Гордост и предрасуда (серија од 1995)

Од Википедија — слободната енциклопедија
Гордост и предрасуда
Pride and Prejudice
Жанристориска драмска серија
Заснована наГордост и предрасуда од Џејн Остин
Сценарио наЕндрју Дејвис
Режирана одСајмон Ленгтон
УлогиЏенифер Или
Колин Ферт
Тематски композиторКарл Дејвис
Земја на потеклоОбединето Кралство
Првичен јазиканглиски
Бр. на серии1
Бр. на епизоди6
Продукција
Продуцент(и)Сју Бертвисел
КинематографијаЏон Кенвеј
Времетраење327 минути
Прикажување
Првична мрежаБи-Би-Си уан
Звучен форматСтерео
Првично прикажување24 септември 1995 (1995-09-24)
Надворешни врски
Мрежна страницаbbc.co.uk/drama/prideandprejudice/

Гордост и предрасудабританска телевизиска серија од шест епизоди снимена во 1995 година. По жанр ,станува збор историска драма, адаптирана по истоимениот роман на Џејн Остин од 1813 година. Режисер на серијата бил Ендру Дејвис, а главните улоги ги толкуваат Џенифер Ели, која го толкува ликот на Елизабет Бенет и Колин Ферт, кој го игра ликот на господинот Дарси. Серијата, во која извршен продуцент била Сју Бертвисел, била реализирана во соработка со британската телевизиска мрежа Би-Би-Си и американската телевизиска мрежа Еј енд И нетворк (англиски: A&E Network). Серијата била премиерно прикажана на првата програма на Би-Би-Си од 24 септември до 29 октомври 1995 година и секоја епизода траела 55 минути. Телевизиската мрежа Еј енд И нетворк, како ексклузивен носител на правата за прикажување на серијата во САД, ја емитувала серијата во три термини во кои биле прикажани по две епизоди. Премиерата на серијата била во САД во периодот од 14 до 17 јануари 1996 година.

Гордост и предрасуда“ е просторно и временски сместен во Англија од почетокот на XIX век. Приказната е за петте немажени ќерки на господинот и г-ѓата Бенет откако добростоечкиот и сè уште неженет г-дин Бингли, заедно со неговиот пријател, г-дин Дарси, се преселиле во нивното соседство. Додека најстарата ќерка на г-дин Бенет, Џејн, веднаш почнала да го привлекува вниманието на Бингли, Дарси со големи тешкотии се обидувал да се навикне на новиот живот и околина, поминувајќи го најголемиот дел од своето време постојано надмудрување со втората ќерка на Бенет, Елизабет. Њујорк Тајмс ја опишал серијата како „духовита мешавина од љубовни приказни и социјални интриги, мудро завиени во амбициите и илузиите на провинциската висока класа“.[1]

Серијата добила многу позитивни критики и добила голем број на награди, вклучувајќи ја и телевизиската награда БАФТА за најдобра глумица, која ја добила глумицата Џенифер Или, како и наградата Еми награда за „извонредно поединечно достигнување во дизајнот на костумите за минисерија или телевизиски специјалец“. Сцената што го прикажува Ферт во влажна кошула била оценета „еден од најнезаборавните моменти во историјата на британската телевизија“.[2] Оваа серија ја инспирирала авторката Хелен Филдинг Бриџит Џоунс. Во филмската адаптација на еден од романите, Ферт го играл Марк Дарси,човекот во кој е заљубена Бриџит.

Опис[уреди | уреди извор]

1 епизода - Г-дин Чарлс Бингли, богат човек од северот на Англија, кој има намера да го помине летото во округот Хертфордшир, го купува замокот Недерфилд во близина на селото Меритон. Г-ѓа Бенет, за разлика од нејзиниот сопруг, е многу возбудена од можноста една од нивните пет ќерки (Џејн, Елизабет, Мери, Кити и Лидија) да се омажи за новопристигнатиот богаташ. На локалниот селски кантри танц, најстарата ќерка Џејн, веднаш го привлекла вниманието на Бингли, додека господинот Дарси, најдобриот пријател на Бингли, за кого се зборувало дека е двојно побогат од Бингли, тој не сакал да има контакт со никого, вклучувајќи ја и Елизабет, втората по старост ќерка на Бенет. Лошиот впечаток кој го добила Елизабет за господинот Дарси бил дополнително продлабочен и втемелен за време на престојот на Елизабет во замокот Недерфилд, период во кој таа се грижела за својата сестра Џејн.

2 епизода - Г-дин Вилијам Колинс, свештеник со чудни навики и манири, дошол да ги посети неговите роднини, семејството Бенет. Тој бил законски наследник на целиот имот на кој тие се наоѓале и, со цел имотот да остане во семејството и откако г-дин Бенет ќе умре, тој одлучил да се ожени со Елизабет. За време на прошетката низ Меритон, тие се среќаваат со припадници на новопристигнатата армија, и меѓу другото, со г-дин Џорџ Викам. Кога Елизабет конечно ја забележала нетрпеливоста на Дарси кон Викам, Викам ѝ потенцирал, за време на разговорот, дека Дарси го изневерил во врска со неговото наследство. На балот во замокот Недерфилд, Дарси ја изненадил Елизабет со тоа што ја поканил на танц, што неволно, но љубезно таа го прифатила. Следниот ден, г-дин Колинс ја побарал за жена Елизабет, но таа го одбила без двоумење. Додека г-ѓа Бенет е сè уште незадоволна од одлуката на Елизабет. Блиската пријателка на Елизабет, Шарлот Лукас, го поканува г-дин Колинс да остане во нивниот дом.

3 епизода - Елизабет е шокирана кога дознала дека Шарлот Лукас се согласила да се омажи за господинот Колинс, но наскоро го обновила пријателството со Шарлот. Г-дин Бингли, заедно со неговите сестри, наскоро заминал за Лондон, а Џејн останала со своите скромни братучеди од Лондон, семејството Гардинер. Сепак, Џејн наскоро дознала дека Бингли сè повеќе ја игнорира. По дружењето со г-дин Викам, Елизабет пролетта заминала во Кент, во домот на г. Колинс. Господин Колинс живеел во близина на Розенсинг, замокот на познатата дама Кетрин Дебор. Бидејќи Кетрин Дебора е тетка на Дарси, Елизабет се сретнала со Дарси неколку пати. Наскоро откако Елизабет дознала дека Дарси е директно вклучен во разделбата на Џејн и Бингли, Дарси неочекувано ја бара за сопруга, но таа одлучно го одбива, истакнувајќи го неговиот арогантен, непријатен и горд карактер, како и неговата вмешаност во раскинувањето на љубовната врска помеѓу Џејн и Бингли и несреќата што го задесила господинот Викам.

4 епизода - Во едно долго писмо до Елизабет, Дарси се обидел да го оправда претходното однесување: тој изјавил дека погрешно ја проценил љубовта на Џејн кон Бингли и им открил дека господинот Викам е коцкар, кој еднаш се обидел да побегне со својата сестра Џорџија, со цел да го добие нејзиното наследство. Враќајќи се во својот дом, г-дин Бенет ѝ дава дозвола на Лидија, како лична пријателка на сопругата на полковникот, да ја придружува војската до Брајтон. Елизабет му се придружила на семејството Гардинер на едно интересно патување и попатно го посетила замокот Пемберли, домот на господинот Дарси, додека тој бил отсутен. Таа била многу одушевена од огромната големина и богатството на замокот. Елизабет со големо внимание ја слушала приказната од домаќинката на замокот, која секогаш ја истакнувала добрината на господинот Дарси. Дарси се вратил во замокот неочекувано и многу порано. Дарси отишол да се освежи во езерото во близина на замокот. По ненадејната и малку непријатна средба со Елизабет, влажниот Дарси се обидувал на секој начин да го спречи предвременото заминување на гостите, покажувајќи ја својата љубезност и благонаклоност во невообичаена мера и на невообичаен начин.

5 епизода - Семејството Гардинер и Елизабет добиле покана да останат во замокот Пемберли, каде што љубовната искра меѓу Дарси и Елизабет започнала да тлее. Следното утро, Елизабет добила две писма од нејзината сестра Џејн во кои се објаснувало дека Лидија побегнала заедно со Викам. Одлучна да се врати веднаш во својот дом, Елизабет била изненадена од фактот дека Дарси ѝ нуди секаков вид помош. Напуштајќи го замокот, низ нејзината глава поминувала мислата дека повеќе нема да го види господинот Дарси. Господин и г-ѓа Бенет се обидувале да се справат со евентуален скандал сè додека не добиле писмо од г-дин Гардинер, во кое тој ги известува дека Лидија и Викам се пронајдени, дека тие не се во брак и дека наскоро ќе бидат под заштита на Гардинер. Г-дин Бенет бил изненаден од брзината со која се решил овој проблем, а Елизабет ја информирала Џејн за нејзината последна средба со Дарси, вклучувајќи ги и нејзините двојни чувства кон него.

6 епизода - Откако Лидија невнимателно ја споменала вмешаноста на Дарси во нејзината венчавка, г-дин Гардинер на Елизабет ѝ го разјаснил фактот дека Дарси го пронашол парот кој побегнал и ги платил сите трошоци што тие ги направиле. Враќајќи се во замокот Недерфилд, Дарси му се извинила на Бингли за нејзината вмешаност во неговата врска со Џејн и му дала благослов за брак. Кетрин Дебор, која сакала Дарси да се омажи за нејзината болна ќерка Ана и која добила гласини за веридбата на Елизабет и Дарси, и веднаш ја посетила Елизабет. Кетрин инсистирала Елизабет да го отфрли Дарси, но Елизабет сè уште не ја исклучила можноста за свршувачка. Приказната што ја слушнал од Кетрин Дебор го охрабрило Дарси да си ги потврди пред себе своите чувства кон Елизабет. Заблагодарувајќи му се за улогата што ја имал на свадбата на Лидија, Елизабет му признала на Дарси дека нејзините чувства кон него се смениле и се согласува да се сврши со него. Нејзиното семејство е целосно изненадено кога дознало за овој чин. Серијата завршува со двојна венчавка во зимските месеци: Џејн со Бингли и Елизабет со Дарси.

Улоги[уреди | уреди извор]

При изборот на глумци за серијата „Гордост и предрасуда“, продуцентот Сју Бертвисел и режисерот Сајмон Ленгдон се обиделе да изберат интелигентни, шара Елизабет Бенет и дваесет и осумгодишниот господин Дарси, исто така влијаел на изборот на другите глумци. Повеќе од сто глумици на возраст од петнаесет до дваесет и осум години поминале на аудицијата, а оние кои оставиле најдобар впечаток морале да глумат неколку претходно подготвени сцени во телевизиско студио со комплетни костуми и шминка. Продуцентот и режисерот испратиле и неколу понуди до одреден број на веќе познати и афирмирани глумци.[3]

Британската глумица со американско потекло, Џенифер Или, била избрана меѓу десетици сериозни кандидати за улогата на Елизабет, втората најстара ќерка на Бенет, најсветлата и највесела девојка, а пред сè, омилена на нејзиниот татко. Освојувајќи ја главната главна улога во дваесеттите години и признавајќи дека го прочитала романот на Џејн Остин „Гордост и предрасуда“ на 12-годишна возраст, Џенифер Или била единствената глумица која учествувала во целото снимање на оваа серија.[3][4][5] Сју Бертвисел особено сакала Колин Ферт, дотогаш скоро непознат глумец во триесеттите години да ја игра улогата на богатиот и дистанциран господинот Дарси (според романот на Џејн Остин, неговото име е Фицвилијам).[6] Бертвисел работела со Ферт на „Холандски девојки“ во средината на 80-тите години од минатиот век, но без размислување, Ферт најпрво ја одбил улогата на господинот Дарси, сметајќи дека тој не е вистинскиот глумец за улогата и не сакал да игра во адаптации на делата на Џејн Остин, кој, според неговото мислење, гледале на светот и животот првенствено од женска гледна точка. По постојаното убедување на Сју Бертвисел, неговиот интерес за сценариото растел и Ферт на крајот ја прифатил понудената улога.[7] [8] За време на снимањето, Ферт и Или започнале романтична љубовна врска, која добила посебно внимание од медиумите кога двајцата се разделиле.[9]

Бенџамин Витроу и Алисон Стедман, глумци кои некогаш биле номинирани за награда БАФТА, биле избрани за улогите на г-дин и г-ѓа Бенет, угледни, но финансиски несовесни родители на Елизабет. На Стедман му била понудена улогата без никаква аудиција или пробно снимање.

Четирите сестри на Елизабет, кои имале 15 до 22 години, биле избрани да изгледаат сосема поразлично една од друга. Сузана Харкер ја глумела убавата постара сестра на Елизабет, Џејн, која се труди да го гледа само доброто кај луѓето. Луси Брајерс, Поли Мејберли и Џулија Савала ги играле помладите сестри на Елизабет - едноставната Мери, љубезната, но понекогаш нестабилна и чувствителна Кити и несериозната и нескротлива десет години постара од ликот на Лидија, која има 15 години во романот, Јулија Савала имала доволно глумечко искуство да ја добие улогата без никаква аудиција. Џоана Дејвид и Тим Вилтон ги играат улогите на Гардинерови, чичковците и тетките на Елизабет. Дејвид Бамбер го игра господинот Колинс, братучед на г-дин Бенет, свештеник и по природа многу чуден човек. Луси Скот ја играла Шарлот Лукас, најдобрата пријателка на Елизабет и сопруга на г-дин Колинс.[3]

Продуцентите заклучиле дека најдобрите физички и ментални одлики, кои се во целосна спротивност со ликот на Ферт, господинот Дарси, ги игра глумецот Криспин Бонам-Картер, кој исто така ја добил улогата на Мистер Бингли, многу рафиниран и богат човек.[3] Бонам-Картер прво се појавил на аудиција за улогата на г-дин Џорџ Викам, убав поручник кој одлично со својот шарм ги крие неговиот неморал и алчност, но бил заменет со Адријан Лукис.[10] Ана Канцелар, глумица позната по „ Четири венчавки и погреб “, била избрана за Каролин Бингли, сестра на г. Бингли.[11] Улогите на втората сестра на г. Бингли и неговиот зет ги играа Луси Робинсон (Луиза Харст) и Руперт Ванситарт (г. Харст). Потрагата по глумицата што ќе ја игра улогата на помладата сестра на г-дин Дарси Џорџијана се покажало како многу тешко, бидејќи продуцентите сакале глумицакоја ќе изгледа невино,чисто и срамежливо, која ќе го прикаже духот на високата буржоазија и која може да свири на пијано. По аудицијата низ која поминале повеќе од 70 глумици, Симон Лангдон предложила Емилија Фокс, ќерката на Џоана Дејвис, да ја добие улогата и предлогот веднаш бил прифатен. На Барбара Леј-Хант, без никаква аудиција или проба, и била дадена улогата на наметливата тетка на Дарси, Кетрин Деборд.

Продукција[уреди | уреди извор]

Концепција и адаптација[уреди | уреди извор]

Романот на Џејн Остин „Гордост и предрасуда“, „доживеал“ многу голем број на филмски и телевизиски адаптации, од кои пет биле реализирани во продукцијата на телевизиските мрежи БиБиСи и во 1938, 1952, 1958, 1962 година и 1980 година. Во есента 1986 година. Сју Бертвисел и Ендру Дејвис се договориле да направат телевизиска адаптација на романот „Гордост и предрасуда“.[12] Сју верувала дека последната адаптација на овој роман ќе донесе многу повеќе драматичност од претходните, што, според нејзиното мислење, се чинело премногу „неисхрането“ и „непоетско“. Програмската шема на телевизиската мрежа го принудила Дејвис да го прошири своето оригинално сценарио од пет епизоди за уште една епизода. Бертвисел и Дејвис тогаш, кон крајот на 1986 година, го испратиле сценариото за првите три епизоди до телевизиските мрежи ИТВ и Би-Би-Си, но никој од нив не бил заинтересиран. Кога, во средината на 1993 година, двете телевизиски мрежи конечно покажале интерес за сценариото, уметничкиот директор на телевизиската мрежа Би-Би-Си Мајкл Веринг, успеал заедно со американската телевизиска мрежа да обезбеди финансирање за овој проект. Режисерот Сајмон Ленгдон и неговите соработници започнале со подготовки за продукција кон крајот на јануари и почетокот на февруари 1994 година.[4][5]

  Почитувајќи го тонот и духот на приказната, Џејн Остин, Бертвисел и Дејвис сакале да создадат „нова, жива приказна за вистински луѓе“, а не „типична застарена англиска телевизиска драма што ќе се прикажува за време на попладневна забава за чај“![12][13] Нагласувајќи ги сексот и парите како водечки идеи во приказната, Дејвис брзо го насочил фокусот кон ликот на Елизабет кон односите помеѓу Елизабет и Дарси, истакнувајќи го наративното значење на ликот на Дарси многу порано отколку што е наведено во романот. За да ги претстави ликовите како вистински човечки суштества, Дејвис додал неколку сцени кои траеле кратко, како на пример разубавување на ќерките на Бенет пред да се прошетаат и да се сретнат со потенцијални младоженци. Дејвис додал и сцени кои покажуваат како главните машки ликови уживаат во своето хоби, со цел некако да го „свртат“ текот на романот, кој првенствено е фокусиран на женски ликови.[14] Најголемата техничка пречка било адаптацијата на многу долги писма што се појавуваат во вториот дел од приказната. Сепак, Дејвис исто така успеал да го надмине овој проблем, пред сè покажувајќи сцени во кои главните ликови си читаат писма едни на други. Дејвис вовел и дијалог со цел да ги прилагоди настаните во романот на модерната публика, но дијалозите што се појавуваат во романот останале речиси непроменети во серијата.

Снимање на серијата[уреди | уреди извор]

Со буџет од околу 1 милион фунти по епизода (вкупниот буџет за серијата бил 6,9 милиони долари) дозволен за 20 недели снимање, со пет дена на снимање секоја недела за да се завршат сите 6 епизоди по 55-минути. Повеќе од 10 часа поминувале дневно на сетовите за снимање, вклучително и времето за дизајн на костуми и шминка.[4] Две недели пред да започне снимањето, повеќе од 70 луѓе кои го сочинувале тимот на екипата и продукцијата се собрале да го вежбаат сценариото заедно, а на повеќето глумци им биле обезбедени дополнителни часови за танцување, јавање, мечување и други вештини што глумците требало да ги усовршат. да можат совршено да ги изведуваат..[4] Самата серија е снимена помеѓу јуни и 1 ноември 1994 година со цел да се „покријат“ скоро сите сезони потребни за снимањето на одделни сцени. Постпродукцијата на серијата започнала во средината на мај 1995 година. Сцените снимени во иста географска област биле групирани во заеднички распоред за снимање.[5]

Замокот од вар се користел за прикажување на надворешноста на замокот Пемберли, домот на Дарси во областа Дербишир.

Серијата се снимала на 24 различни географски локации, а биле користени 8 филмски студија.[4][4] За да ги покажат разликите меѓу главните ликови, продуцентите се обиделе да изберат пространа и удобна семејна куќа за домот на Бенетс, додека замокот Пембери на Дарси требало да изгледа како „најубавото место за живеење во Англија“, што оддава целосен аристократски дух.[6] Градот Лакок бил избран за локација на селото Меритон. Делови од палатата Лакингтон биле искористени за прикажување на ентериерот и екстериерот на замокот Лонгборн за време на десетте недели од снимањето. Замокот Лајм бил избран за локација за Пембрли, но продуцентите, поради одредени потешкотии, морале да го снимаат ентериерот на Пемберли во замокот Садбери.[4]

Продуцентите го избрале замокот Белтон како локација за Роулингс замокот, домот на Кетрин Дебор.[4][6] Замокот на старите ректори е избран за скромен дом на г. Колинс. „Едкаут Хол“ служел како локација за снимање на ентериерот и екстериерот на замокот Недерфилд, домот на Бингли, додека сцените на игрите со топка што се одржале во Недерфилд биле снимени во „ Брокет Хол “. Улиците и сцените на гостилницата во Лондон биле снимени во малото гратче Ворик . Сцените од замокот Ремстиџ, каде што живеат г. Викам и Џорџијана, биле снимени на неколку локации во градот Сомерсет .

Дизајн на костуми и шминка[уреди | уреди извор]

Бидејќи делото „ Гордост и предрасуда “ е поврзано со одреден, специфичен период од британската историја, подготовките за костимографија и шминка биле обемни и интензивни.Ликовите во делото, а пред сè нивното здравје и ментални состојби, главно се прикажани преку костумите што ги носеле; на пример, сестрите Бингли секогаш носеле најскапи фустани, а нивните фризури биле украсени со големи пердуви.[6] Дизајнерката на костумите Дина Колин создала најголем дел од костумите сама, затоа што телевизиската мрежа Би-Би-Си немала доволно костуми што можат најдобро да ја претставуваат Англија од самиот почеток на XIX век Инспирацијата за костумите Дина Колин ја пронашла преку бројните посети на музеи и се обидела да ги создаде костимите на таков начин што ќе бидат привлечни за современата публика. Костумите што ги носела Елизабет имале живи бои и биле скроени за да овозможат лесно и брзо движење, што одговарало на активноста и живоста на Елизабет. За разлика од Елизабет, за Колин таа создала крем и бледо бели костуми за другите ќерки на Бенет за да ги нагласи нивната невиност, љубезност и едноставност. Костумите за сестрите Бингли и за Кетрин Деборд имале многу побогата боја. Колин Фиртучествувала во изборот на костими за неговиот лик,обидувајќи се да ги направи костимите што е можно потемни, оставајќи ги оние посветлите и и поживи костуми за ликот на Бингли.[4]

Продуцентите го замислиле Дарси како исклучително мрачен човек, иако тоа не е особено нагласено никаде во романот, па затоа тие побарале од Ферт да ја обои својата природно кафеавата коса, заедно со веѓите и трепките, во црна боја. Продуцентите ги советувале машките глумци да пуштат коса што повеќе, а исто така ги предупредиле на фактот дека мораат да си ги бричат мустаќите. Кратката, руса коса на Џенифер Ел била надградена со 3 кафеави прамени, додека еден специјален прамен бил надграден на косата на Алисон Стедман (г-ѓа Бенет).Косата на Сузана Харкер (Џејн) е обоена во светлосина боја, за разлика од Елизабета и била средена во класичен грчки стил, за да се нагласи убавината на лицето на Џејн.Пеѓите што Мери (Луси Брајрс) требаше да ги има на лицето биле постигнати со специјални ефекти за шминка. Бидејќи Кити и Лидија биле премлади за косата да мора да биде специјално распоредена, глумиците кои ги играле овие ликови не морале да ги преуредуваат фризурите. Главната шминкерка, Каролин Нобл, го оценила ликот на господинот Колинс особено интересен и го направила горниот дел од усната да изгледа особено задебелен.[4]

Музика и кореографија[уреди | уреди извор]

Пет позиции на познатиот „Танц на регенси“, слика од 1811 година

Композиторот Карл Дејвис компонирал музика за многу голем број филмски и телевизиски адаптации на класични романи, па затоа тој бил првиот избор на Сју Бертвисел.

Во обид да ги комбинира духовитоста и живоста на романот со неговите главни теми, бракот и љубовта во мал град од раниот XIX век, Дејвис ја користел современата класична музика како инспирација, особено „Септетот“ на Бетовен, кој бил компониран за време на создавање на романот. За да се постигне целосна контрола на звукот, комплетната музика што се користела во серијата е претходно снимана. Снимката траела 6 часа, а учествувале 18 музичари. Глумците чии ликови свират на пијано во серијата имале можност да вежбаат неколку недели пред да започне снимањето, иако Луси Брајерс (Мери) и Емилија Фокс (Џорџијана) веќе биле многу вешти пијанистки.[15] Хендл ОК дела, Моцарт Свадбата на Фигаро и Дон Џовани, како и делови од познатата Сонатина бр.4 на Бетовен се провлекуваат низ музиката, која се појавува во серијата. Компилација со комплетна музика што се појавува во серијата била издадена во 1995 година.

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. "Television review: An England Where Heart and Purse Are Romantically United". The New York Times., Пристапено 21. 8. 2008.
  2. Gibbons, Fiachra (2 June 2003). "Universally acknowledged hunk vetoed nude scene". The Guardian., Пристапено 20.8.2008.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 Birtwistle and Conklin (1995). p. 15–21
  4. 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 Birtwistle & Conklin 1995
  5. 5,0 5,1 5,2 Birtwistle and Conklin (1995). p. 79–87.
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 . .. 1999.
  7. Grimes, William (14 January 1996) "Cover Story: An Austen Tale of Sex and Money In Which Girls Kick Up Their Heels". The New York Times., Пристапено на 17.5.2008.
  8. Passero, Kathy (December 1996). Pride, Prejudice and a Little Persuasion. A&E Monthly Magazine., Пристапено на 20.5.2008.
  9. Steiner, Susie (31 March 2001). "Twice Shy". The Guardian., Пристапено на 20.8.2008.
  10. [1] (A&E Нетворк), Пристапено на 7.4.2007.
  11. [2] Архивирано на 28 декември 2008 г., Пристапено на 28.12.2008.
  12. 12,0 12,1 Birtwistle and Conklin (1995). p. 5–8
  13. Grimes, William (14. јануар 1996). Cover Story: An Austen Tale of Sex and Money In Which Girls Kick Up Their Heels The New York Times., Пристапено на 17.5.2008.
  14. Birtwistle and Conklin (1995). p. 1–13.
  15. Birtwistle and Conklin (1995). p. 61–66.