Катарина Ивановиќ

Од Википедија — слободната енциклопедија
Катарина Ивановиќ, Автопортрет

Катарина Ивановиќ (Веспрем, 15 мај 1811[1] - Секешфехервар, 22 септември 1882) — српска сликарка, една од тројцата сликари (покрај Мина Караџиќ и Полексија Тодоровиќ) кои работеле во Србија во 19 век.[2]

Биографија[уреди | уреди извор]

Катарина Ивановиќ е родена во семејство на српски државјанин и трговец („купувач“) во Веспрем, во Австриската империја. Според друг извор, таа е родена во Секешфехервар во 1819 година.[3] Нејзини родители биле Лазар - локален трговец[4] и Марија, и благодарение на нивното внимание, таа развила желба за образование и креативност. На единаесетгодишна возраст веќе знаела два странски јазици.[5] Детството го поминала во мала српска заедница, во Белград. Својот талент го покажала уште од детството, а сликарството почнала да го учи благодарение на финансиската помош на локалниот трговец Ѓорѓе Станковиќ, во Пешта во ателјето на Јожеф Пешки и Ревај.[6] Според друг извор, сликарот Н. Пешки по националност бил Чех, и Катарина добро напредувала со него.[3] Подоцна, нејзината дарба за ликовната уметност ја забележала унгарската грофица Чаки, позната покровителка на уметноста, која и овозможила да студира сликарство во Виена,[7] на Академијата за уметности. Студирала и приватно кај виенскиот сликар Валдмилер.[8] Симо Милутиновиќ Сарајлија објавил песна посветена на неа во „Српски народни листи“ во 1837 година, како „чесна и обична љубителка на убавото знаење“. Таа се појавува и во списокот на пренумерирана книга на Сарајлија за историјата на Србија во 1837 година, во Виена како сликарка[9] (портретист). За време на студиите во Виена, во 1839 година, таа ја „насликала“ композицијата „Српски Хомер“ (Хомер) - слеп стар гуслар. Своето образование го продолжила на Академијата во Минхен, каде студирала историско сликарство речиси две години (1845-1846). Таму почнала да ја проучува познатата историска композиција Ослободување на Белград во 1806 година . Усовршувањето го продолжила во Париз, каде што живеела некое време.

Таа ги посетила Загреб и Хрватска во 1842 година и поминала извесно време таму.[10] На покана на Србите, 1846 г. Заминала во Белград, каде што останала една година, живеејќи со Симо Милутиновиќ. Таа го искористила својот престој за да портретира многу истакнати Срби од Белград, меѓу кои и принцезата Љубица Обреновиќ. Меѓу најуспешните портрети е портретот на Симин. Потоа се вратила во Пешта, каде што била „многу популарна“. Националниот музеј на Пешта ѝ купил портрет на императорот Фердинанд. Нејзините дела, цртежи и слики биле и во колекцијата на Виенската царска академија на уметности. Патувала во Холандија и Италија, каде научила многу за современото сликарство.

Кон крајот на животот се вратила во Белград, каде живеела и работела до нејзината смрт. Во тој период создавала претежно историски композиции, жанровски слики и мртва природа.

Катарина Ивановиќ зборувала малку српски. Во 1879 година, таа донирала 15 нејзини слики и други „реткости“ на белградскиот народен музеј, вклучувајќи го и нејзиниот автопортрет. Така наводно нејзина заслуга е основањето на музејот. Познати се два нејзини автопортрети, кои стигнале до Националниот музеј. Нејзе и се обратила и Матица Српска која ја замолила за нејзини слики за нивната колекција. Воодушевена од нејзината убавина и интелект, тогаш многу популарниот поет Сима Милутиновиќ Сарајлија песната „Три сестри“ ѝ ја посветил на Катарина Ивановиќ. Таа година „Српскиот народен весник“ на Павловиќ во Пешта напишал и објавил автопортрет за неа. Никогаш не се омажила, а позната е нејзината голема нескриена наклонетост кон многу постарите „сараевчани“.[6]

Во 1876 година таа станала почесен член на Српското академско друштво и така станала првата жена академик меѓу Србите. Починала во Секешфехервар на 22 септември 1882 година. На иницијатива на Друштвото на пријатели на Националниот музеј, нејзините останки во 1967 година се пренесени во Белград и погребана е во Алејата на народните херои на Новите гробишта.

Сликарски дела[уреди | уреди извор]

Катарина Ивановиќ главно сликала портрети, историски жанровски композиции, а со особен успех успеала да компонира мртва природа. Меѓу нејзините најпознати дела се следните слики: Автопортрет (1836), Портрет на млад човек (1837), Грозје со кошница (1838), српски Хомер (цртеж 1839), Портрет на Симе Милутиновиќ Сарајлија (1840), Италијански лозар (По 1846), портретот на принцезата Персида Караѓорѓевиќ, портретот на војводата Стеван Книќанин, Децата на Павле Станишиќ, Жената од Белград, Млади Даниќ, Момчето со соколот и др.

  • Познати дела
  • Портрет на Персида Караѓорѓевиќ
    Портрет на Персида Караѓорѓевиќ
  • Портрет на Сима Милутиновиќ Сарајлија
    Портрет на Сима Милутиновиќ Сарајлија
  • Италијански виноградар, 1842.
    Италијански виноградар, 1842.
  • Освојување на Белград, 1845.
    Освојување на Белград, 1845.
  • Данило Р. Даниќ, 1846.
    Данило Р. Даниќ, 1846.
  • Портрет на Стеван Книќанин, 1847.
    Портрет на Стеван Книќанин, 1847.

Поврзано[уреди | уреди извор]

Наводи[уреди | уреди извор]

 

  1. ↑ Љиљана Чубрић: Катарина Срб-девојка, у годишњаку „Даница 2011“. стр. 326-336, издаје Вукова задужбина, Београд 2010.
  2. ↑ Stamenković, Snežana (7. 5. 2012.). „Tragični Mačkov kamen“. Вечерње Новости. Посетено на 8. 1. 2017. Проверете ги датумските вредности во: |access-date=, |date= (help)
  3. ↑ 3,0 3,1 Иван Кукуљевић Сакцински, наведено дело
  4. ↑ Николај Шимић: "Иконостас славних и храбрих лиц", Будим 1807. године
  5. ↑ "Српски народ", Београд 1944. године
  6. ↑ 6,0 6,1 "Време", Београд 1940. године
  7. ↑ "Сербскиј народниј лист", Будим 1837. године
  8. ↑ "Просветни гласник", Београд 1942. године
  9. ↑ Симо Милутиновић Сарајлија: "Историја Сербије", Лајпциг 1837.
  10. ↑ Иван Кукуљевић Сакцински: "Словник умјетниках југославенских", Загреб 1858. године

Литература[уреди | уреди извор]

  • Михајловиќ, Р. и Кусовац, Никола: Катарина Ивановиќ (монографија), Белград 1984 г.
  • Мирослав Тимотијевиќ, Мирослав, Михаиловиќ, Радмила: Катарина Ивановиќ првата српска сликарка, Белград 2004 г.
  • Чубриќ, Љиљана, Катарина срб-девојка, Белград: Народен музеј, 2011 г.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Катарина_Ивановиќ&oldid=5191551“