Прејди на содржината

Кекец

Од Википедија — слободната енциклопедија

Кекец е книжевен и филмски лик створен од словенечкиот писател Јосип Вандот. За првпат се појавил во детскиот расказ „Кекец на зол пат“ (словенечки: Kekec na hudi poti), кој бил објавен од Вандот во 1918 година.[1] Кекец бил омилен југословенски херој, култна личност од сите поколенија. Со неговото име биле брендирани кина, детска облека, паштети, списанија и други производи.[2] Словенечкиот режисер Јоже Гале снимил три филма според овие раскази. Првиот филм „Кекец“ бил снимен во 1951 година. Следната година го освоил Златниот лав за филм за деца на Венецискиот филмски фестивал.[3]

Опис на ликот

[уреди | уреди извор]

Кекец е бестрашно и весело момче, овчарче, кое доживува бројни авантури додека го чува своето стадо на планинските пасишта. Тој се впушта во овие авантури поради неговата љубопитност, добрина и храброст. Притоа, со сите сили се труди да им помага на луѓето и да прави добри дела, со голем успех. Кекец е шегаџија, понекогаш дури и комичен, но кога е потребно, сериозен, решителен, одговорен и искрен.[4]

Сè што американскиот психолог Бруно Бетелхајм (1903–1990),[5] во својата книга Значењето на бајките,[6] напишал за сексуалноста во бајките, или рускиот филолог и фолклорист Владимир Јаковлевич Проп (1895–1970) во неговата книга „Морфологијата на бајките“[7] за обредите на иницијација може да се најдат во приказните за Кекец. Обредот на иницијација е секогаш ист: јунакот, како момче, оди во темна, опасна шума, и по подвигот што им користи на сите во селото, се враќа како млад човек кој ги надминал своите врсници и на кого дури и девојките гледаат со слатка насмевка. Во текот на своето патување, тој ги ослободува девојките, без разлика дали се негова сестра или заробеници на злиот џин или несакана волшебничка, од страв и опасност, и ги спасува од опасните раце. Сè прави со леснотија и насмевка. Со разумен потсмев ги разбива митовите и суеверијата, со вешти трикови ја покажува глупоста и заостанатоста на своите противници, а природата е зла само за неуките и кукавиците.

Останати ликови

[уреди | уреди извор]

Како и во сите полу или потполно измислени приказни или бајки, така и во приказните за Кекец сите ликови имаат црти и одлики типични за вистински луѓе. Покрај Кекец, двата главни лика се неговите две другарки, кукавицата Рожле и љубезната слепа девојка Мојца. Во текот на своите авантури, Кекец се бори со злобниот див ловец Беданец и злобната баба Пехта. Други карактеристични ликови се повлечениот собирач на билки Кособрин и авторитативниот старец Витранк.[4]

Ликот на Кекец се појавува во три приказни на Јосип Виндот:

  • Кекец на зол пат (1918)
  • Кекец по волчјата трага (1922) и
  • Кекец над осамената бездна (Kekec nad samotnim breznom, 1924).[8]

Словенечкиот режисер Јоже Гале снимил три филма според мотиви од расказите на Виндот. Првиот, снимен во 1951 година го постигнал најголемиот успех.

  • Кекец (1951) – првиот словенечки и југословенски филм[9] што добил какво било меѓународно признание [2]
  • Среќно, Кекец (Srečno, Kekec, 1963) – првиот словенечки филм во боја[10]
  • Кекецовите шеги (Kekčeve ukane, 1968)

Културолошко влијание

[уреди | уреди извор]

Многу поколенија деца низ Југославија, кои пораснале во десетлетијата пред и по Втората светска војна, уживале во приказните за Кекец. И во книгите и во филмовите.[4] На славата на Кекец пресудно влијаело тоа што во 1951 година режисерот Јоже Гале го снимил филмот „Кекец“, кој го освоил Златниот лав за филм за деца на Венецискиот филмски фестивал. „Кекец“ бил филм кој имал влијание на поколенија повоени пионери. Навлегувањето на американските филмови и стрипови го истуркало Кекец од популарната литература за деца, така што петнаесетина години подоцна, кога Јоже Гале снимил уште два филма за Кекец, тие веќе не беа толку популарни.[3]

Неколку детски списанија го носеле името Кекец. Најпознат бил „забавникот за млади од 7 до 77 години“ на Борба, Кекец, кој излегувал од 1957 до 1990 година.[11] Покрај него, биле објавени и Мал Кекец (1972–1990) [12] и неколку училишни весници. Кекец бил (особено во Словенија) понекогаш генерички опис на возрасен човек кој бил малку детски, смешен, едноставен, палав, наивен или нешто слично.[4] И покрај ова, Кекец денес стана важен дел од словенечкото културно наследство и автентичен бренд.[13] Врз основа на мотивите од расказите на Вандот, создадена е опера и балет за деца , Кекец и подлото џуџе (Kekec in škrat skovik).[14] Неодамна во Крањска Гора била организирана туристичка тура наречена Кекецова земја (Kekčeva dežela), која посетителите ги носи низ бројни авантури до Кекецовата ќерка.[15] А во 2024 година, како дел од настанот Кекецови денови, била организирана и популарната игра Бегство од соба (англиски: Escape room) на отворено, под називот Мисија Еликсир, вдахновена од авантурите на Кекец.[16] Некои скијачки патеки во Крањска Гора ги носат имињата на јунаците од овие приказни (Кекец, Рожле, Мојца 1 и Мојца 2).[17]

  1. ↑ „Kekec na hudi poti“. www.dlib.si - Digitalna knjižnica Slovenije. Посетено на 2025-04-06.
  2. 1 2 Đorgović, Momčilo (2014-01-24). „Josip Vandot: Kekec – konfiskovano pamćenje“. Dnevni list Danas. Посетено на 2025-04-06.
  3. 1 2 Jergović, Miljenko (6. 12. 2014.). „Josip Vandot: Kekec i smrt“. www.jergovic.com - Subotnja matineja. Посетено на 2025-04-06. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
  4. 1 2 3 4 Cerar, Miro (21. 2. 2011.). „Kekec“. EDUS-INFO (словенечки). Посетено на 2025-04-06. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
  5. ↑ Krstić, Jelena (10. 11. 2019.). „Bruno Betelhajm; značaj bajki za normalan dečji razvoj i prevazilaženje emocionalnih teškoća; ubijanje duše“. AnimaPlus Blog. Посетено на 2025-04-06. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
  6. ↑ „Značenje bajki“. Delfi knjižare. Посетено на 2025-04-06.
  7. ↑ „Morfologija bajke“. Beopolis. Посетено на 2025-04-06.
  8. ↑ Vujović, Olga. „Dobra volja je najbolja…“. wish.hr. Посетено на 2025-04-06.
  9. ↑ „Matija Barl bio je Kekec: Kako je dobio ulogu u popularnom filmu i čime se bavi ovih dana? (Globus, 1961)“. Yugopapir. Посетено на 2025-04-07.
  10. ↑ „60 let filma Srečno, Kekec“, R. T. V. Slovenija (словенечки), 30. 8. 2023., Посетено на 2025-03-18 Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
  11. ↑ Кекец: Борбин забавник за младе од 7 до 77 година ([Ћирилично изд.]. изд.). Београд: Борба. 1957.
  12. ↑ „Мали Кекец“. Мали Кекец. 1972. ISSN 0350-7459. Посетено на 2025-04-06.
  13. ↑ „KEKEC DOŽIVIO STOTU Lik pastira iz dječjih filmova velik je slovenski brend“. Jutarnji list. 2014-11-25. Посетено на 2025-04-06.
  14. ↑ „Kekec in škrat skovik“. Eva Hribernik (словенечки). Посетено на 2025-04-06.
  15. ↑ „Kekčeva dežela“. kekcevadezela.com (англиски). Посетено на 2025-04-06.
  16. ↑ gregor (2024-06-19). „A new "escape room" game in the Land of Kekec – like a real escape room but without walls“. Enigmarium doživetja (англиски). Посетено на 2025-04-06.
  17. ↑ Panović, Mateja (2018-01-22). „Kranjska Gora - alpska idila tokom cele godine“. Putuj Sigurno. Посетено на 2025-04-07.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Кекец&oldid=5437584“