne to the 1931 Revolt“. Modern Greek Studies Yearbook. 24: 127–140. Посетено на 26 May 2017.
- Klapsis, Antonis (2013). „The Strategic Importance of Cyprus and the Prospect of Union with Greece, 1919–1931: The Greek Perspective“. The Journal of Imperial and Commonwealth History. 41 (5): 765–782. doi:10.1080/03086534.2013.789275. S2CID 161803453.
- Rappas, Alexis (2008). „The Elusive Polity: Imagining and Contesting Colonial Authority in Cyprus During the 1930s“. Journal of Modern Greek Studies. 26 (2): 363–393. doi:10.1353/mgs.0.0020. S2CID 145799982. Посетено на 26 May 2017.
- Xypolia, Ilia (2017). British Imperialism and Turkish Nationalism in Cyprus, 1923-1939 Divide, Define and Rule. London: Routledge. ISBN 9781138221291.