Прејди на содржината

Зета Близнаци

Од Википедија — слободната енциклопедија
ζ Близнаци
Местоположба на ζ Близнаци (заокружено)
Податоци од набљудување
Епоха J2000      Рамноденица J2000
Соѕвездие Близнаци
Ректасцензија 07ч 04м &1000000000065307900000006,53079с[1]
Деклинација +20° 34′ &1000000000013073900000013,0739″[1]
Прив. величина (V) 3.93 (3.68 to 4.16)[2]
Особености
Спектрален тип F7Ib to G3Ib[3]
U−B Боен показател +0.55[4]
B−V Боен показател 0.88[4]
Променлив тип Делта Кефеиди[5]
Астрометрија
Радијална брзина (Rv)+6.7[6] км/с
Сопствено движење (μ) Рект: −7,29[1] млс/г
Дек.: −0,41[1] млс/г
Паралакса (π)2.78 ± 0.18[7] млс
Оддалеченост1,120 сг
(368[8] пс)
Апсолутна величина (MV)-3.99[9]
Податоци
Маса7.7 ± 0.3[10] M
Полупречник72 ± 3[11] R
Површ. грав. (log g)1.9[12]
Сјајност4.413 ± 332[11] L
Температура5,260–5,780[3] K
Вртежна брзина (v sin i)19[13] км/с
Други ознаки
Мекбуда, ζ Gem, 43 Gem, БП+20° 1687, FK5 269, ХД 52973, ХИП 34088, ХР 2650, САО 79031, ВКЅ J07041+2034A[14]
Наводи во бази
SIMBAD— податоци

Зета Близнаци ( ζ Geminorum, скратено Зета Gem, ζ Gem) — светла ѕвезда со компоненти на кластерот, далечни оптички компоненти и веројатен спектроскопски партнер во зодијачкото соѕвездие Близнаци - на нејзиниот југ, на левата „нога“ на близнакот Полукс. Тоа е класична променлива ѕвезда на Кефеидите, од кои над 800 биле пронајдени во нашата галаксија. Како такви, нејзината редовна пулсација и сјајност (докажано во својата класа дека одговараат) и нејзината релативна близина значи дека ѕвездата е корисен калибратор во пресметувањето на скалата за вселенско растојание. Врз основа на мерењата на паралаксата, таа е оддалечена приближно 1.200 светлосни години од Сонцето.[7]

Зета Близнаци е примарна или „А“ компонента на систем со повеќе ѕвезди означен како WDS J07041+2034. Го носи традиционалното име Мекбуда.[15][16]

Номенклатура

[уреди | уреди извор]

ζ Близнаци (латинизирано во Zeta Geminorum) претставува нејзина Бајерова ознака. WDS J07041+2034 A е нејзината ознака во Вашингтонскиот каталог на двоѕвезди. Ознаките на двете компоненти како WDS J03158-0849 Aa и Ab произлегуваат од конвенцијата што ја користи Вашингтонскиот каталог за повеќекратни системи (ВКП) за повеќе ѕвездени системи и усвоен од Меѓународниот астрономски сојуз (МАС).[17]

Зета Близнаци го носела традиционалното име Мекбуда, од арапска фраза што значи „свиткана шепа на лавот“.[18] Во 2016 година, Меѓународниот астрономски сојуз организиралРаботна група за имиња на ѕвезди (РГИЅ)[19] за да ги каталогизира и стандардизира соодветните имиња за ѕвездите. РГИЅ одлучила да им припише соодветни имиња на поединечни ѕвезди наместо на цели системи.[20] Го одобрила името Мекбуда за компонентата WDS J07041+2034 Aa на 12 септември 2016 година и денеска ѕвездата е вклучена во списокот со имиња на ѕвезди одобрени од МАС.[16]

На кинески ,井宿, што значи Па (астеризам) се состои од осум ѕвезди во Близнаци: Зета, Му, Гама, Ну, Кси, Епсилон, 36 и Ламбда.[21]

Историја на набљудување

[уреди | уреди извор]
Визуелна светлинска крива на лентата за Зета Близнаци, адаптирана од Кис (1998)[22]

Во 1844 година, германскиот астроном Јулиус Шмит открил дека Зета Близнаци варира во осветленоста со период од околу 10 дена,[18] иако била осомничена за варијабилност уште во 1790 година.[23] Било забележано дека е поврзана со класата на променливи ѕвезди Кефеиди, иако често се третирала како прототип на сопствената класа, Близнаци, поради несиметрична светлосна крива.[24]

Во 1899 година, американскиот астроном Вилијам Кембел објавил дека ѕвездата има променлива радијална брзина.[25] (Оваа варијација била независно откриена од рускиот астроном Аристарх Белополски, објавена во 1901 година.[23]) Врз основа на неговите набљудувања, Кембел подоцна објавил орбитални елементи. Сепак, тој открил дека кривата отстапува од кеплерската орбита, па дури и предложил дека станува збор за троен ѕвезден систем за да ги објасни неправилностите.[26] Периодичната варијација во радијалната брзина на променливите Кефеиди подоцна била објаснета како резултат на пулсирањата во атмосферата на ѕвездата.[23]

Периодичноста на ѕвездата сама по себе е променлива, тренд првпат забележан од германскиот астроном Пол Гутник во 1920 година, кој се сомневал дека промената на периодот е резултат на придружник кој орбитира. Во 1930 година, данскиот астроном Аксел Нилсен сугерирал дека промената е резултат на постојано намалување од околу 3,6 секунди годишно во тој период.[27]

Придружници

[уреди | уреди извор]
ζ Близнаци во оптичка светлина, со придружниците B, C и D видливи во близина

Зета Близнаци има три видливи придружници познати уште од 19 век и наведени во Каталогот со двојни ѕвезди како B, C и D. Во поново време, наведен е можен спектроскопски придружник, биле каталогизирани дополнителни бледи ѕвезди во близина, а дифузно јато било идентификувано во близина на Зета Близнаци.

Најсветлата ѕвезда во близина, WDS J07041+2034 C, е со светлинска величина 7,6 HD 268518, оддалечена 91,9 инчи во времето кога била откриена во 1779 година и 101,3 инчи оддалечена во 2008 година. Тоа е објект во преден план, само една десетина од растојанието од Зета Близнаци и ѕвезда со високо правилно движење што се движи брзо во споредба со подалечните ѕвезди. Таа е ѕвезда од главната низа G1, и е многу слична на сонцето.[28]

Најблискиот видлив придружник е WDS J07041+2034 D, ѕвезда со 12-та светлинска величина, измерена на оддалеченост од 67,8" во 2008 година. Била оддалечена 80" кога првпат била измерена во 1905 година. Се појавува на небото помеѓу Зета Близнаци и компонентата C, но е подалечен објект од било кој друг.[29]

WDS J07041+2034 B е ѕвезда со 11-та светлинска величина, оддалечена 76,0" во 1831 година и 87,4" во 2008 година.[29] Самиот е спектроскопски бинарен систем, иако малку се знае за двете компоненти. Комбинираниот спектар е од ѕвезда од главната низа F4. Се смета дека е физички поврзан со суперџинот примарно и член на јато ѕвезди околу Зета Близнаци.[8]

Комбинацијата од фотометрија, спектроскопија и астрометрија идентификувала 26 ѕвезди оддалечени приближно 355 парсеци, кои најверојатно се членови на родното јато Зета Близнаци. Најсјајните се доцните џиновски ѕвезди B и раните A, како што се ѕвездите со 7-ма светлинска величина HD 49381 и HD 50634, додека најслабите откриени членови на јатото се ѕвезди од главната низа од класа F од 12-та светлинска величина вклучувајќи WDS J07041+2034 B.[8]

Својства

[уреди | уреди извор]

За Зета Близнаци е пријавено дека е спектроскопска бинарност врз основа на набљудувањата на лунарното прикрување, но тоа не е потврдено со други методи.[29]

Примарната на Зета Близнаци (WDS J07041+2034 Aa) е класична кефеидна променлива која претрпува редовни, периодични варијации во осветленоста поради радијалните пулсирања. Во опсегот V, привидната величина варира помеѓу максимум од 3,68 и најниска од 4,16 (со средна вредност од 3,93) во период од 10,148 дена.[2] Овој период на варијација се намалува со брзина од 3,1 секунди годишно, или 0,085 секунди по циклус.[27] Спектралната класификација варира помеѓу F7Ib и G3Ib во текот на пулсирачкиот циклус. Исто така, делотворната температура на надворешната обвивка варира помеѓу 5.780 К и 5.260 К,[3] додека полупречникот варира од 61 до 69 пати од Сончевиот полупречник.[30] Во просек, зрачи околу 2.900 пати поголема сјајност од онаа на Сонцето.[31]

Членството во кластер обезбедува независна валидација на растојанија утврдени со помош на неодамнешниот вселенски телескоп „Хабл„ и Хипаркос. Ова силно го ограничува растојанието на ѕвездата: 363 ± 9(σ) ± 26(σ) парсеци.[1][7] Затоа, ѕвездата е важен калибратор за односот на кефеидскиот период-сјајност што се користи за воспоставување на скалилата на вселенско растојание.[8][32][33] Паралаксата на Gaia Data Release 2 од 2,2497 ± 0,3006 сугерира дека растојанието е кон горниот крај на овој опсег и има споредлива маргина на грешка.[34]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 van Leeuwen, F. (November 2007). „Validation of the new Hipparcos reduction“. Astronomy and Astrophysics. 474 (2): 653–664. arXiv:0708.1752. Bibcode:2007A&A...474..653V. doi:10.1051/0004-6361:20078357. S2CID 18759600.
  2. 2,0 2,1 Klagyivik, P.; Szabados, L. (September 2009), „Observational studies of Cepheid amplitudes. I. Period-amplitude relationships for Galactic Cepheids and interrelation of amplitudes“, Astronomy and Astrophysics, 504 (3): 959–972, arXiv:0908.3561, Bibcode:2009A&A...504..959K, doi:10.1051/0004-6361/200811464, S2CID 18283579
  3. 3,0 3,1 3,2 Kervella, P.; и др. (March 2001), „The angular diameter and distance of the Cepheid ? Geminorum“, Astronomy and Astrophysics, 367 (3): 876–883, arXiv:astro-ph/0102359, Bibcode:2001A&A...367..876K, doi:10.1051/0004-6361:20000490, S2CID 16426067
  4. 4,0 4,1 Nicolet, B. (1978), „Photoelectric photometric Catalogue of homogeneous measurements in the UBV System“, Observatory, Bibcode:1978ppch.book.....N
  5. Samus, N. N.; Durlevich, O. V.; и др. (2009). „VizieR Online Data Catalog: General Catalogue of Variable Stars (Samus+ 2007-2013)“. VizieR On-line Data Catalog: B/GCVS. Originally Published in: 2009yCat....102025S. 1. Bibcode:2009yCat....102025S.
  6. Wielen, R.; и др. (1999), „Sixth Catalogue of Fundamental Stars (FK6). Part I. Basic fundamental stars with direct solutions“, Veröff. Astron. Rechen-Inst. Heidelb, Astronomisches Rechen-Institut Heidelberg, 35 (35): 1, Bibcode:1999VeARI..35....1W
  7. 7,0 7,1 7,2 Benedict, G. Fritz; и др. (April 2007), „Hubble Space Telescope Fine Guidance Sensor Parallaxes of Galactic Cepheid Variable Stars: Period-Luminosity Relations“, Astronomical Journal, 133 (4): 1810–1827, arXiv:astro-ph/0612465, Bibcode:2007AJ....133.1810B, doi:10.1086/511980, S2CID 16384267.
  8. 8,0 8,1 8,2 8,3 Majaess, D.; и др. (2012), „Discovery of the Host Cluster for the Fundamental Cepheid Calibrator Zeta Geminorum“, Astrophysical Journal Letters, 748 (1): L9, arXiv:1202.2363, Bibcode:2012ApJ...748L...9M, doi:10.1088/2041-8205/748/1/L9, S2CID 118833920
  9. Turner, D. G. (2010). „The PL calibration for Milky Way Cepheids and its implications for the distance scale“. Astrophysics and Space Science. 326 (2): 219–231. arXiv:0912.4864. Bibcode:2010Ap&SS.326..219T. doi:10.1007/s10509-009-0258-5. S2CID 119264970.
  10. Tetzlaff, N.; Neuhäuser, R.; Hohle, M. M. (January 2011), „A catalogue of young runaway Hipparcos stars within 3 kpc from the Sun“, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, 410 (1): 190–200, arXiv:1007.4883, Bibcode:2011MNRAS.410..190T, doi:10.1111/j.1365-2966.2010.17434.x, S2CID 118629873
  11. 11,0 11,1 Gallenne, A.; Mérand, A.; Kervella, P.; Pietrzyński, G.; Gieren, W.; Hocdé, V.; Breuval, L.; Nardetto, N.; Lagadec, E. (May 25, 2021). „Extended envelopes around Galactic Cepheids. V. Multi-wavelength and time-dependent analysis of IR excess“. Astronomy & Astrophysics. 651: A113. arXiv:2105.12197. Bibcode:2021A&A...651A.113G. doi:10.1051/0004-6361/202140350. ISSN 0004-6361.
  12. Mallik, Sushma V. (October 1998), „Chromospheric activity in cool stars and the lithium abundance“, Astronomy and Astrophysics, 338: 623–636, Bibcode:1998A&A...338..623M
  13. Uesugi, Akira; Fukuda, Ichiro (1970), „Catalogue of rotational velocities of the stars“, Contributions from the Institute of Astrophysics and Kwasan Observatory, University of Kyoto, Bibcode:1970crvs.book.....U
  14. „V* zet Gem -- Classical Cepheid (delta Cep type)“, SIMBAD, Centre de Données astronomiques de Strasbourg, Посетено на 2012-01-01
  15. Davis, George A. (1944). „The pronunciations, derivations, and meanings of a selected list of star names“. Popular Astronomy. 52: 8–30. Bibcode:1944PA.....52....8D.
  16. 16,0 16,1 „Naming Stars“. IAU.org. Посетено на 24 February 2018.
  17. Hessman, F. V.; Dhillon, V. S.; Winget, D. E.; Schreiber, M. R.; Horne, K.; Marsh, T. R.; Guenther, E.; Schwope, A.; Heber, U. (2010). „On the naming convention used for multiple star systems and extrasolar planets“. arXiv:1012.0707 [astro-ph.SR].
  18. 18,0 18,1 Allen, Richard Hinckley (1899), „Star-names and their meanings“, New York, G. E. Stechert: 235, Bibcode:1899sntm.book.....A
  19. IAU Working Group on Star Names (WGSN), International Astronomical Union, Посетено на 22 May 2016.
  20. „WG Triennial Report (2015-2018) - Star Names“ (PDF). стр. 5. Посетено на 2018-07-14.
  21. (на кинески) 香港太空館 - 研究資源 - 亮星中英對照表 Архивирано на 30 јануари 2011 г., Hong Kong Space Museum. Accessed on line November 23, 2010.
  22. Kiss, Laszlo L. (July 1998). „A photometric and spectroscopic study of the brightest northern Cepheids - I. Observations“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 297 (3): 825. Bibcode:1998MNRAS.297..825K. doi:10.1046/j.1365-8711.1998.01559.x.
  23. 23,0 23,1 23,2 Henroteau, F. (1925), „A study of zeta Geminorum, I.“, Publications of the Dominion Observatory Ottawa, 9: 105–116, Bibcode:1925PDO.....9..105H
  24. Engle, Scott G. (2015). The Secret Lives of Cepheids: A Multi-Wavelength Study of the Atmospheres and Real-Time Evolution of Classical Cepheids (Thesis). arXiv.org. arXiv:1504.02713. Bibcode:2015PhDT........45E. doi:10.5281/zenodo.45252. S2CID 118408237.
  25. Campbell, W. W. (February 1899), „The variable velocity of zeta Geminorum in the line of sight.“, Astrophysical Journal, 9: 86, Bibcode:1899ApJ.....9...86C, doi:10.1086/140556
  26. Campbell, W. W. (January 1901), „The motion of zeta Geminorum in the line of sight“, Astrophysical Journal, 13: 90–97, Bibcode:1901ApJ....13...90C, doi:10.1086/140792
  27. 27,0 27,1 Abt, Helmut A.; Levy, Saul G. (March 1974), „Period Variation of the Cepheid Zeta Geminorum“, Astrophysical Journal, 188: L75, Bibcode:1974ApJ...188L..75A, doi:10.1086/181436
  28. Brown, A. G. A.; и др. (Gaia collaboration) (август 2018). „Gaia Data Release 2: Summary of the contents and survey properties“. Astronomy & Astrophysics. 616. A1. arXiv:1804.09365. Bibcode:2018A&A...616A...1G. doi:10.1051/0004-6361/201833051. Запис на DR2 од „Гаја“ за овој извор на VizieR.
  29. 29,0 29,1 29,2 Mason, Brian D.; Wycoff, Gary L.; Hartkopf, William I.; Douglass, Geoffrey G.; Worley, Charles E. (2001). „The 2001 US Naval Observatory Double Star CD-ROM. I. The Washington Double Star Catalog“. The Astronomical Journal. 122 (6): 3466. Bibcode:2001AJ....122.3466M. doi:10.1086/323920.
  30. Groenewegen, M. A. T. (November 2007), „The projection factor, period-radius relation, and surface-brightness colour relation in classical cepheids“, Astronomy and Astrophysics, 474 (3): 975–981, Bibcode:2007A&A...474..975G, doi:10.1051/0004-6361:20078225
  31. Mallik, Sushma V. (December 1999), „Lithium abundance and mass“, Astronomy and Astrophysics, 352: 495–507, Bibcode:1999A&A...352..495M
  32. de Zeeuw, P. T.; и др. (1999), „A HIPPARCOS Census of the Nearby OB Associations“, Astronomical Journal, 117 (1): 354–399, arXiv:astro-ph/9809227, Bibcode:1999AJ....117..354D, doi:10.1086/300682, S2CID 16098861.
  33. Majaess, D.; Turner, D.; Gieren, W. (2012), „New Evidence Supporting Cluster Membership for the Keystone Calibrator Delta Cephei“, Astrophysical Journal, 747 (2): 145, arXiv:1201.0993, Bibcode:2012ApJ...747..145M, doi:10.1088/0004-637X/747/2/145, S2CID 118672744.
  34. Brown, A. G. A.; и др. (Gaia collaboration) (август 2018). „Gaia Data Release 2: Summary of the contents and survey properties“. Astronomy & Astrophysics. 616. A1. arXiv:1804.09365. Bibcode:2018A&A...616A...1G. doi:10.1051/0004-6361/201833051. Запис на DR2 од „Гаја“ за овој извор на VizieR.

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]