Прејди на содржината

Зенон од Китион

Од Википедија — слободната енциклопедија
Зенон од Китион
Зенон од Китион. Биста во колекцијата „Фарнезе", Неапол. Фотографија на Паоло Монти, 1969 г.
Роден(а)околу 334 г.п.н.е
Китион, Кипар
Починал(а)околу 262 г.п.н.е (на околу 72 г.)
Атина
ПериодХеленистичка филозофија
ПодрачјеЗападна филозофија
ШколаСтоицизам
Претежна дејност
Логика, физика, етика
Значајни идеи
Основач на Стоицизам, трите гранки на филозофијата (физика, етика, логика),[1] Логос, рационалност на човечката природа, фантазијаи, каталепсис, светско државјанство[2]

Зенон од Китион (коине: Ζήνων ὁ Κιτιεύς; ок. 334 – ок. 262 год. п.н.е.) — хеленистички филозоф од Китион (Κίτιον), Кипар.[3] Тој бил основач на стоичката филозофска школа, на која предавал во Атина од околу 300 година п.н.е. Засновајќи се на идеите на циниците, стоицизмот ставил голем акцент на добрината и мирот на умот добиени со живеењето на живот на доблест во согласност со природата. Школата се покажала како многу популарна и процветала како една од главните филозофски школи од хеленистичкиот период до римската ера, а имала преродба во ренесансата како неостоицизам и во модерната ера како модерен стоицизам.

Животопис

[уреди | уреди извор]

Зенон бил роден околу 334 година п.н.е.,[б 1] во кипарската колонија Китион.[4][5] Неговото потекло е спорно помеѓу феникиско и грчко,[6][7] бидејќи во Китион живееле и Феникијци и Грци.[6][8] Голем број современи и модерни историчари сметаат дека Зенон бил Феникиец,[9] а други современи научници го оспоруваат ова тврдејќи дека имал грчко[б 2][8] или грчко-феникиско потекло.[11] Единственото нешто што историчарите го знаат со сигурност е дека Зенон имал грчко име, грчко високо образование и дека не постојат докази дека знаел друг јазик освен грчки.[12] Неговиот татко, Мнасеј, имал име со двосмислено значење и на феникиски („оној што предизвикува заборавање“) и на грчки („внимателен“).[13] Неговата мајка и нејзиното име не се познати.[13]

Повеќето од деталите за неговиот живот кои ни се познати доаѓаат од биографијата и анегдотите зачувани од Диоген Лаертиј во неговото дело Животи и мислења на еминентни филозофи напишано во 3 век од нашата ера, од кои неколку се потврдени од Суда (византиска енциклопедија од 10 век).[14] Диоген известува дека интересот на Зенон за филозофијата започнал кога „тој се консултирал со Питија за да дознае што треба да направи за да постигне најдобар живот и дека одговорот на боговите бил дека треба да го земе тенот на мртвите. Тогаш, сфаќајќи што значи тоа, почнал да ги проучува античките автори“.[15] Зенон станал богат трговец.

На патувањето од Феникија до Пиреј преживеал бродолом, по што отишол во Атина и посетил книжар. Таму се запознал со Меморабилиите на Ксенофонт. Тој бил толку задоволен од портретот на Сократ во книгата што го прашал продавачот на книги каде може да најде луѓе како Сократ. Токму тогаш, Кратет од Теба – најпознатиот циник кој живеел во тоа време во Грција – случајно поминал, а продавачот покажал кон него.[16]

Диоген Лаертиј го опишал Зенон како ослабен, темен човек,[17] кој живеел резервиран, аскетски живот[17] и покрај неговото богатство. Ова се совпаѓа со влијанијата на циничкото учење и било, барем делумно, продолжено во неговата стоичка филозофија. Од денот кога Зенон станал ученик на Кратет, тој покажал силна наклонетост кон филозофијата, иако со премногу скромност да ја асимилира Анаидеја, односно циничната „бесрамност“ и непочитувањето на општествените норми во корист на слободата. Пример за ова може да се најде во списите на Апулеј кој раскажува инцидент кога Кратет и Хипархија, неговата сопруга и Циник како и него, се вклучиле во јавен чин на сексуален однос и привлекле толпа. Зенон, откако го здогледал ова, ги покрил и двајцата со својата наметка за случајните минувачи да не ја видат двојката, покажувајќи ја сопствената неспособност да биде апатичен кон очекувањата на општеството.[18] Оттука, Кратет, сакајќи да го излечи овој недостаток кај него, му дал тенџере со супа од леќа кое Зенон требал да го пренесе низ Керамикус (област за керамика); кога видел како Зенон се засрамил и се обидувал да го држи подалеку од видното поле, Кратет со удар на својот стап го скршил тенџерето. Кога Зенон почнал да бега од срам со супата од леќа што му течела по нозете, Кратет го прекорувал: „Зошто бегаш, мој мал Феникиец? Ништо страшно не те снашло“.[17]

Според неговите современици, Зенон бил привлечен само од машкиот пол, а Диоген Лаертиј по име споменува еден во кого бил заљубен, млад човек по име Хремонид[15] (кој можно е да бил атинскиот државник и генерал Хремонид).

Зенон, освен кај Кратет, учел и кај филозофите на Мегарската школа, главно кај Стилпо,[17] и кај дијалектичарите Диодор Крон,[17] и Филон.[17] Исто така, се вели дека студирал платонистичка филозофија под раководство на Ксенократ[19] и Полемо.[17]

Зенон почнал да учи во колонадата во атинската агора позната како Стоа Поикиле (Στοὰ Ποικίλη) во 301 година п.н.е. Неговите ученици првично биле наречени „Зенонци“, но на крај станале познати како „стоици“, име кое претходно се однесувало на поетите кои се собирале во Стоа Поикиле.

Меѓу обожавателите на Зенон бил и кралот Антигон II Гонат од Македонија,[20] кој секогаш кога доаѓал во Атина, го посетувал Зенон. Според некои, Зенон ја одбил поканата да го посети Антигон Гонат, иако нивната наводна кореспонденција зачувана од Лаертиј[17] несомнено била изум на подоцнежен писател.[21] Наместо самиот да го посети, Зенон го испратил својот пријател и ученик Персеј,[17] кој живеел со Зенон во неговата куќа.[17] Меѓу другите ученици на Зенон биле Аристо од Хиос и Сфаер, како и Клеант, кој го наследил Зенон како раководител (схоларх) на стоичката школа во Атина.[17]

Се вели дека Зенон го одбил атинското државјанство кога му било понудено, плашејќи се дека ќе се покаже како неверен кон неговата родна земја[22] каде што бил многу ценет, и каде што придонел за обновување на нејзините бањи, по што неговото име било испишано на еден столб таму како „Зено филозоф“.[17] Исто така, за него било запишано дека бил со сериозна, мрачна наклонетост;[23] дека го претпочитал друштвото на малкумина пред многумина;[17] дека сакал да се закопува во истрагите;[17] и дека не сакал вербозни и разработени говори.[17] Диоген Лаертиј зачувал многу паметни и духовити забелешки од Зенон,[17] иако овие анегдоти генерално се сметаат за неверодостојни.[21]

Зенон починал околу 262 година п.н.е.[a] Лаертиј пишал за неговата смрт:

Кога го напуштал училиштето, се сопнал и паднал, кршејќи го палецот. Удирајќи во земјата со тупаница, тој цитирал реченица од Ниобе:

Доаѓам, доаѓам, зошто ме викаш?

и починал на самото место со задржување на здивот.[24]


На погребот на Зенон му бил составен епитаф на кој било напишано:

И ако твојата родна земја била Феникија,

Што треба да нѐ засега? И Кадмо нели дошол оттаму,

Тој којшто ѝ ги подарил на Грција нејзините книги и уметноста на пишување?[25]


Ова значело дека иако Зенон бил со варварско потекло, Грците сепак го почитувале, споредувајќи го со легендарниот феникиски херој Кадмо кој им ја донел азбуката на Грците, бидејќи Зенон им го донел стоицизмот и бил опишан како „најблагородниот човек на неговата генерација“ при што била изградена бронзена статуа во негова чест.[9][17]

За време на неговиот живот, Зенон добивал почести за неговите филозофски и педагошки учења. Меѓу другото, Зенон бил почестен со златната круна,[17] и бил изграден гроб во чест на неговото морално влијание врз младите од неговата ера.[17]

Во негова чест е именуван кратерот Зенон на Месечината.

Филозофија

[уреди | уреди извор]
Модерна биста на Зенон во Атина

Следејќи ги идеите на Старата академија, Зенон ја поделил филозофијата на три дела: логика (широка тема вклучувајќи реторика, граматика и теории на перцепција и мисла); физика (не само наука, туку и божествената природа на универзумот); и етика, чија крајна цел била да се постигне еудаимонија преку правилен начин на живеење според природата. Бидејќи идеите на Зенон подоцна биле проширени од Хризип и други стоици, може да биде тешко да се одреди прецизно кои мисли биле негови. Но, неговите општи ставови можат да се наведат на следниов начин:

Сократ, Платон, Питагора, Аристотел и Зенон од Франсоа Пуквил

Логика

[уреди | уреди извор]

Во неговиот третман на логиката, Зенон бил под влијание на Стилпо и другите Мегари. Зенон повикал да се постави основа за логиката бидејќи мудриот човек мора да знае како да ја избегне измамата.[26] Цицерон го обвинил Зенон дека е инфериорен во однос на неговите филозофски претходници кога станувало збор за логиката,[27] и се чини дека ова било точно бидејќи попрецизен третман на темата бил поставен од неговите наследници, вклучувајќи го и Хризип.[28] Зенон ги поделил вистинските концепции на разбирливи и неразбирливи,[29] оставајќи ѝ ја на слободната волја моќта на усогласување (sinkatathesis /συνκατάθεσις) при разликувањето помеѓу сетилните впечатоци.[30] Според Зенон, постојат четири фази во процесот што води до вистинско знаење, што тој го илустрирал со примерот за рамната, продолжена рака и постепеното затворање на тупаницата:

Зенон ги испружил прстите и ја покажал дланката, – „Перцепцијата“, – рекол тој, – „ова е нешто вакво.“ – Потоа, кога малку ги затвори прстите, – „Согласувањето е вакво“. – Потоа, кога целосно ја затворил раката и ја покажал тупаницата, ова, рекол тој, е разбирање. Од која сличност ѝ дал на таа состојба ново име, нарекувајќи ја каталепсис (κατάληψις). Но, кога ја придвижил левата рака на десната и со неа цврсто и јако ја фатил тупаницата: – „Знаењето“ – рекол, е од овој карактер; и тоа го поседува никој освен мудра личност.

Физика

[уреди | уреди извор]

Универзумот, според Зенон, е Бог:[17] тој е божествен расудувачки ентитет, каде што сите делови припаѓаат на целината.[31] Во овој пантеистички систем тој ја вклучил физиката на Хераклит; универзумот содржи божествен уметнички оган, кој предвидува сè,[32] и протегајќи се низ целиот универзум, мора да создава сè:

Зенон, значи, ја дефинира природата велејќи дека таа е уметнички работен оган, кој напредува со фиксни методи кон создавањето. Зашто, тој тврди дека главната функција на уметноста е да создава и произведува и дека она што го постигнува раката во продукциите на уметностите што ги користиме, многу поуметнички го остварува природата, односно, како што реков, со уметнички работен оган, кој е господар на другите уметности.[32]

Овој божествен оган, или етер,[33] е основата на сета активност во универзумот,[34] дејствувајќи на инаку пасивна материја, која ниту се зголемува ниту се намалува сама по себе.[17] Примарната супстанција во универзумот доаѓа од оган, поминува низ фазата на воздухот и потоа станува вода: подебелиот дел станува земја, а потенкиот дел повторно станува воздух, а потоа ретко се враќа во оган.[17] Индивидуалните души се дел од истиот оган како и светската душа на универзумот.[35] Следејќи го Хераклит, Зенон го прифатил мислењето дека универзумот бил подложен на редовни циклуси на формирање и уништување.[36]

Природата на универзумот е таква што го постигнува она што е правилно и го спречува спротивното,[37] и се поистоветува со безусловната Судбина,[17] на која ѝ ја дозволува слободната волја што му се припишува. Според верувањата на Зенон, „вистинската среќа“ може да се најде само со почитување на природните закони и живеење во склад со текот на судбината.[38]

Етика

[уреди | уреди извор]
Зенон, прикажан како средновековен научник во Нирнбершката хроника

Како и циниците, Зенон препознавал единствено, уникатно и едноставно добро,[39] што е единствената цел кон која треба да се стремиме.[40] „Среќата е добар тек на животот“, рекол Зенон,[41] и тоа може да се постигне само преку употреба на правилен разум што се совпаѓа со универзалната причина (Логос), која управува со сè. Лошото чувство (патос) „е нарушување на умот, одвратен на разумот и против природата“.[42] Оваа доследност на душата, од која произлегуваат морално добрите постапки, е доблест,[43] а вистинското добро може да се состои само во доблест.[17]

Зенон отстапил од циниците велејќи дека нештата што се морално адијафора (неутрални) сепак би можеле да имаат вредност. Нештата имаат релативна вредност пропорционално со тоа како го помагаат природниот инстинкт за самоодржување.[44] Она што треба да се претпочита е „соодветна акција“ (kathêkon /καθῆκον), термин што за првпат бил воведен од Зенон. Самоодржувањето и нештата што придонесуваат кон тоа имаат само условна вредност; тоа не ја помага среќата, која зависи само од моралните постапки.[45]

Како што доблеста може да постои само при доминација на разумот, така и порокот може да постои само со отфрлање на разумот. Доблеста е апсолутно спротивна на порокот,[46] двете не можат да постојат во истото нешто заедно, и не можат да се зголемуваат или намалуваат;[47] ниту една морална акција не е подоблесна од друга.[48] Сите дејства се или добри или лоши, бидејќи импулсите и желбите почиваат на слободна согласност,[49] и оттука дури и пасивните ментални состојби или емоции кои не се водени од разумот се неморални,[50] и предизвикуваат неморални дејства.[51] Зенон издвоил четири негативни емоции: желба, страв, задоволство и тага (епитумија, фобос, хедона, лупе / ἐπιθυμία, φόβος, ἡδονή, λύπη),[52] и веројатно бил одговорен за разликувањето на трите соодветни позитивни емоции: волја, претпазливост и радост (боулесис, еулабеја, хара / βούλησις, εὐλάβεια, χαρά) без рационален еквивалент за болка. Сите грешки мора да се искоренети, а не само оставени настрана,[53] и да се заменат со правилна разумност.

Творештво

[уреди | уреди извор]

Ниту едно од оригиналните записи на Зенон не било зачувано освен како фрагментарни цитати зачувани од подоцнежните писатели. Најпознато од неговите дела била неговата Република, напишана во свесна имитација или спротивставување на платоновата Република. Иако не било зачувано, за ова дело се знае повеќе од кое било негово друго дело. Тоа ја оцртувало визијата на Зенон за идеалното стоичко општество.

Ракопис што му се припишува на Зенон, што одговара на познатиот наслов на едно од неговите дела, Περὶ φύσεως (За природата), бил откриен во 1949 година во превод на староерменски. Во 1956 година бил преведен на руски и објавен со опширен коментар.[54] Последователните филолошки истражувања заклучиле дека авторот не е можно да бил Зенон и дека всушност бил анонимен христијански филозоф од крајот на шестиот век или малку подоцна, кој пишувал според традицијата на античката филозофија, но како христијанин. Тој сега е познат како Псевдо-Зенон. Неговото дело покажува интеграција на христијанските и филозофските концепти, но на многу воздржан начин.[55]

Сепак, насловите на многу од записите на Зенон ни се познати:[17]

  • Етички списи:
    • Πολιτεία – Република
    • Περὶ τοῦ κατὰ φύσιν βίου – За животот според природата
    • Περὶ ὁρμῆς ἢ Περὶ ἀνθρώπου φύσεως – За импулсот или за природата на луѓето
    • Περὶ παθῶν – За страстите
    • Περὶ τοῦ 'καθήκοντος – За должноста
    • Περὶ νόμου – За правото
    • Περὶ τῆς Ἑλληνικῆς παιδείας – За грчкото образование
  • Физички записи:
    • Περὶ ὄψεως – За видот
    • Περὶ τοῦ ὅλου – За вселената
    • Περὶ σημείων – За знаците
    • Πυθαγορικά – Питагорејски доктрини
  • Логички записи:
    • Καθολικά – Општи работи
    • Περὶ λέξεων - За зборовите
    • Προβλημάτων Ὁμηρικῶν εʹ – Хомерски проблеми
    • Περὶ ποιητικῆς ἀκροάσεως – За поетските читања
  • Други дела:
    • Τέχνη - Уметност
    • Λύσεις – Решенија
    • Ἔλεγχοι βʹ - Контроли Б
    • Ἄπομνημονεύματα Κράτητος ἠθικά - Мемоари на морално одговорна личност
    • Περὶ οὐσίας – За Битието
    • Περὶ φύσεως – За природата
    • Περὶ λόγου – За логосот
    • Εἰς Ἡσιόδου θεογονίαν - Теогонијата на Хесиод
    • Διατριβαί – Дискурси
    • Χρεῖαι - Потреби

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ „Stoicism – Internet Encyclopedia of Philosophy“. www.iep.utm.edu. Посетено на 19 March 2018.
  2. ↑ Bunnin & Yu (2004). The Blackwell Dictionary of Western Philosophy. Oxford: Blackwell Publishing.
  3. ↑ Craig, Edward (2005). The Shorter Routledge Encyclopedia of Philosophy (англиски). Routledge. стр. 1076. ISBN 978-1134344093.
  4. ↑ Hadjisavvas, Sophocles (2013). The Phoenician Period Necropolis of Kition. I. Shelby White and Leon Levy Program for Archaeological Publications. стр. 1. Архивирано од изворникот на 2016-03-04.
  5. ↑ Yon, Marguerite; William A. P. (Nov 1997). „Kition in the Tenth to Fourth Centuries B.C.“. Bulletin of the American Schools of Oriental Research. 308 (308): 9–17. doi:10.2307/1357405. JSTOR 1357405.
  6. ↑ 6,0 6,1 Pearson, Alfred Chilton (1891). The Fragments of Zeno & Cleanthes with Introduction & Explanatory Notes. C.J. Clay & Sons. стр. 2. Zeno, the son of Mnaseas', was born at Citium, a Greek city in the south-east of Cyprus, whose population had been increased by Phoenician immigrants. Whether he was of pure Greek blood or not we cannot tell...
  7. ↑ Thereianos, Dionysios (1892). Διάγραμμα Στωικής Φιλοσοφίας [Diagram of Stoic Philosophy] (грчки). Trieste, Austro-Hungarian Empire: Τυπογραφείον του Αυστριακού Λόυδ. стр. 27. Αλλ ̓ αὐτὸς οὗτος ὁ Stein, ἀλλαχοῦ τοῦ ἀξιολόγου αὑτοῦ συγγράμματος, παρατηρεῖ «ὅτι δὲν ἐλύθη εἰσέτι ὁριστικῶς τὸ ζήτημα ἂν ὁ Ζήνων κατήγετο ἐκ Φοινίκων ἢ ἐξ Ἑλλήνων»...
  8. ↑ 8,0 8,1 Whibley, Leonard (2015). A Companion to Greek Studies (англиски). Cambridge University Press. стр. 219. ISBN 978-1-107-49754-2. Citium in Cyprus, contained Phoenician as well as Greek inhabitants, but there is no real evidence that he was of Phoenician descent.
  9. ↑ 9,0 9,1 Tarn, W.W. (1952). Hellenistic Civilisation. стр. 330.Tarn, W.W. (1952).
  10. ↑ Brown, Edwin L. (1981). „The Origin of the Constellation Name 'Cynosura'“. Orientalia. 50 (4): 384–402. ISSN 0030-5367. JSTOR 43077542.
  11. ↑ Hicks, R. D. (2019). Stoic and Epicurean (англиски). Courier Dover Publications. стр. 4. ISBN 978-0-486-83960-8.
  12. ↑ Bar-Kochva, Bezalel (2016). The Image of the Jews in Greek Literature: The Hellenistic Period (англиски). University of California Press. стр. 341. ISBN 978-0-520-29084-6.
  13. ↑ 13,0 13,1 Magill, Frank N. (2003). The Ancient World: Dictionary of World Biography (англиски). 1. Routledge. стр. 1273. ISBN 978-1-135-45739-6.
  14. ↑ Suda https://www.cs.uky.edu/~raphael/sol/sol-cgi-bin/search.cgi?login=guest&enlogin=guest&db=REAL&field=adlerhw_gr&searchstr=zeta,79 Zeno
  15. ↑ 15,0 15,1 „Diogenes Laertius, Lives of Eminent Philosophers, Book VII, Chapter 1. Zeno (333–261 B.C.)“. www.perseus.tufts.edu. Посетено на 19 March 2018."Diogenes Laertius, Lives of Eminent Philosophers, Book VII, Chapter 1. Zeno (333–261 B.C.)".
  16. ↑ Laërtius 1925, § 2–3.
  17. ↑ 17,00 17,01 17,02 17,03 17,04 17,05 17,06 17,07 17,08 17,09 17,10 17,11 17,12 17,13 17,14 17,15 17,16 17,17 17,18 17,19 17,20 17,21 17,22 17,23 17,24 Laërtius 1925.
  18. ↑ „Apuleius: Florida - translation“. www.attalus.org. Посетено на 2024-11-24.
  19. ↑ Laërtius 1925; but note that Xenocrates died 314/13 BC
  20. ↑ Laërtius 1925; Epictetus, Discourses, ii.
  21. ↑ 21,0 21,1 Brunt, P. A. (2013). „The Political Attitudes of the Old Stoa“. Во Griffin, Miriam; Samuels, Alison (уред.). Studies in Stoicism. Oxford University Press. стр. 87. ISBN 978-0199695850.
  22. ↑ Plutarch, de Stoicor. repugn, p. 1034; comp. Laërtius 1925, § 12.
  23. ↑ Laërtius 1925
  24. ↑ Laërtius 1925, § 28.
  25. ↑ Laërtius 1925, § 30.
  26. ↑ Cicero, Academica, ii. 20.
  27. ↑ Cicero, de Finibus, iv. 4.
  28. ↑ Sextus Empiricus, adv. Math. vii. 253.
  29. ↑ Cicero, Academica, ii. 6, 24.
  30. ↑ Cicero, Academica, i. 11.
  31. ↑ Sextus Empiricus, adv. Math. ix. 104, 101; Cicero, de Natura Deorum, ii. 8.
  32. ↑ 32,0 32,1 Cicero, de Natura Deorum, ii. 22.
  33. ↑ Cicero, Academica, ii. 41.
  34. ↑ Cicero, de Natura Deorum, ii. 9, iii. 14.
  35. ↑ Cicero, Tusculanae Quaestiones, i. 9, de Natura Deorum, iii. 14; Laërtius 1925, § 156.
  36. ↑ Stobaeus, Ecl. Phys. i.
  37. ↑ Cicero, de Natura Deorum, i. 14.
  38. ↑ Caldwell, Wallace E.; Merrill, Edward H. (1964). History of the World. 1. United States: The Greystone Press. стр. 119.
  39. ↑ Cicero, Academica, i. 10. 35–36 : "Zeno igitur nullo modo is erat qui ut Theophrastus nervos virtutis inciderit, sed contra qui omnia quae ad beatam vitam pertinerent in una virtute poneret nec quicquam aliud numeraret hi bonis idque appellaret honestum quod esset simplex quoddam et solum et unum bonum."
  40. ↑ Cicero, de Finibus, iii. 6. 8; comp. Laërtius 1925, § 100, etc.
  41. ↑ Stobaeus, 2.77.
  42. ↑ Cicero, Tusculanae Quaestiones, iv. 6.
  43. ↑ Cicero, Tusculanae Quaestiones, iv. 15.
  44. ↑ Laërtius 1925; Cicero, de Finibus, iii.
  45. ↑ Cicero, de Finibus, iii. 13.
  46. ↑ Cicero, Tusculanae Quaestiones, iv. 13, Academica, i. 10, de Finibus, iii. 21, iv. 9, Parad. iii. 1; Laërtius 1925, § 127.
  47. ↑ Cicero, de Finibus, iii. 14, etc.
  48. ↑ Cicero, de Finibus, iii. 14; Sextus Empiricus, adv. Math. vii. 422.
  49. ↑ Cicero, Tusculanae Quaestiones, iv. 9, Academica, i. 10.
  50. ↑ Laërtius 1925; Cicero, Tusculanae Quaestiones, iv.
  51. ↑ Cicero, de Finibus, iv. 38; Plutarch, de Virt. mor.
  52. ↑ Cicero, Tusculanae Quaestiones, iv. 6; Laërtius 1925, § 110.
  53. ↑ Cicero, Tusculanae Quaestiones, iv. 18, etc.
  54. ↑ Аревшатян, C. „Трактат Зенона Стоика "О Природе" и его древнеармянский перевод“ (PDF). Вестник Матенадарана. 1956. – № 3.: 315–342. Архивирано од изворникот (PDF) на 2022-10-09.
  55. ↑ M E Stone and M E Shirinian, Pseudo-Zeno: Anonymous Philosophical Treatise December 1, 1999, p. 18

Белешки

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ Датумите за животот на Зенон се контроверзни. Според Аполодор, како што го цитира Филодем, Зенон умрел при архонството на Архенеид (262/1 г.п.н.е.). Според Персеј (Diogenes Laërtius vii. 28), Зенон живеел 72 години. Според тоа, неговиот датум на раѓање бил 334/3 година п.н.е. Веројатната хронологија на неговиот живот е следнава: Бил роден во 334/3 година п.н.е., а дошол во Атина во 312/11 година п.н.е. на 22-годишна возраст.Laërtius 1925, § 28 Студирал филозофија околу 10 години (Laërtius 1925, § 2); отворил сопствено училиште за време на архонството на Клеарх во 301/0 год. п.н.е. (Филодем, За стоиците, кол. 4); и бил на чело на училиштето 39 години и 3 месеци (Филодем, За стоиците, кол. 4), а умрел во 262/1 год. п.н.е. За повеќе информации види Ferguson 1911, стр. 185–186; и Dorandi 2005, стр. 38
  2. ↑ Тврдењата за феникиското потекло на Зенон често се засноваат на фактот што неговите современици честопати го нарекувале „феникиец“, но таквите епитети не мора да укажуваат на етничко потекло.[10]

Извори

[уреди | уреди извор]

За понатамошно читање

[уреди | уреди извор]

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Викицитат има збирка цитати поврзани со:
Нова титула Раководител на стоичката школа Наследник
Клеант
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Зенон_од_Китион&oldid=5369017“