Вија Марис
Вија Марис — едното современо име за античкиот трговски пат, датиран од раното бронзено време, што го поврзувал Египет со северните држави во регионите на Сирија, Анадолија и Месопотамија — покрај средоземниот брег на денешен Египет, Палестина, Израел, Иран, Ирак, Турција и Сирија. На латински јазик, Via Maris значи „пат на морето/морски пат“, превод на грчки ὁδὸν θαλάσσης (одон талосес), пронајден во Исаија 9:1 од „Септуагинта“. Тоа е историски пат што делумно се протегал по израелскиот брег на Средоземјето. Тој бил најважната рута од Египет до Сирија (Плодната полумесечина) што ја следел крајбрежната рамнина пред да премине во Израелската рамнината и долината на Јордан.
Име и полемика
[уреди | уреди извор]Според Ансон Рејни (1981),[1] „Вија Марис“ не е историско име на кој било пат. Фразата потекнува од латинскиот превод на Исаија 9:1 (во хебрејската Библија, 8:23) - „по патот на морето“.[2] Пророкот најверојатно наведувал на патот од Дан до морето во Тир, минувајќи низ Авел-бет-мааха[3] што ја означувало северната граница на Израел во времето на асирското освојување.
Патот во минатото бил познат како „Пат на Филистинците“ затоа што претставувал упат на премин низ филистинската рамнина (која денес се состои од израелската јужна крајбрежна рамнина и Појасот Газа). Академските истражувачи претпочитаат други имиња, на пример „Меѓународен трупест пат“[4] или „Меѓународен крајбрежен автопат“.[5]
Патот се споменува и во традиционалниот опис каде што е наведен како „Големиот трупест пат“. Оваа рута од Египет до Дамаск е назначена од Бери Џ. Бејцел во „Новиот мудичен атлас на Библијата“ (2009), стр. 85, од Џон Д. Карид и Дејвид П. Барет во Библискиот атлас на ЕСВ (2010), стр. 41 и од Рејни и Нотли во Прирачникот за нов век на Карта и Атлас на Библијата (2007), стр. 76 Карл Г. Расмусен во Зондерван атлас на Библијата (2010), стр. 32, исто така ја забележува традиционалната погрешна именка и ја означува рутата Египет-Дамаск како „Меѓународната рута Север-Југ“.
Расмусен, во основа во договор со Лангфур и Рејни, предложува дека Вија Марис бил патот што го поврзувал Тир со Дамаск. Спротивно на тоа, Бејцел ја означува Вија Марис како пат од Птолемаис (Ако/Акра) до Кедеш (Кедеш-нафтали) во Галилеја - исто така водејќи од запад кон исток, но малку подалеку на југ и не достигнувајќи до островот.
Значење
[уреди | уреди извор]Заедно со Кралскиот автопат, Вија Марис бил еден од најголемите трговски патишта што ги поврзувал Египет и Левантот со Анадолија и Месопотамија. Преку Вија Марис поминувале други трговски патишта, за да може некој да патува од Африка до Европа или од Азија до Африка. Започнувал во ал-Кантара и одел источно кон Пелусиум, следејќи го северниот брег на Синај преку ел-Ариш и Рафах. Оттаму го следел брегот на Канаан преку Газа, Ашкелон, Ашдод, Афек избегнувајќи ја реката Јаркон и Дор пред повторно да сврти на исток преку Мегидо и Израелската долина сè додека не стигнел до Тиверија на Галилејското Море. Повторно свртувајќи кон север покрај езерскиот брег, Вија Марис поминувал низ Мигдал, Капернаум и Хазор. Од Хазор го преминувал северниот дел на реката Јордан на она што подоцна станало познато како Јаков Брод (денес Мостот „Ќерките на Јаков“), а потоа нагло се искачувал над Голанската Висорамнина и одел североисточно кон Дамаск. Тука патниците можеле да продолжат по Кралскиот автопат до реката Еуфрат или да продолжат кон север кон Анадолија.
Поврзано
[уреди | уреди извор]- Вија Регија - алтернативна, поисточна античка рута помеѓу Египет и Месопотамија
- Салахадинов Пат - главниот автопат на Појасот Газа, преминувајќи ја територијата од север кон југ
- Патријаршки Пат - библиска рута север-југ низ планините на Канаан
- Голем Трупест Пат - еден од најстарите и најдолгите азиски патишта што ги поврзува Јужна Азија и Средна Азија.
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ Anson Rainey, "Toponomic Problems (cont.)" in Tel Aviv 8 (1981), cited after Stephen Langfur, The "Via Maris" (netours.com) Архивирано на 15 септември 2015 г., c.f. also Anson F. Rainey and R. Steven Notley's Carta's New Century Handbook and Atlas of the Bible(2007), p. 76: "The coastal trunk route (popularly and wrongly called Via Maris),..."
- ↑ Isaiah 9:1/Hebrew Bible Isaiah 8:23: "In the past he humbled the land of Zebulun and the land of Naphtali, but in the future he will honor Galilee of the Gentiles, by the way of the sea, along the Jordan." The Vulgate (the Christian Bible, both the Old and New Testament in Latin translation), Matthew 4:15 reads: "terra Zabulon et terra Nephthalim via maris trans Iordanen Galilaeae gentium" – "The land of Zebulun and the land of Naphtali, by the way of the sea, beyond the Jordan, Galilee of the Gentiles".
- ↑ Nava Panitz-Cohen et al., Northern Exposure: Launching Excavations at Tell Abil el-Qameḥ (Abel Beth Maacah), p 32 in Strata: Bulletin of the Anglo-Israel Archaeological Society, 2013, Volume 31
- ↑ Northern Exposure: Launching Excavations at Tell Abil el-Qameḥ (Abel Beth Maacah), p. 32, in Strata: Bulletin of the Anglo-Israel Archaeological Society, 2013, Volume 31
- ↑ Barry J. Beitzel, Bible Lands: How to Draw Ancient Highways on Biblical Maps, Bible Review 4:5, октомври 1988