Спишки замок

Спишки замок
Спишки замок
	Spišský hrad
	Спишка Нова Вес, Спишки крај
Тип	Замок
Координати	49°00′02″N 20°46′06″E / 49.00056° СГШ; 20.76833° ИГД
Изграден	12 век
Градежни; материјали	Камен

Спишкиот замок (словачки: Spišský hrad, Спишски храд; полски: Spiski Zamek, Списки замек; унгарски: Szepesi vár Сепеши вар; германски: Zipser Burg, Ципзер бург) ― поранешен замок во источна Словачка кој бил еден од најголемите градови со замоци во Средишна Европа. Замокот се наоѓа над градот Спишке Похрадје и селото Жехра, во регионот познат како Спиш (унгарски: Szepes, Сепеш; германски: Zips, Ципс; полски: Spisz, Спиш, латински: Scepusium, Скепусиум). Тој бил вклучен во списокот на УНЕСКО за места со светско наследство во 1993 година (заедно со соседните место на Спишка Капитула и Жехра). Ова е една од најголемите европски замоци по површина (41.426 м²). Администриран е од Спишкиот музеј во Левоча, одделение на Словачкиот национален музеј.

Историја[уреди | уреди извор]

Потекло[уреди | уреди извор]

Спишкиот замок бил изграден во дванаесеттиот век на местото на претходниот замок. Тој бил политички, административен, економски и културен центар на Сепешката Грофовија^[1] на Кралството Унгарија. Пред 1464 година, тоа било во сопственост на кралевите на Унгарија, потоа (до 1528) од страна на семејството Запоља, семејство Турзо (1531-1635), на семејството Чаки (1638-1945), и (од 1945 година) од страна на државата на Чехословачка потоа Словачка.

Првично романски камен замок со утврдувања, двоспратна романовидна палата и трокорабна романовидна-готска базилика биле изградени во втората половина на XIII век. Втора надворешна населба била изградена во XIV век, со која областа на замокот била двојно поголема. Замокот бил целосно обновен во петнаесеттиот век; ѕидовите на замокот биле зголемени и била изградена трета надворешна населба. Доцна готска капела била додадена околу 1470 година. Кланот Запоља извршил доцни готски преобразби, што го направиле горниот замок во пријатна семејна резиденција, типична за ренесансните резиденции на шеснаесеттиот и седумнаесеттиот век.

Пад и реконструкција[уреди | уреди извор]

Последните сопственици на Спишкиот замок, семејството Чаки, го напуштиле замокот на почетокот на XVIII век, бидејќи сметале дека е премногу непријатно за живеење. Тие се преселиле во новоизграденото селски замоци/палати во Ходковце близу Жехра и Спишки Хрхов.

Во 1780 година, замокот бил уништен во пожар. Причината за пожарот е непозната, но има неколку теории. Една од нив е дека семејството Чаки намерно го изгореле за да ги намали даноците, како во тоа време, дополнителните даноци се применувале на покривните згради. Друго е што го погодило гром, што го започнало и пожарот. Третото е дека некои војници во замокот правеле ракија и во таа постапка случајно се распалил огнот. Без оглед на случајот, по пожарот, замокот повеќе не бил заземен и започнал да се распаѓа.

Замокот бил делумно реконструиран во втората половина на дваесеттиот век, а на тоа место биле извршени обемни археолошки истражувања. Во реконструираните делови има прикази на Спишкиот музеј, кој е одговорен за управување со замокот,^[2] и артефакти, како што се уреди за мачење, порано користени во замокот.