Димарка

Од Википедија — слободната енциклопедија

Димарка (Fumaria officinalis) е тревно годишно цветно растение од семејството на афион Papaveraceae. Тоа растение е најчестиот вид од родот Чадливка во Западна и Средна Европа.

Опис[уреди | уреди извор]

Тоа е тревно годишно растение кое расте слабо исправено со стебленца околу 10-50 см долго. Има тенки зелени листови.[1] Цвеќињата се појавуваат од април до октомври на северната хемисфера,[2] или од мај до септември во Обединетото Кралство.[1] Тие се со две усни и поттикнати, со сепали кои се една четвртина од должината на ливчињата.[2] Растението обично има повеќе од 20 и до 60 цветови по шилец.[3] Плодот е ахен кој содржи едно семе. Тој е приближно топчест, малку поширок од висок и со апикален засек.[3] Содржи алкалоиди, калиумови соли и танини, а исто така е извор на фумарна киселина.[4]

Таксономија[уреди | уреди извор]

Првпат беше формално опишан од шведскиот ботаничар Карл Линеј во неговата семинална публикација „ Видови плантариум “ на страница 700, во 1753 година.[5][6]

Постојат 2 познати подвидови:

  • Fumaria officinalis subsp.
  • Fumaria officinalis subsp.[5]

Етимологија[уреди | уреди извор]

Цвет и лисја на Fumaria officinalis

„Зачаденото“ или „задушеното“ потекло на неговото име доаѓа од проѕирната боја на неговите цвеќиња, што им дава изглед на чад или обесени во чад, и малку сиво-сина боја на магла на неговото зеленило, исто така наликува на чад што доаѓа од земјата, особено по утринската роса.

Растението веќе се нарекувало fūmus terrae (чадот на земјата) во почетокот на 13 век и пред две илјади години, Диоскорид напишал во De Materia Medica и Плиниј Постариот во Naturalis Historia дека триењето на очите со сокот или латексот на растението предизвикува солзи, како остар чад (fūmus) им прави на очите. Неговото грчко име е капнос и името fumewort сега најмногу се однесува на родот Corydalis, особено на сличен изглед Corydalis solida (порано Fumaria bulbosa), за кој се сметаше дека припаѓа на истиот род како фумито.[7]

Дистрибуција и живеалиште[уреди | уреди извор]

Потекнува од умерените региони на Северна Африка, Европа и делови од Западна Азија.[8]

Опсег[уреди | уреди извор]

Се наоѓа во Северна Африка, во рамките на Макаронезија, Канарските Острови, Алжир, Египет, Либија, Мароко и Тунис. Во Западна Азија го има во Кавказ, Кипар, Ирак, Израел, Либан, Сибир, Сирија и Турција . Во источна Европа се наоѓа во Белорусија, Естонија, Латвија, Литванија и Украина. Во средна Европа, тоа е во Австрија, Белгија, Германија, Унгарија, Холандија, Полска, Словачка и Швајцарија. Во северна Европа, во Данска, Ирска, Норвешка, Шведска и Обединетото Кралство. Во југоисточна Европа, во Албанија, Босна и Херцеговина, Бугарија, Хрватска, Грција, Италија, Црна Гора, Македонија, Романија, Србија и Словенија. Исто така во југозападна Европа, го има во Франција, Португалија и Шпанија.[8]

Билкарство[уреди | уреди извор]

Тегла за складирање што се користи за фумиторна вода (вода натопена со Fumaria officinalis ), Италија, средината на 17 век

Користењето на ова растение како лек започнало во Европа во доцниот среден век, иако било познато уште од антиката.[4] Во Европа од 17 век беше објавено како добро за очите (поради забелешките на Плиниј, а подоцна и на Оливие де Сер дека триењето на неговиот сок во очите предизвикува прекумерно кинење).[4][9] Најчестите традиционални употреби биле како помагало за варење и диуретик, но разни народни традиции низ Европа му припишувале мноштво на намени: запек, циститис, артериосклероза, ревматизам, артритис, како прочистувач на крвта, за хипогликемија, инфекции,[4][4] и евентуално за чистење на бубрезите.[9] Во Сицилија и можеби на други места се користел за лекување на флеки на кожата, а во Британија во модерната ера како средство за миење очи за лекување на конјунктивитис.[4][9][10]

Од 1963 година се продава како хербален лек во Франција.[4] Од 2011 година растителните производи направени од ова растение легално се продаваат во различни форми во Австрија, Германија, Франција и Шпанија. Производите може легално да се продаваат на британскиот пазар (тоа е на британската општа продажна листа), иако таму не се продавале никакви производи од 2011 година. Во Европската унија како целина, маркетингот на растението не е нужно легален: тој е отфрлен од списокот на заедницата од страна на Комитетот за хербални медицински производи поради недостаток на токсиколошки студии. Производите во Франција и Шпанија се продаваат како дигестивен (се вели дека делува со зголемување на протокот на жолчката), во Австрија се продава за лекување на дискинезија на билијарниот канал, во Германија едноставно се продава како билен чај.[4]

Постојат некои докази од животински модели дека го модифицира абнормалниот проток на жолчката, иако нема ефект врз нормалната холереза. Антиспазмодичното дејство на горниот дигестивен тракт ин витро и во студиите на животни се смета за доволно документирано. Ефикасноста на хербалните производи кај луѓето се смета за веродостојна, но сепак недокажана во клиничките студии. Бројни клинички студии во неговата амфохолеретска употреба кај луѓето ја покажаа подносливоста и безбедноста на употребените дози, но имаше само едно мало двојно слепо испитување со плацебо кое беше неубедливо во однос на ефикасноста. Поголемото двојно слепо испитување со плацебо кое ја истражува и споредува неговата употреба во третман на болка и дистензија поради синдром на нервозно дебело црево со Curcuma не покажа статистички значајни разлики помеѓу групите за третман (иако се чинеше дека употребата на било која трева малку ја влошува дистензијата или болката соодветно, во споредба со употребата на плацебо). Голем број други потенцијални ефекти или употреби за растението и неговиот главен алкалоид протопин се истражени ин витро или во животински модели.[4]

Хауард (1987) предупредува дека фумиторијата е отровна и треба да се користи само „под раководство на медицински билкар“,[9] но во Европа, не се регистрирани безбедносни проблеми со неговата употреба од 2011 година.[4] Големите дози на протопин кај животинските модели предизвикуваат возбуда и конвулзии. Темелно токсиколошки истражувања на ова растение не се спроведени од 2011 година. Немаше студии за неговата безбедност или ефект врз бремени жени, деца или постари лица.[4]

Хемиски состојки[уреди | уреди извор]

Протопин
Fumaria officinalis

Растението содржи изохинолин алкалоиди протопин и алокриптопин. И протопинот и алокриптопинот ги зголемија нивоата на mRNA на CYP1A1 и CYP1A2 во клетките на човечките хепатоцити. Употребата на производи кои содржат протопин и/или алокриптопин може да се смета за безбедна во однос на можна индукција на ензимите CYP1A.[11]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ 1,0 1,1 Reader's Digest Field Guide to the Wild Flowers of Britain. Reader's Digest. 1981. стр. 37. ISBN 9780276002175.
  2. ↑ 2,0 2,1 Fitter, Richard; Fitter, Alastair; Blamey, Marjorie (1974). The Wild Flowers of Britain and Northern Europe. London: Collins. стр. 78. ISBN 0-00-219057-5.
  3. ↑ 3,0 3,1 Murphy, R.J. (2009). Fumitories of Britain and Ireland. BSBI Handbbok No. 12. London: Botanical Society of Britain and Ireland. ISBN 9780901158406.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 (Report). Отсутно или празно |title= (help); |access-date= бара |url= (help) Грешка во наводот: Неважечка ознака <ref>; називот „EMA“ е зададен повеќепати со различна содржина.
  5. ↑ 5,0 5,1 „Fumaria officinalis L. is an accepted name“. theplantlist.org. 23 March 2012. Посетено на 5 November 2017. Грешка во наводот: Неважечка ознака <ref>; називот „plantlist“ е зададен повеќепати со различна содржина.
  6. ↑ „Papaveraceae Fumaria officinalis L.“. ipni.org. Посетено на 5 November 2017.
  7. ↑ The Names of Plants, Fourth Edition, Gledhill, D. (1985–2008). The Names of Plants. United Kingdom: Cambridge University Press. стр. 443. ISBN 978-0-521-86645-3.
  8. ↑ 8,0 8,1 „Taxon: Fumaria officinalis L.“. ars-grin.gov. Посетено на 5 November 2017. Грешка во наводот: Неважечка ознака <ref>; називот „Grin“ е зададен повеќепати со различна содржина.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Howard, Michael. Traditional Folk Remedies (century, 1987). pp142-3.
  10. ↑ „Traditional medicine as a source of new therapeutic agents against psoriasis“. Fitoterapia. 71 Suppl 1: S13–20. 2000. doi:10.1016/s0367-326x(00)00172-6. PMID 10930708.
  11. ↑ Vrba, J.; Vrublova, E.; Modriansky, M.; Ulrichova, J. (2011). „Protopine and allocryptopine increase mRNA levels of cytochromes P450 1A in human hepatocytes and HepG2 cells independently of AhR“. Toxicology Letters. 203 (2): 135–141. doi:10.1016/j.toxlet.2011.03.015. PMID 21419197.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Димарка&oldid=5084396“