Евреинот Зис (филм)
Евреинот Зис — антисемитски националистички игран филм на Фајт Харлан од 1940 година. Работата која била нарачана од тогашната влада и замислена како пропаганден филм се заснова на историската фигура на Јосиф Зис Опенхајмер (1698-1738), но не се совпаѓа со традиционалните извори, кои укажуваат на тоа дека Зис Опенхајмер бил само жртвено јагне кој што морал да плати за престапите на војводата Карл Александер од Вуртемберг (1684-1737).
Дејство
[уреди | уреди извор]Протагонист на филмот е Јозеф Зис Опенхајмер, еврејски даночен службеник, роден во Хајделберг, февруари 1698 година а погубен на 4 февруари 1738 година во Штутгарт. Зис Опенхајмер во 1733 година ќе стане таен финансиски советник под водство на војводата Карл Александер од Вуртемберг (1684-1737).
Опенхајмер, кој во филмот јасно носи мефистофелски возови добиени од донации во полза на војводата, го наговара сè повеќе и повеќе за неверство кон својот народ во корист на неговата луксузна судска држава. За да го отплати акумулираниот долг, Опенхајмер првично добива право да ги оданочи улиците. Тој го воведува ова без согласност на претставничкиот дом. Оттука, опозицијата на Војводата се фокусира на Јозеф Зис Опенхајмер, кој е обвинет за кршење на уставот и лично збогатување преку функцијата. Опенхајмер го наговара Војводата да се спротивстави на претставничкиот дом. Тој го советува насилно да ја уништи претстојната револуција.
Опенхајмер постојано се обидува да ја искористи Доротеја, ќерка на пејзажен советник Штурм, и неколкупати го прашува Штурм за нејзината рака. Во исто време Опенхајмер му нуди работа како министер. Откако ја одбива неговата понуда, а Доротеја, наместо Зис се мажи со припадник на војводата, Актуариус Фабер, при што Опенхајмер го апси Штрум. Како одговор и поради тоа што научиле дека војводата сака да оди против службите, претставничкиот дом се решава за востание. Фабер, преправен како курир на војводата, кој во име на претставничкиот дом може да донесе ред во областа е исто така уапсен и мачен под наредба на Опенхајмер. Кога Доротеја дознава за апсењето, таа го прашува Опенхајмер за ослободување на Фабер. Опенхајмер ја присилува да спие со него и ја силува. Таа тогаш се дави во реката, а во меѓувреме Фабер е ослободен. Тој го држи нејзниниот труп. Востанието започнува, а граѓаните на Штутгарт гневни го уништуваат дворецот на Опенхајмер додека тој престојува со Војводата во Лудвигсбург. Востаниците исто така се упатуваат таму. Во Лудвигсбург тие сакаат да побаруваат од Војводата. Кога тие го прават тоа, војводата ненадејно умира. Опенхајмер е уапсен. Тој е обвинет и прогласен за виновен за „ уцена, лихварство, трговска служба, развратништво, додворување и предавство“. Штурм, кој е член на судот, одлучил повикувајќи се на „стариот државен кривичен законик“ дека Опенхајмер треба да биде обесен за сексуални односи со христијанин.
Литература
[уреди | уреди извор]- Jörg Koch: Joseph Süß Oppenheimer, genannt „Jud Süß“. Seine Geschichte in Literatur, Film und Theater. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 2011, [./https://de.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/9783534246526 ISBN 978-3-534-24652-6].
- Stefan Mannes: Antisemitismus im nationalsozialistischen Propagandafilm. „Jud Süß“ und „Der ewige Jude“ (= Filmwissenschaft 5), Teiresias, Köln 1999, [./https://de.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/3980586030 ISBN 3-9805860-3-0].
- Kurt Fricke: Spiel am Abgrund. Heinrich George. Eine politische Biographie. Mitteldeutscher Verlag, Halle (Saale) 2000, [./https://de.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/389812021X ISBN 3-89812-021-X] (Zugleich: Halle, Univ., Diss., 1999).
- [./https://de.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Knilli Friedrich Knilli]: Ich war Jud Süß. Die Geschichte des Filmstars Ferdinand Marian. Henschel, Berlin 2000, [./https://de.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/389487340X ISBN 3-89487-340-X].
- Rolf Giesen, Manfred Hobsch: Hitlerjunge Quex, Jud Süss und Kolberg. Die Propagandafilme des Dritten Reiches. Dokumente und Materialien zum NS-Film. Schwarzkopf & Schwarzkopf, Berlin 2005, [./https://de.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/389602471X ISBN 3-89602-471-X].
- Anne von der Heiden: Der Jude als Medium. „Jud Süß“. Diaphanes Verlag, Zürich u. a. 2005, [./https://de.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/3935300727 ISBN 3-935300-72-7] (Zugleich: Bochum, Univ., Diss., 2003).
- [./https://de.wikipedia.org/wiki/Alexandra_Przyrembel Alexandra Przyrembel], Jörg Schönert (Hrsg.): „Jud Süss“. Hofjude, literarische Figur, antisemitisches Zerrbild. Campus-Verlag, Frankfurt am Main u. a. 2006, [./https://de.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/3593379872 ISBN 3-593-37987-2].
- Ernst Seidl (Red.): „Jud Süss“ – Propagandafilm im NS-Staat. Haus der Geschichte Baden-Württemberg, Stuttgart 2007, [./https://de.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/9783933726247 ISBN 978-3-933726-24-7] (Ausstellungskatalog, Stuttgart, 14. Dezember 2007 bis 3. August 2008).
- Francesca Falk: Grenzverwischer. „Jud Süss“ und „Das Dritte Geschlecht“. Verschränkte Diskurse von Ausgrenzung (= [./https://de.wikipedia.org/wiki/Schriften_des_Centrums_f%C3%BCr_J%C3%BCdische_Studien Schriften des Centrums für Jüdische Studien]. 13). Studienverlag, Innsbruck u. a. 2008, [./https://de.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/9783706545129 ISBN 978-3-7065-4512-9] (Zugleich: Basel, Univ., Diss., 2004).
- Franz Josef Wiegelmann: Joseph Süß Oppenheimer – Die Geschichte eines zweifachen Mordes. Bernstein-Verlag, Bonn/Siegburg 2017, [./https://de.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/9783945426159 ISBN 978-3-945426-15-9] (= Bernstein-Regal, Nr. 13, ISSN 1866-6094).