Прејди на содржината

Градски парк Тиволи

Координати: 46°3′14″N 14°29′48″E / 46.05389°N 14.49667°E / 46.05389; 14.49667
Од Википедија — слободната енциклопедија
Градски парк Тиволи
Поглед од замокот Тиволи
Градски парк Тиволи is located in Slovenia
Градски парк Тиволи
Градски парк Тиволи is located in Slovenia
Градски парк Тиволи
МестоЉубљана, Словенија

Градски парк Тиволи (словенечки: Mestni park Tivoli) или поедноставно Парк Тиволи е најголемиот парк во Љубљана,[1][2] главниот град на Словенија. Се наоѓа на западната граница на Централниот округ, се протега до округот Шишка на северната страна, округот Вич на јужната страна и округот Рожник на западната страна. Неколку значајни згради и уметнички дела се сместени во паркот.[2] Од 1984 година, паркот е заштитен како дел од природниот парк Тиволи-Рожник-рид Шишка. Дом е на различни видови птици.[3]

Знаменитости

[уреди | уреди извор]

Архитектура

[уреди | уреди извор]
Замок Тиволи
Замокот Тиволи со фонтаната Момче со риба, реконструкција на барокна фонтана од 1870 година од 1989 година. Замокот е чуван од четири кучиња од леано железо, создадени од непознат скулптор во моравска леарница.

Замокот Тиволи е замок и го означува крајот на Јакобичко шеталиште. Изграден во 17 век на урнатините на претходниот замок од ренесансниот период, замокот првично бил во сопственост на Језуитите. Во средината на 19 век, тој бил реновиран од маршалот Џозеф Радецки (1766–1858) во неокласичен стил, давајќи му го денешниот изглед. Во 1864 година, австриски скулптори во моравска леарница создале четири кучиња од леано железо кои стојат пред замокот. Во некои постари книги тие му се припишуваат на скулпторот Антон Доминик Фернкорн (1813–1878).[4] Бидејќи кучињата немаат јазик, лажно се шпекулира дека скулпторот Фернкорн се самоубил пукајќи се себеси поради оваа грешка.[5] Зграда во алпски стил наречена Швајцарија, порано хотел Тиволи стои зад замокот. Тој бил целосно реставриран во последните години и сега е претворен во културен центар. Покрај неа води патеката Јесенко.

Замок Цекин
Замокот Цекин

Замокот Цекин е замок на северната граница на паркот Тиволи. Во него се наоѓа Музејот на современата историја на Словенија (Muzej novejše zgodovine Slovenije).[6] Дворецот бил изграден во 1720 година, нарачан од Леополд Ламберг и врз основа на плановите на виенскиот барокен архитект Фишер фон Ерлах.[6] Од 1951 година, таму е сместен националниот музеј за современа историја.[6]

Сала Тиволи
Сала Тиволи

Салата „Тиволи“ е комплекс од две повеќенаменски затворени спортски арени веднаш до замокот Цекин. Комплексот, врз основа на плановите на архитектот Марјан Божич и инженерот Станко Блаудек, бил отворен во 1965 година. Поголемата арена за хокеј на мраз има капацитет од 7.000 луѓе. Кога е конфигуриран да биде домаќин на кошаркарски натпревари, капацитетот за седење е прилагоден на 6.000. Помалата кошаркарска сала има капацитет за седење од 4.500 луѓе. Оваа сала била домаќин на домашните натпревари на професионалниот кошаркарски тим КК Унион Олимпија до 2011 година, додека поголемата е дом на професионалниот клуб за хокеј на мраз ХДД Олимпија Љубљана.

Езерце Тиволи
Тиволи езерцето во доцна пролет. Поглед кон север, со ридот Рожник во позадина.

На југоисточниот крај на паркот Тиволи се наоѓа езерцето Тиволи. Езерцето има форма на правоаголник и е плитко со мал волумен.[7] Во 2011 година било темелно реновирано. Се користи за рекреација, риболов и како резервоар за контрола на поплави.[8][9][10] Служело како тема на визуелните уметници и музичари.[11][12][13] Има мала камена статуа по име „Риба“ во езерцето. Тоа е приказ на две вертикално стоечки риби, создадени во 1935 година од експресионистичкиот скулптор Франце Краљ и подигнати во 1994 година.[14] На тревникот покрај езерцето, на топло време работи библиотека на отворено и работилница за рециклирање книги и други печатени материјали, наречена „Читаните“. Во текот на зимата, библиотеката се преселува во блиската стаклена градина.[15]

Стаклена градина и градината со рози

Стаклена градина со тропски растенија, управувана од Љубљанската ботаничка градина, се наоѓа во близина на северозападниот крај на езерцето.[10][16] До стаклената градина, има градина со рози. Создаден е од 1993 до 1994 година и реновиран е во 2007 година.[17] Над 160 видови рози, вклучувајќи ја и првата словенечка сорта „Прешерен“, биле додадени во 2010 година.[18] Сите рози се означени со плоча.[17]

Игралиште

Од февруари 1941 до јули 1943 година,[19] за време на италијанската анексија на Љубљана, паркот во близина на езерцето бил уреден врз основа на плановите на архитектот Борис Коби. Тој поставил игралиште во кружен дизајн поврзан со езерцето како централна карактеристика на пејзажот.[20] Игралиштето, наречено Детски рај, [21] било завршено со финансиска помош на Емилио Грациоли, првиот висок комесар на провинцијата Љубљана.[19] Се отворило со церемонија на 11 јули 1943 година на која присуствувале бројни жители на Љубљана, градоначалникот на Љубљана, Леон Рупник и високиот комесар, Џузепе Ломбраса,[22] и го вклучил благословот од љубљанскиот надбискуп Грегориј Рожман.[23][24] Настанот се случил за време на периодот на „културен молк“, прекин на сите културни активности поврзани со анексијата, наредени од Словенечкиот ослободителен фронт.[25][26] Секретарот на Комунистичката партија и Љубљанскиот ослободителен фронт Владимир Кривиќ тоа го окарактеризирал како „скандал“ за нивното движење.[25]

Скулптури

[уреди | уреди извор]

Во близина на северниот крај на езерцето,[27] на врвот на скалите кои водат кон замокот Тиволи, стои бронзена скулптура од Зденко Калин, по име „Овчар“ или „Момче со свирче“. Била создадена во 1942 година и подигната на 1 мај 1946 година. Таа е буколична целосна статуа на момче кое маршира со свирче и претставува еден од врвовите на словенечката фигуративна уметност.

Во 2000 година, босанскиот скулптор Слободан Пејиќ го трансформирал 300-годишниот даб кој за време на бура, паднал во скулптура наречена „Соживот“. Со чинот тој предложил почеток на градина за скулптури во паркот. Скулптурата е ретка комбинација од даб и бронза. Тaa е 4 метри високa и е одгледанa од мов и од лишаи. Дрвото опфаќа бронзен внатрешен дел наречен „Чисто срце“.[28]

Во септември 2004 година, по повод стогодишнината од неговото раѓање, во непосредна близина на езерцето на неговата јужна страна, свечено била откриена седечката статуа на поетот, писателот и преведувачот Едвард Коцбек.[29] Станува збор за бронзена статуа на скулпторот Боштјан Дриновец. Поетот седи на брегот и гледа во 30 сантиметри висок двојник на рачен држач на брегот. [30]

Историја

[уреди | уреди извор]
Областа на паркот Тиволи околу 1850 година

Паркот Тиволи бил поставен според плановите од инженерот Жан Бланшар во 1813 година, кога Љубљана бил главен град на француските Илирски провинции. Тој ги споил двата постоечки паркови, околу замокот Тиволи и околу замокот Цекин, и ги поврзал со центарот на Љубљана.[31] Паркот го добил името во втората половина на 19 век по летното престојувалиште на Казино друштво со забавен парк, паб и кафуле, кое било отворено во 1835 година до Подтурн Манор.[32][33]

Езерцето било ископано во 1880 година. Подоцна било користен за пловење и лизгање на мраз,[7] и за риболов.[34] Градската општина во 1894 година во паркот основала расадник на дрвја. Ја водел чешкиот градинар Вацлав Хејниќ, кој бил првиот професионален градинар во Тиволи,[35] и кој уредувал делови од паркот во 1920-тите.[36] Во исто време, паркот бил реновиран и од архитектот Јоже Плечник, кој го дизајнирал шеталиштето Јакопич што минува низ паркот, создавајќи линеарна визуелна оска што оди од замокот Тиволи преку улицата Цанкар и улицата Чоп до плоштадот Прешерен, преку Тромостовје и завршува во замокот Љубљана.[2]

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ LjubljanaLife.com (2011). „Tivoli Park Ljubljana | Slovenia - Ljubljana Life“. ljubljana-life.com. Посетено на 5 July 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Slovenia.Info (2011). „Ljubljana, Park Tivoli, Rožnik and Šišenski hill - Cultural and Historical Heritage - Slovenia - Official Travel Guide -“. slovenia.info. Посетено на 5 July 2011.
  3. ↑ Bojc, Saša (13 June 2012). „Opazovanje ptic v ljubljanskem Tivoliju“ [Birdwatching in the Ljubljana Tivoli]. Delo.si (словенечки). ISSN 1854-6544.
  4. ↑ „Seznam kipov v Tivoliju in na Rožniku“ [List of statues in Tivoli and on Rožnik]. Muzejske novice [Museum News] (словенечки). Museum of Modern History of Slovenia: 14–16. ISSN 1854-3510. Посетено на 14 February 2012.
  5. ↑ „Poklon je izvrstna samopromocija“ [A Gift is a Superb Self-Promotion]. Dnevnik.si (словенечки). 30 October 2010.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Празен навод (help)
  7. ↑ 7,0 7,1 Krelj, Živa (2007). Ekološki status ribnika Tivoli [The Ecological Status of Tivoli Pond] (PDF) (словенечки и англиски). Department of Biology, Faculty of Natural Sciences and Engineering, University of Ljubljana.
  8. ↑ Smrekar, Aleš; Bojan Erhartič; Mateja Šmid Hribar (2011). Krajinski park Tivoli, Rožnik in Šišenski hrib [Tivoli–Rožnik–Šiška Hill Nature Park]. ZRC Publishing House. стр. 32. ISBN 978-961-254-291-7.
  9. ↑ Gazvoda, Davorin (21 June 2011). „Med varstvom in kaosom: Odnos Slovencev do prostora“ [Between Protection and Chaos: The Attitude of Slovenes to Space] (словенечки). Mladina.
  10. ↑ 10,0 10,1 Habič, Marko (1997). „Tivolski ribnik“ [Tivoli Pond]. Prestolnica Ljubljana nekoč in danes [A pictorial chronicle of a capital city]. National Publishing House of Slovenia. ISBN 86-341-2007-4. Архивирано од изворникот на 2020-10-04. Посетено на 2025-02-11.
  11. ↑ „Razglednice“ [Postcards] (словенечки). Museum of Modern History. Архивирано од изворникот на 1 March 2012. Посетено на 9 February 2012.
  12. ↑ „Zgodovina“ [History]. Slovenski tarok [Slovene Tarock] (словенечки). Eurotrade Commerce, d. o. o. Посетено на 9 February 2012.
  13. ↑ „Muzikološki simpozij: Življenje in delo Emila Adamiča (1877–1936)“ [Musicological Symposium: Life and Work of Emil Adamič (1877–1936)] (словенечки). 2003. Архивирано од изворникот на 7 July 2012. Посетено на 11 February 2012.
  14. ↑ „Seznam kipov v Tivoliju in na Rožniku“ [List of statues in Tivoli and on Rožnik]. Muzejske novice [Museum News] (словенечки). National Museum of Contemporary History: 14–16. ISSN 1854-3510. Архивирано од изворникот на 7 February 2013. Посетено на 14 February 2012.
  15. ↑ „S knjigo pod drevesom tudi v mrzlih zimskih dneh“ [With a Book under a Tree Also in the Cold Winter Days]. Dnevnik.si (словенечки). 4 February 2012.
  16. ↑ „Mestni park Tivoli, Urbanistična/zunanja ureditev, Ljubljana, Jean Blanchard, 1813“ [Tivoli City Park, Urban/Exterior Arrangement, Ljubljana, Jean Blanchard, 1813]. Arhitekturni vodnik [Architectural Guide] (словенечки). Zavod Trajekt. Архивирано од изворникот на 15 November 2017.
  17. ↑ 17,0 17,1 Mastnak, Matjaž. „Rožni vrt v Ljubljanskem Tivoliju“ [Flower Garden in Ljubljana Tivoli Park] (словенечки). Slovenian rose society. Архивирано од изворникот на 9 May 2012. Посетено на 10 February 2012.
  18. ↑ „Rožni vrt v Tivoliju“ [Flower Garden in Tivoli]. Planet Siol.net (словенечки). 24 June 2010. Архивирано од изворникот на 5 June 2015. Посетено на 21 June 2012.
  19. ↑ 19,0 19,1 „Udeležencem otvoritve otroškega igrišča“ [To Participants of the Opening of the Playground]. Slovenski narod [Slovene Nation] (словенечки). LXXV (54). 10 July 1943. стр. 2. ISSN 1408-2373.
  20. ↑ „V hišici Pod turnom št. 2“ [In the Little House Pod turnom No. 2]. Slovenski narod [Slovene Nation] (словенечки). Narodna tiskarna. 12 November 1941. стр. 2.
  21. ↑ „L'Alto Commissario inaugura il "Paradiso dei bambini" al Tivoli“. Prima linea (37). July 17, 1943. Посетено на May 3, 2020.
  22. ↑ Šorn, Mojca (2007). „Prosti čas“ [Free Time]. Življenje Ljubljančanov med drugo svetovno vojno [Life of the Citizens of Ljubljana during World War II] (словенечки). Institute for Contemporary History. стр. 426–428, 431. ISBN 978-961-6386-12-8.
  23. ↑ „Otroško igrišče v Tivoliju“. Družinski tednik (28). July 15, 1943. стр. 2. Посетено на May 3, 2020.
  24. ↑ Strgar, Jože (1994). „Tivolski ribnik“ [Tivoli Pond]. Tivoli: ljubljanski mestni park [Tivoli: Ljubljana City Park] (словенечки). Ljubljana: Kmečki glas [Farmers' Voice]. стр. 78–81. ISBN 961-203-045-6.
  25. ↑ 25,0 25,1 Adamič, Marjeta; Drnovšek, Darinka; Gombač, Metka; Oblak Čarni, Marija, уред. (2001). „Pismo sekretarja poverjeništva Centralnega komiteja KPS za Ljubljano Vladimirja Krivica dne 20. julija 1943 članu centralnega komiteja KPS Borisu Kidriču“ [A Letter of the Secretary of the Trusteeship for Ljubljana of the Central Committee of the Communist Party of Slovenia on 20 July 1943 to the Member of the Central Committee Boris Kidrič]. Dokumenti organov in organizacij Narodnoosvobodilnega gibanja v Sloveniji [Documents of the Bodies and Organisations of the National Liberation Movement in Slovenia] (словенечки). 8. Arhivi Slovenije [Archives of Slovenia]. стр. 319. ISBN 961-6137-53-0.
  26. ↑ „Histories of the Individual Yugoslav Nations“. The former Yugoslavia's diverse peoples: a reference sourcebook. ABC-Clio, Inc. 2004. стр. 180. The former Yugoslavia's diverse peoples: a reference sourcebook.
  27. ↑ Burger, Betka (May 2003). „Park Tivoli: Kipi“ [Tivoli Park: Sculptures] (словенечки). Архивирано од изворникот на 2021-09-25. Посетено на 2025-02-11.
  28. ↑ Vanda Mušič (ed). Bassin, Aleksander. Kokot, Staša. Slobodan Pejić. Self-published by Vanda Mušič Chapman. 2007. ISBN 978-961-245-325-1.
  29. ↑ „Ob Kocbekovem Jubileju“ [On the Occasion of Kocbek's Anniversary]. MMC RTV Slovenija (словенечки). RTV Slovenija. 27 September 2004. ISSN 1581-372X.
  30. ↑ Janežič, Rok (2001). „Tivoli urejen za slepe in slabovidne - a zgolj začasno“ [Tivoli Adapted for the Blind and Visually-Impaired – but Only Temporarily] (PDF). Pika - Glasilo medobčinskega društva slepih in slabovidnih Ljubljana (словенечки). The Inter-Municipal Society of the Blind and Visually-Impaired Ljubljana. 5 (8).
  31. ↑ „Mestni park Tivoli“ [Tivoli City Park]. Arhitekturni vodnik [Architectural Guide] (словенечки). Zavod Trajekt. Архивирано од изворникот на 4 March 2016. Посетено на 28 June 2012.
  32. ↑ Smrekar, Aleš. Bojan Erhartič. Mateja Šmid Hribar (2011). Krajinski park Tivoli, Rožnik in Šišenski hrib [Tivoli–Rožnik–Šiška Hill Nature Park]. ZRC Publishing House. стр. 42–43. ISBN 978-961-254-291-7.
  33. ↑ „Mednarodni grafični likovni center“ [International Centre of Graphic Arts]. Visitljubljana.si. Ljubljana Tourism.
  34. ↑ „Novomeški ribiči: prvaki Slovenije“ [The Fishermen of Novo Mesto: The Champions of Slovenia]. Dolenjski list (словенечки). 14 (30). 1 August 1963. стр. 11.
  35. ↑ Bałus, Wojciech. Österreichische Gesellschaft für Historische Gärten (2007). „Die Stadtparks in Slowenien 1864–1918“ [Town Parks in Slovenia: 1864–1918]. Во Géza, Hajós (уред.). Stadtparks in der österreichischen Monarchie 1765–1918: Studien zur bürgerlichen Entwicklung des urbanen Grüns in Österreich, Ungarn, Kroatien, Slowenien und Krakau aus europäischer Perspektive [City Parks in the Austrian Monarchy 1765–1918: A Study of the Civil Development of the Urban Green Spaces in Austria, Hungary, Croatia, Slovenia, and Kraków from the European Perspective] (германски). Böhlau Verlag Wien. стр. 198. ISBN 978-3-205-77638-3.
  36. ↑ Bassin, Aleksander (9 April 2011). „Ohranimo vrednote“ [Let's Preserve the Values]. Slovenski Narod (словенечки). ISSN 1408-2373.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Градски_парк_Тиволи&oldid=5349952“