Ивањица

Координати: 43°34′52″N 20°13′47″E / 43.58111° СГШ; 20.22972° ИГД / 43.58111; 20.22972
Од Википедија — слободната енциклопедија
Ивањица
Град и општина
Во насока на стрелките на часовникот, од врвот: „Градска панорама, „Камен мост“, шеталиште во центарот на градот“
Амблем на Ивањица
Амблем
Етимологија: Saint John's Eve (српски: Ивањдан)
Држава Србија
РегионШумадија и Западна Србија
ОкругМоравички
Населви49
Статус на село1833
Статус на град16 јуни 1866 (1866-06-16)
Управа
 • ГрадоначалникМомчило Митровиќ (СНС)
Површина[1]
Ранг8th in Serbia
 • Град3,68 км2 (142 ми2)
 • Општина1.089,70 км2 (42,070 ми2)
Надм. вис.&10000000000000468000000468 м
Најг. вис.
(Jankov Kamen peak)		&100000000000018330000001.833 м
Население (2011)[2]
 • Ранг50th in Serbia
 • Град11.715
 • Град густина32/км2 (82/ми2)
 • Општина31.963
 • Општина густина0,29/км2 (0,76/ми2)
Часовен појасCET (UTC+1)
 • Лете (ЛСВ)CEST (UTC+2)
Поштенски код32250
32251
32252
32253
32254
32255
32256
32258
32259
Повик. бр.+381(0)32
Рег. таб.IC
Мреж. местоivanjica.gov.rs

Ивањица е град и општина сместен во Моравичкиот округ во југозападна Србија. Населението на градот е 11.715 жители, додека населението на општината е 31.963 жители. Со површина од 1.090 км2, таа е осма по големина во Србија.

Сместена во долината на реката Моравица, Ивањица има претежно ридско-планински терен. Опкружена е со планинските венци Голија, Јавор, Мучањ, Чемерно и Радочело. Општината има големи насади со компири и малини во кои се вработени многу локални жители. Позната е и по културниот настан Нушиќијада и како родно место на четничкиот водач од Втората светска војна, Дража Михаиловиќ.

Историја[уреди | уреди извор]

По Српската револуција која се случила на почетокот на 19 век, и српското ослободување од Отоманската империја, Ивањица добил статус на село во 1833 година, откако принцот на Србија, Милош Обреновиќ ја зазел областа.[3] Во 1836 година, во центарот на градот била изградена православна црква. Ивањица добил статус на град на 16 јуни 1866 година со декрет на принцот Михаило Обреновиќ, со што стана еден од првите градови во регионот.[4]

Со признавањето на независноста на Кнежевството Србија на Берлинскиот конгрес во 1878 година, кралот Милан I го основал Кралството Србија. Во 1918 година, по Првата светска војна е формирано Кралството Југославија. Од 1929 година до почетокот на Втората светска војна Ивањица бил дел од Дринска Бановина. Во август и октомври 1941 година накратко бил заземен и задржан од силите на пеќаначките четници командувани од Божидар Ќосовиќ.[5][6]

Со крајот на Втората светска војна, Ивањица бил дел од Ужичката област. Во тоа време, Ивањица бил административен центар на таканаречената Моравичка жупанија. Тоа се променило во 1963 година по усвојувањето на југословенскиот устав од 1963 година, кога окрузите биле заменети со региони и општини, со што се создаде општина Ивањица, како дел од Ужичкиот округ.[4] Од основањето, населението на Ивањица претежно живеело во руралните области, со само 1.532 (4,04%) кои живееле во градот, од 1948 година. Тоа почна да се менува со периодот на индустријализација што ја погодил Ивањица во текот на 1960-тите. Тоа предизвика руралното население да се пресели во урбаните средини на општината. До 1990-тите, урбаното население сочинувало до 31% од вкупното население на општината.

По Владата на Србија Влегување во сила од 29 јануари 1992 година, Ивањица станала дел од Окружниот Блискиот Банат, со административен центар во Чачак, со што станува се повеќе поврзани со регионот.[4] Во 2003 година, споменикот на Дража Михаиловиќ, поранешен лидер на четниците, роден во Ивањица, беше поставен во центарот на градот на неговата 110-годишнина од раѓање.[7]

Денес, Ивањица е модерен мал град и општина со околу 32.000 жители. Тој е стопански, културен, административен и здравствен центар на општината. Нејзината економија и развој се засноваат на земјоделството, дрвната индустрија и туризмот.[8]

Географија[уреди | уреди извор]

Ивањица се наоѓа на југозападниот дел на Србија, на брегот на реката Моравица. Опкружен е со планинските венци Голија, Јавор, Мучањ, Чемерно и Радочело и е во долина. Највисоката кота на Ивањица е 1833 m, на врвот Јанков Камен. Планините во оваа област припаѓаат на венецотДинариди. Месната средина опфаќа шуми и чистини, пасишта, извори и реки, диви плодови, „лековити“ билки и разновиден дивеч. 

Речниот систем на општината и нејзиното соседство го сочинуваат јасни брзотечни планински реки: Моравица, Студеница и Ношница кои заедно со нивните притоки се спуштаат по планините Моравица. Постојат и две мали езера: Небеска Суза и Тичарско Езеро.[9]

Клима[уреди | уреди извор]

Ивањица има умереноконтинентална клима (Кепенова класификација на климата: Dfb), која е многу блиску до океанска клима (Кепеновска класификација на климата: Cfb).

Климатски податоци за Ивањица
Месец Јан Фев Мар Апр Мај Јун Јул Авг Сеп Окт Ное Дек Годишно
Прос. висока °C (°F) 2.7
(36.9) 		5.6
(42.1) 		10.9
(51.6) 		15.1
(59.2) 		19.7
(67.5) 		23.3
(73.9) 		25.5
(77.9) 		25.8
(78.4) 		22.2
(72) 		16.6
(61.9) 		9.0
(48.2) 		4.4
(39.9) 		15.07
(59.13)
Сред. дневна °C (°F) −0.8
(30.6) 		1.5
(34.7) 		6.0
(42.8) 		9.8
(49.6) 		14.3
(57.7) 		17.8
(64) 		19.6
(67.3) 		19.6
(67.3) 		16.2
(61.2) 		11.4
(52.5) 		5.3
(41.5) 		1.2
(34.2) 		10.16
(50.28)
Прос. ниска °C (°F) −4.3
(24.3) 		−2.5
(27.5) 		1.1
(34) 		4.6
(40.3) 		9.0
(48.2) 		12.3
(54.1) 		13.8
(56.8) 		13.5
(56.3) 		10.3
(50.5) 		6.3
(43.3) 		1.6
(34.9) 		−1.9
(28.6) 		5.32
(41.57)
Прос. врнежи мм (ин) 66
(2.6) 		59
(2.32) 		62
(2.44) 		72
(2.83) 		95
(3.74) 		88
(3.46) 		78
(3.07) 		67
(2.64) 		69
(2.72) 		75
(2.95) 		85
(3.35) 		77
(3.03) 		893
(35.15)
Извор: Climate-Data.org [10]

Демографија[уреди | уреди извор]

Население во минатото
ГодинаНас.±%
194837.891—    
195340.258+6.2%
196140.526+0.7%
197139.233−3.2%
198137.887−3.4%
199136.686−3.2%
200235.445−3.4%
201131.963−9.8%

Според последниот официјален попис направен во 2011 година, општината Ивањица имала 31.963 жители. Околу 36,7% од населението на општината живее во градот Ивањица. Густината на населението на општината е 29,3 жители на километар квадратен. Постои тренд на намалување на населението од 1960-тите. Причините за овој тренд се лошите економски услови во Србија, негативната стапка на природен прираст и поголемиот дел од постарото население. Депопулацијата е типична за селата поради миграциите во урбани и други области. Општина Ивањица има 10.388 домаќинства со 3.03 членови во просек, додека бројот на домови е 13.469.[11]

Верската структура во општината Ивањица е претежно српска православна (31.541), со малцинства како атеисти (26), католици (22), муслимани (15) и други.[12] Најголем дел од населението зборува српски јазик (31.658).[12]

Составот на населението по пол и просечна возраст:[12]

  • Машко - 16.081 (42,19 години) и
  • Жена - 15.882 (44,09 години).

Со средно образование се вкупно 11.595 граѓани (36,3%), а со вишо образование 2.167 граѓани (6,8%). Од оние со вишо образование, 1.182 (3,7%) се со високо образование.[13]

Етнички состав[уреди | уреди извор]

Најголем дел од населението на Ивањица е од српска националност (98,6%). Етничкиот состав на општината:

Етничка група Популација1931година[14] Популација
1948 година[15] 		Популација
1953 година[16] 		Популација
1961 година[17] 		Популација
1971 година[18] 		Популација
1981 година[19] 		Популација
1991 година[20] 		Популација
2002 година[21] 		Популација
2011 година[22]
Срби - 32.597 36.154 34.161 38.919 37.331 36.111 35.021 31.507
Роми - - - 2 1 10 8 33 29
Црногорци - 19 69 41 65 79 134 68 24
Албанци - - 9 10 13 16 - - 13
Македонци - 8 14 15 17 21 - 12 13
Хрвати - 13 43 11 12 24 12 9 9
Муслимани - 1 - 3 12 5 11 6 8
Горанци - - - - - - - 7 7
Југословени - - 2 1 20 265 245 32 7
Други - 159 29 47 174 136 286 257 346
Вкупно 24.820 32.797 36.320 34.291 39.233 37.887 36.686 35.445 31.963

Култура и туризам[уреди | уреди извор]

Споменици на културата[уреди | уреди извор]

Панорама на Ивањица во 1941 година.

Старата чаршија се наоѓа во центарот на градот и е прогласено за недвижно културно наследство од големо значење во 1987 година.[23]  Центарот на градот, особено главната улица Милинка Кушиќа, го задржува својот оригинален изглед кој датира од средината на 19 век. Повеќето градби биле изградени по Големиот пожар во 1846 година, кој го изгорел градот до темел и бил запрен откако некои куќи биле разнесени за да се спречи ширење на пожарот.[24] Старата чаршија се користела со децении како позадина за филмови и ТВ емисии во златното доба на југословенската кинематографија. Промоцијата на Старата чаршија како место за снимање филмови започнала со создавањето на првата верзија на „Сумњиво лице“ на Бранислав Нушиќ од Соја Јовановиќ во 1950-тите. Подоцна, Здравко Шотра го направил ТВ-шоуто Више од игре,[25] и потоа филмовите Сок од шљива и Ужичка република. За овие филмови беше пожелен амбиентот на областа од 19 век, а Ивањица го доби името „Малиот Холивуд“.[26]

На просторот на Старата чаршија има неколку споменици на културата:

  • Куќа на Јеремиќ - една од најстарите градби во Старата чаршија, двокатна зграда која била една од дванаесетте згради спасени по пожар. Приземјето порано било производствена работилница, додека горниот кат функционирал како простор за живеење. Се наоѓа на крајот од булеварот и е еден од симболите на Ивањица.
  • Црквата Свети Цар Константин и царицата Елена - веднаш по основањето на градот, околу 1836 година, започнала изградбата на градската црква и била изградена во рок од три години, со донации од месното население. Првата реставрација на црквата била во 1850-тите, а уметникот од тој временски период, Димитрије Посниковиќ, ја насликал во 1862 година. Автентичните иконостаси се спасени и останале денес.
  • Камен мост - кон крајот на 19 век бил изграден мост со еден лак. Проектот го изработи инженерот Миленко Трудиќ, а градежните работи на Благоје Луковиќ од Ивањица. Камен за градбата е пренесен од рудник во Рашиќи. Според локалните приказни, недостигот на цемент барал употреба на 30 илјади пилешки јајца за да се задржат камењата заедно. Во тоа време тој бил единствениот еднолакен мост на тој дел на Балканот, за кој бил користен систем на градба со вкрстени клинови. Должината на сводовите што ги поврзуваат двата брега е 25 метри. За време на изградбата животот го загубиле четири лица. Во нивна чест е изграден споменик на гробиштата Ивањица. Изградбата на мостот заврши во 1906 година.
  • Кушица хан - во просторот на Старата чаршија се наоѓа и овој објект како симбол на селската градба на Моравичкиот крај. Изграден е во планински стил од дрво и камен. Некогаш бил доспитувач за патувачките трговци кои минувале по патот од Рашка и Златибор.
  • Споменик на револуцијата - стои спроти ханот Кушиќа. Автор на овој споменик е југословенскиот сликар Ѓорѓе Андрејевиќ Кун, на кого му помагале Нада Худе, Милош Гвозденовиќ и Љуба Лах. Записите за овие уметници биле зачувани на панел од северната страна на споменикот. Споменикот е обликуван во малку заоблен полуцилиндричен обратен трапез. Поставен е на правоаголен постамент изработен од бел мермер. На предната страна има мозаична илустрација на револуционери во борбена бура, направена од мали керамички панели. Од секоја страна има мермерни жардиниери. Мозаикот не содржи пишан епитаф, само изгравиран натпис во мермер „1941-1945“. Споменикот бил откриен во 1957 година.[27]
  • Хидроцентрала Моравица - изградена во 1911 година, започна со работа како деветта хидроцентрала во Србија. Хидроцентралите имаа 260 КС и го осветлува само градот. Агенератор на Сименс се транспортирал во Ивањица на кормило, кој и денес нема железница. Во 1936 година бил изграден бетонски бранувач со висина од 9 метри и ширина од 25 метри. Во 2011 година е променет изгледот на хидроцентралата, со поглед на водопад.
  • Камениот мост
    Камениот мост
  • Споменик на револуцијата
    Споменик на револуцијата
  • Куќата на Венијамин Маринковиќ
    Куќата на Венијамин Маринковиќ
  • Хидроцентрала Моравица
    Хидроцентрала Моравица

Културни институции и настани[уреди | уреди извор]

Главните културни институции во областа ги вклучуваат Центарот за култура Ивањица и библиотеката Светислав Вуловиќ.

Некои од културните настани се: Панаѓур на ловци и лов на волци, Парада на народното творештво - звуците на Голија, Мото средби во Ивањица, Натпревар за најубава љубовна песна, Да беше секогаш, Парада на рецитатори и други.

Во 2010 година, културната манифестација Нушијада беше обновена по иницијатива на граѓанската организација „КудеС“ од Ивањица.[28]

Туризам[уреди | уреди извор]

Почетоците на развојот на туризмот во општина Ивањица се поврзани со 1930-тите кога Ивањица бил прогласена за бања и климатско место.[29]

Туристите кои ја посетуваат општината Ивањица се привлечени од нејзините природни и културни ресурси, историја и традиција, идентитетот на бројните локации и срдечноста на домаќините на Ивањица. Ивањица има голем број туристички локации, вклучително и оние кои поддржуваат спорт, лов и риболов, екскурзии, конгресни, фестивалски и настани туризам.  Оваа општина беше прогласена за прва воздушна бања во Србија во јануари 2000 година,[29] додека планината Голија е биосферен резерват под заштита на УНЕСКО.[30] Општината располага со околу 1000 легла во класифицирани објекти и околу 200 легла во селските домаќинства, во градот и во приградските населби.

Во 1978 година е отворен Заводот за специјализирана рехабилитација и работи како државна институција која има и медицински и туристички карактер. Нејзината основна дејност е медицинска рехабилитација и обезбедување услуги базирани на рекреативен медицински туризам.[29][31] Воздушната бања на Ивањица се простира на 2.165 хектари, а 7 хектари се на Заводот за специјализирана рехабилитација.

Ивањица има и неколку транспортни врски до манастирите на Српската православна црква во Придворица (25 км), Ковиље (28 км) и Студеница (41 км).

  • Манастир Ковиље
    Манастир Ковиље
  • Црква на светите император Константин и царицата Елена
    Црква на светите император Константин и царицата Елена
  • Црква Свети Никола
    Црква Свети Никола
  • Косовица црква
    Косовица црква

Економија и инфраструктура[уреди | уреди извор]

Општина Ивањица е со вкупна површина од 1090 km², има 49,54% под шуми, 47% обработливо земјиште и само 3,40% необработливо земјиште.[32] Економијата на општина Ивањица ја карактеризираат преработувачката индустрија, преработката на граѓа, производството на текстилни производи и производството на малини, капини и компири.

Заклучно со 2012 година, Ивањица има вкупно 7.728 регистрирани земјоделски субјекти (земјоделски стопанства).[33] Со 1.800 хектари насади на малини (од 2017 година), заедно со соседната општина Ариље, Ивањица е најголемиот производител на малини во Србија.[34] Со 1.000 хектари, насадите на компир се втора најкултивирана култура во Ивањица.[35]

Во текот на 1960-тите биле отворени многу големи текстилни претпријатија во Ивањица, но нивното производство било сериозно погодено за време на санкциите на Западот врз СР Југославија во 1990-тите.

  • Дрвна индустрија
    Дрвна индустрија
  • Одгледување компири
    Одгледување компири
  • Одгледување малини и капини
    Одгледување малини и капини
  • Производство на текстил
    Производство на текстил
Историска статистика

Во 1988 година, Ивањица имала 11.300 вработени лица (на 37.887 жители), од кои 7.100 биле вработени во преработувачката индустрија и рударскиот сектор.[36] Во 2017 година имало 7.471 вработени лица (на 31.963 жители), од кои 2.991 биле вработени во секторите преработувачка индустрија и рударството.[33]

Ивањица спаѓа во групата на економски неразвиени делови на Србија, со ниво на БДП во опсег од 60% до 80% од националниот просек.[37] Покриеноста на увозот со извоз е 92%. Во општина Ивањица има 362 активни претпријатија. Малите претпријатија сочинуваат 95% од вкупниот број претпријатија.[38]

Економски преглед

Следната табела дава преглед на вкупниот број на регистрирани лица вработени во правните лица по нивната основна дејност (од 2019 година):[39]

Активност Вкупно
Земјоделство, шумарство и риболов 353
Рударство и вадење камен 6
Производство 3.201
Снабдување со електрична енергија, гас, пареа и климатизација 28
Дистрибуција на вода и управување со воден отпад 106
Градба 504
Трговија на големо и мало, поправка на моторни возила и мотоцикли 968
Транспорт и складирање 527
Услуги за сместување и храна 334
Информации и комуникација 134
Финансиски и осигурителни активности 47
Активности со недвижен имот 7
Стручни, научни и технички дејности 217
Административни и помошни услужни дејности 52
Јавна администрација и одбрана; задолжително социјално осигурување 296
Образование 489
Активности за човековото здравје и социјална работа 434
Уметност, забава и рекреација 99
Други услужни активности 299
Индивидуални земјоделски работници 397
Вкупно 8.498

Инфраструктура[уреди | уреди извор]

Општината Ивањица има 84,47 километри државни патишта од класа I, најмногу во областа Моравица, најмногу поради нејзината големина.[40] Има и 134,3 километри државен пат од класа II и 170 километри локални патишта.[40]

Ивањица лежи на државниот пат 21 (М 21) кој се вкрстува со државниот пат 23 (автопат Златибор) во Пожега. Подоцна, Државниот пат 23 се вкрстува со Државниот пат 22 (автопат Ибар) во Чачак, кој е главната и најбрза патна врска со главниот град Белград.

Спорт[уреди | уреди извор]

Стадион Ивањица ноќе

Во општина Ивањица има 28 спортски клубови. Доминантни спортови се фудбалот, кошарката, одбојката, стрелаштвото и зимските спортови. Според резултатите, најуспешен спортски клуб е фудбалскиот клуб ФК Јавор Ивањица, кој е основан во 1912 година. Во 2012 година овој фудбалски клуб прославуваше стогодишнина од основањето на клубот.[41] Овој клуб во последните неколку години беше континуиран член на Првата лига. Други популарни спортски клубови се одбојкарскиот клуб ОК Путеви и кошаркарскиот клуб КК Ивањица, кои играат во пониските, регионални лиги на западна Србија.

На територијата на општина Ивањица има 6 фудбалски игралишта, 2 затворени базени, 2 надворешни базени, 3 спортски сали, еден полигон за воздушна пушка, 29 терени на отворено за рекреација, една атлетска патека, една шаховска сала и 2 спортски сали.[42]

Галерија[уреди | уреди извор]

  • Пејзаж на општина Ивањица
    Пејзаж на општина Ивањица
  • река Моравица
    река Моравица
  • Римски мост на Моравица
    Римски мост на Моравица
  • Поглед на Ивањица
    Поглед на Ивањица
  • Рид над градот
    Рид над градот
  • Градски парк во зима
    Градски парк во зима
  • Стар изглед на Моравичкиот водопад
    Стар изглед на Моравичкиот водопад
  • Улица во центарот на градот во издание на Ноќта на музејот
    Улица во центарот на градот во издание на Ноќта на музејот
  • Стара хидроцентрала
    Стара хидроцентрала
  • Куќата на Дража Михаиловиќ
    Куќата на Дража Михаиловиќ
  • Стадион Ивањица
    Стадион Ивањица
  • Гимназијата на Ивањица
    Гимназијата на Ивањица
  • Национална копнена станица Ивањица
    Национална копнена станица Ивањица
  • Село Катиќи
    Село Катиќи

Значајни жители[уреди | уреди извор]

Во Ивањица е роден Дража Михаиловиќ, водач на четниците

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ „Насеља општине Ивањица“ (PDF). stat.gov.rs (српски). Statistical Office of Serbia. Архивирано од изворникот (PDF) на 2015-11-14. Посетено на 12 October 2019.
  2. ↑ „Попис на население, домаќинства и станови 2011: Споредбен преглед на бројот на жители во 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002 and 2011, податоци по населени места“ (PDF). Републички завод за статистика на Република Србија, Белград. 2014. ISBN 978-86-6161-109-4. Посетено на 2014-06-27.
  3. ↑ „IVANJICA“. srbijanac.rs. Архивирано од изворникот на 20 December 2016. Посетено на 18 December 2016.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 „Položaj (Ivanjica)“. wpsajt.ivanjica.gov.rs. Архивирано од изворникот на 2016-12-20. Посетено на 18 December 2016.
  5. ↑ Милутин Живковић - НДХ У СРБИЈИ Усташки режим у Прибоју, Пријепољу, Новој Вароши и Сјеници(април–септембар 1941, Последице усташке управе НДХ и рецидиви њене политике према муслиманима, Publishers: ДРУШТВО ИСТОРИЧАРА СРБИЈЕ „СТОЈАН НОВАКОВИЋ“, ИНСТИТУТ ЗА СРПСКУ КУЛТУРУ ПРИШТИНА-ЛЕПОСАВИЋ, Belgrade 2017 p.196, quote="После тога се разилазе на више страна. Божа Ћосовић и његов Јаворски четнички одред, рецимо, прелазе у Моравички срез и 31. августа 1941.
  6. ↑ Jončić 1985:"Половином октобра Божа Ћосовић, самозвани војвода Јаворски, заузео је Ариље и Ивањицу"
  7. ↑ „Demokratski Draža“. vreme.com (српски). 8 May 2003. Архивирано од изворникот на 2007-07-23. Посетено на 21 December 2016.
  8. ↑ „ECONOMY (Ivanjica)“. Архивирано од изворникот на March 4, 2012. Посетено на February 18, 2016.
  9. ↑ „POSITION (Ivanjica)“. Архивирано од изворникот на March 4, 2012. Посетено на February 18, 2016.
  10. ↑ „Climate: Ivanjica, Serbia“. Climate-Data.org. Посетено на 13 February 2018.
  11. ↑ „Number and the floor space of housing units“ (PDF). stat.gov.rs (српски). Посетено на 17 December 2016.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 „Religion, Mother tongue, and Ethnicity“ (PDF). stat.gov.rs (српски). Republički zavod za statistiku. Архивирано од изворникот (PDF) на 15 July 2014. Посетено на 17 December 2016.
  13. ↑ „Educational attainment, literacy and computer literacy“ (PDF). stat.gov.rs (српски). Посетено на 17 December 2016.
  14. ↑ „PRISUTNO STANOVNISTVO PO VEROISPOVESTI I MATERWEM JEZIKU“ (PDF). stat.gov.rs (српски). Republički zavod za statistiku. Посетено на 17 December 2016.
  15. ↑ „STALNO STANOVNISTVO PO NARODNOSTI“ (PDF). stat.gov.rs. Republički zavod za statistiku. Посетено на 4 March 2015.
  16. ↑ „UKUPNO STANOVNIŠTVO PO NARODNOSTI (1953)“ (PDF). stat.gov.rs. Republički zavod za statistiku. Посетено на 3 March 2015.
  17. ↑ „Knjiga III: Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije (1961)“ (PDF). stat.gov.rs (српски). Republički zavod za statistiku. Посетено на 3 March 2015.
  18. ↑ „Knjiga III: Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije (1971)“ (PDF). stat.gov.rs (српски). Republički zavod za statistiku. Посетено на 3 March 2015.
  19. ↑ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije (1981)“ (PDF). stat.gov.rs. Republički zavod za statistiku. Посетено на 3 March 2015.
  20. ↑ „STANOVNIŠTVO PREMA NACIONALNOJ PRIPADNOSTI (1991)“ (PDF). stat.gov.rs. Republički zavod za statistiku. Посетено на 3 March 2015.
  21. ↑ „Popis stanovnistva, domacinstava i stanova u 2002“ (PDF). stat.gov.rs (српски). Посетено на 3 March 2015.
  22. ↑ „Попис становништва, домаћинстава и станова 2011. у Републици Србији“ (PDF). stat.gov.rs. Republički zavod za statistiku. Архивирано од изворникот (PDF) на 11 August 2014. Посетено на 3 March 2015.
  23. ↑ „Official website of Municipality of Ivanica“. Посетено на 9 May 2014.
  24. ↑ „Cultural monuments of Serbia“. Посетено на 11 May 2014.
  25. ↑ „Intervju: Petar Božović - Slike iz bivšeg sveta“. vreme.com (српски). 15 January 2000. Архивирано од изворникот на 2021-01-02. Посетено на 21 December 2016.
  26. ↑ „Mali Holivud na obali Moravice“. blic.rs (српски). 2 March 2006. Посетено на 21 December 2016.
  27. ↑ „Tourist Organisation of Ivanjica“. Посетено на 10 May 2014.
  28. ↑ „Humor, zabava, starogradski duh - Danas“. Naslovi.net. 2010-08-30. Архивирано од изворникот на 2016-01-15. Посетено на 2015-06-10.
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 „Vazdušna banja“. ivanjica.gov.rs (српски). Архивирано од изворникот на 2017-11-07. Посетено на 18 December 2016.
  30. ↑ „GOLIJA-STUDENICA“. unesco.org. UNESCO. Посетено на 18 December 2016.
  31. ↑ „TOURISM (Ivanjica)“. Архивирано од изворникот на March 4, 2012. Посетено на February 18, 2016.
  32. ↑ „Opština IVANJICA“. skgo.org (српски). Посетено на 18 December 2016.
  33. ↑ 33,0 33,1 „MUNICIPALITIES AND REGIONS OF THE REPUBLIC OF SERBIA, 2019“ (PDF). stat.gov.rs. Statistical Office of the Republic of Serbia. 25 December 2019. Посетено на 25 December 2019.
  34. ↑ „MILIONSKA ŠTETA OD SNEGA U VOĆNJACIMA I MALINJACIMA“. infoliga.rs (српски). 20 April 2017. Посетено на 20 June 2018.
  35. ↑ L., I. (24 January 2018). „Muke proizvođača ivanjičkog krompira“. infoliga.rs (српски). Посетено на 30 July 2018.
  36. ↑ „Opštine u SR Srbiji 1989“ (PDF). stat.gov.rs (српски). стр. 421. Посетено на 9 October 2018.
  37. ↑ „Stepen razvijenosti za 2014. godinu“. regionalnirazvoj.gov.rs (српски). Посетено на 26 September 2015.
  38. ↑ „Privreda“. ivanjica.gov.rs (српски). Архивирано од изворникот на 27 September 2015. Посетено на 26 September 2015.
  39. ↑ „Запослени у Републици Србији, 2019. - Годишњи просек -“ (PDF). stat.gov.rs (српски). Statistical Office of Republic of Serbia. 31 January 2020. Посетено на 15 March 2020.
  40. ↑ 40,0 40,1 ОПШТИНЕ И РЕГИОНИ У РЕПУБЛИЦИ СРБИЈИ, 2017. (PDF). stat.gov.rs (српски). Statistical Office of the Republic of Serbia. Посетено на 18 February 2018.
  41. ↑ „FK Javor iz Ivanjice slavi 100. rođendan“. 24sata.rs (српски). 23 August 2012. Архивирано од изворникот на 2016-12-21. Посетено на 14 August 2015.
  42. ↑ [1] Архивирано на 17 октомври 2010 г.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Ивањица&oldid=5150983“