Димитрија Аврамовиќ
Димитрија Мита Аврамовиќ (Св. Иван Шајкашки, 15 март 1815-Нови Сад, 1 март 1855) бил сликар и писател, еден од основоположниците на романтизмот во српското сликарство.
Биографија[уреди | уреди извор]
Роден бил во воена Бачка, во Шајкашки Св. Иван (денес Шајкаш), март 1815 година, од таткото Михаило и мајката Сара.[1] Српско основно училиште и гимназија завршил во Нови Сад. За време на школувањето во Нови Сад го покажал својот талент за цртање, а на тој пат се издржувал помагајќи им на сликарите од Нови Сад. Од 1836 до 1840 година студирал сликарство на Виенската академија. Во Виена бил во кругот на Вук Караџиќ, кој му го препорачал како сликар на принцот Михаило. Од 1841 до 1852 година живеел во Белград, а од 1852 година во Нови Сад. Тој првенствено се занимавал со ликовната уметност. Истовремено, за потребите на историското сликарство го истражувал уметничкото минато, за теренска работа добил поддршка од властите, Друштвото за српска литература и Јован Стерија Поповиќ, а совети од Јоаким Вујиќ. Ги посетил спомениците во Србија (Раваница, Манасија), а во 1846 година отпатувал на Света Гора.[2]
Враќајќи се во Белград, Аврамовиќ напишал и на државен трошок отпечатил: Описи на српските антиквитети во Света (Атос) планина[3], со XIII литографирани табели; Света Гора на страната на верата, уметноста и историјата. И двете дела се многу интересни за географите, историчарите и уметниците. Покрај литературните и преведувачките дела, оставил текстови од областа на естетиката, ликовната критика, теоријата и историјата на уметноста. Придонесот на Аврамовиќ во овие области е во мал број на придонеси кои се нееднакви по квалитет, но пионерски.
Со десет написи за проблемите на уметноста (Српски народни список, 1843-1845), кои се со малку изменети преводи во деловите од првото поглавје на Винкелмановата Историја на уметноста од стариот век, тој дал поттик за развојот на српската уметност, теорија и скромна поддршка за историјата на уметноста. Тој бил автор (1845) и првиот познат предлог за формирање сликарска школа во Србија, кој во тоа време не бил реализиран. Во две книги Описи на српската антика во Светата (Атос) планина од XIII литографски табели (Белград, 1847/1849) и Света Гора од страната на верата, уметноста и историјата опишани од Димитрије Аврамовиќ, сликар (Белград, 1848), тој го дал првиот целосен и исцрпен преглед на историјата на Атон и неговите манастири со опис на целата област, и објавил материјали релевантни за српската историја, описи и цртежи на носии, предмети од применета уметност, некои фрески и преписи од повелби (особено вреден препис на Хиландарската повелба на Немања). Со ова, тој влијаел на културната клима на своето време и иницирал подоцнежни истражувања за Хиландар. Поканата (во Српски дневник, 1852) да му се испратат податоци за биографиите на познатите српски сликари бил почеток на првата српска уметничка лексика, но и покрај големата работа, таа останала недовршена во ракописот со наслов Живописанјеславних живописци србски. Неговата дискусија со Живко Петровиќ (во Седмица, 1854 година) била првата позната полемика во српската ликовна критика.
Со појавувањето на Димитриј Аврамовиќ, набљудувањето на уметноста почнала да се префрла од филолози и историчари кон луѓе од ликовната уметност, а покрај историската се открива и уметничката вредност на уметничките дела.
Ги сликал иконостасот и ѕидовите на Соборниот храм во Белград во периодот 1841-1845 година. Освен тоа, ги насликал иконостасот и ѕидовите на црквата Караѓорѓе во Топола, иконостасот на манастирот Врдник (Раваница), православната црква во Футог итн. Поради прераната смрт не успеал да го доврши зографирањето на црквата во родниот Шајкаш. Насликал портрети на голем број значајни личности од своето време, меѓу најпознатите се портретите на Симо Милутиновиќ Сарајлија и Вук Караџиќ. Неговата најзначајна композиција била Апотеозата на Лукијан Мушицки.
Во Хиландар препишувал стари ракописи и фрески важни за српската историја. Објавил и книги за Света Гора и Хиландар.
Тој се смета за основоположник на карикатурата кај Србите. Објавил во 1846 година, книгата „Златни зрна“, наменета за млади и стари читатели.[4] Освен во црквите и манастирите, неговите дела се чуваат во Народниот музеј во Белград и во галеријата Матица Српска во Нови Сад.
Бил голем уметник и голем патриот.
Починал во Нови Сад во 1855 година. Една улица во Белград и Нови Сад е именувана по него.
Едно од неговите дела е иконата Света Петка, која благодарение на Никола Кусовац од 2015 година се наоѓа во Белград.[5]
Избрани дела[уреди | уреди извор]
-
Александар I Павлович, 1834 година -
Вовед, 1834 година -
Јован Петровиќ Ковач копија од платното на Константин Данил, 1836 година. -
Вук Караџиќ, 1840 г -
Апотеоза на Лукијан Мушицки, 1840 година -
Игумен Хаџиски, манастир Вољавча, 1842 г -
Јоаким Вујиќ, 1845 г -
Петар Јокиќ, 1846 (Народен музеј, Белград) -
Скица на темелите на црквата на манастирот Манасија, 1846 г. -
Димитрије Исаиловиќ, 1848 г -
Свети Сава, 1852 година -
Свети Сава (детал), 1852 година -
Јосиф Миловук
_1852.jpg)
Поврзано[уреди | уреди извор]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Андра Гавриловић: "Знаменити Срби 19. века", Београд 1903.
- ↑ Зборник радова: "Корнелије Станковић и његово доба", научни скуп САНУ, Београд 1985.
- ↑ Време, 29. дец. 1940, стр. 8 Архивирано на 12 мај 2020 г.. digitalna.nb.rs
- ↑ Димитрије Аврамовић: "Златна зрна, за младе и старе обојег пола", Београд 1846.
- ↑ Свету Петку спасли шверцом у Србију! („Вечерње новости“, 19. април 2015)
Литература[уреди | уреди извор]
- М. Димитријевиќ, Животот на Димитрије Аврамовиќ, сликар, Јавор, 1892 година .
- Л. Мирковиќ, Д. Петровиќ, Димитрије Аврамовиќ, Зборник МС ДН 5, 1953 г.
- Н. М. Simić, Pokušaj rekonstrukcije biblioteke slikara Димитрија Аврамовиќа, Зборник МС ДН 11, 1955 г.
- П. Васиќ, Димитрије Аврамовиќ Каталог на дела, САНУ, Белград, 1970 г.
- С. Петковиќ, Историја уметнички код Срба во XIX век, Зборник ФФ 12, 1974 г.
- Д. М. Јеремиќ, Естетиката кај Србите. Од средниот век до Светозара Марковиќ, Белград, 1989 г.
- Микић, О. (2010). „АВРАМОВИЋ, Димитрије”. Српска енциклопедија . Јас. Нови Сад, Белград: Матица српска Нови Сад, САНУ Белград. стр. 41. ISBN 978-86-7946-078-3 .
- Пауновић, Маринко (1998). Срби: биографије знаменитих А-Ш ((српски)). Београд: Емка. стр. 299.CS1-одржување: ref=harv (link) CS1-одржување: непрепознаен јазик (link)
- Милан Ѓ. Милиќевиќ, Поменик, М.С., Нови Сад, 1971 г.
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
- Биографија на веб-страницата САНУ (језик: српски)
- Биографија на Димитрије Аврамовиќ (језик: српски)
- Павле Васиќ Димитрије Аврамовиќ
- КОЈ Е КОЈ во српската уметност
- Романтични од Шајкаш („Вечерње новости“, 15.11.2015)
- Изложба на Димитриј Аврамовиќ: Кој е човекот што го насликал Вук, принцот ... („Блиц“, 23.02.2016)