Глацијација
Речиси една десетина од површината на Земјата е трајно покриена со лед. Ледената покривка и заледеното море ги оковале поларните краишта, а ледените куполи и ледници (ледници) лизгаат низ падините на високите планински венци. Ледниците се откриени дури и на планините на екваторот.
Создавање на ледената купола
[уреди | уреди извор]- Дебела снежна покривка ја покрива земјата. Свежиот слој го собира постариот, претворајќи го во ледена маса наречена фирн.
- Температурата расте, но не е доволно топло за да може да се истопи ледот. По неколку зими слојот на фирн станува подебел.
- Фирнот може да созададе ледена купола. Силата на тежата го предизвикува нејзиното лизгање во пониски предели. Ледениот јазик ја исполнува долината, создавајќи ледник.
Одлики на ледникот
[уреди | уреди извор]Обично, ледниците се спуштаат од високите планини. Повеќето се движат со брзина од 2 м дневно, но на стрмните косини брзината може да биде и поголема. Понекогаш се потребни илјадници години за ледот да стигне до крајот на ледникот кој полека се движи.
Леднички предел
[уреди | уреди извор]Кога ледниците ќе се повлечат, да речеме на крајот од леденото доба, зад себе оставаат долини во облик на буквата U, фјордови и длабоки езера. Купишта морена создаваат леднички брекчиња и морски гребени.
Залихи на вода
[уреди | уреди извор]Повеќе од 75% од залихите на вода во светот е замрзната во ледените слоеви, ледени куполи и ледници.
Ледени проценти
[уреди | уреди извор]Околу 12% од морето и 10% од копното е трајно покриено со лед.
Најдолги ледници
[уреди | уреди извор]Тука се наведени најдолгите ледници во секој од главните ледени подрачја на светот.
| Ледник | Подрачје | Должина (км) |
|---|---|---|
| Ламбер-Фишеров Леден Премин | Антарктик | 515 |
| Патерманс | Гренланд | 200 |
| Хабард | Алјаска, Јукон, С. Америка | 128 |
| Сиачен | Каракорум, Азија | 75 |
| Скеидарарјокул (Скеидарарјокул) | Исланд | 48 |
| Тасманов Ледник | Нов Зеланд | 29 |
| Алеч | европски Алпи | 24 |
| Гјабранг | Хималаи | 21 |
Снежна граница
[уреди | уреди извор]Снежна граница е висина на која го одвојува подрачјето на вечен снег и лед од подрачјето на кое снегот се топи при потопло време.
- На екваторот снежната граница е на висина од околу 4.900м.
- На Алпите снежната граница е на висина од 2.700м.
- Во поларните краишта снежната граница е на нивото на морето.
Леден период
[уреди | уреди извор]Ледени периоди се јавуваат во време на заладена клима на Замјата и пораст на количеството на лед. Научниците веруваат дека во последните милион години постоеле барем пет ледени периоди.
Последно ледено доба
[уреди | уреди извор]Последното ледено доба започнало пред 72.000 години, а завршило пред околу 10.000 години. Нивото на морето било околу 150 м пониско отколку денес, затоа што големи количини на вода биле заробени во облик на мраз.
Лавини
[уреди | уреди извор]Лавина е маса снег и мраз кој одеднаш се стркалува низ планинската падина. Може да биде долга и цел километар, а понекогаш има брзина и од 360 км/ч. Ако на патот и се најде село, куќите ќе бидат срамнети со земја, а луѓето ќе загинат.
Занимливости
[уреди | уреди извор]- Лавината може да ја придвижи ветер со брзина од 300 км/ч.
- Се проценува дека околу 18.000 австриски и италијански војници загинале во еден единствен ден во 1916 година во повеќе од 100 лавини на Доломитите (северна Италија). Многу лавини биле придвижени со топовското пукање.
- Најголемите лавини се придвижуваат на падините со косина од 30 до 40 степени.
Ледени санти
[уреди | уреди извор]Морето се замрзнува кога температурата ќе падне под -1,9℃. Морскиот лед никогаш не е подебел од 5 м.
Ледени рекорди
[уреди | уреди извор]Најбрзиот ледник
[уреди | уреди извор]Најбрзиот ледник е Кварајак на Гренланд, а се движи 20-24 м дневно.
Најдебелиот лед
[уреди | уреди извор]Најдебелиот лед бил дебел 5 км, а се наоѓал во Вилксовата земја на Антарктикот. Тоа е повеќе од половина од височината на Монт Еверест.
Најголемиот леден брег
[уреди | уреди извор]Најголемиот леден брег е долг 335, а широк 97 км; површината му е за трипати поголема од Кипар.
Најголемиот број на жртви од една лавина
[уреди | уреди извор]Најголемиот број на жртви од една лавина достигнуваат врој од 5000 во Хуарас, во Перу, на ден 13 декември 1941 година.
Ледени брегови
[уреди | уреди извор]Ледените брегови се парчиња лед откинати од ледник, ледена покривка.
Највисокиот леден брег
[уреди | уреди извор]Највисокиот леден брег е висок 167 м. Повисок е од катедралата „Св. Павле“ во Лондон. Заблежан е на Гренланд во 1958 година.
Занимливости
[уреди | уреди извор]- Од ледник на западниот дел од Гренланд се откинуваат околу 10.000 ледени брегови годишно.
- Научниците проценуваат дека просечната старост на ледот во ледениот брег е околу 5000 години.