Прејди на содржината

Вилфред Овен

Од Википедија — слободната енциклопедија
Вилфред Овен
Вилфред Овен во униформа
Роден/а18 март1893
Освестри, Англија
Починат/а4 ноември 1918(1918-11-04) (возр. 25)
Самбре–Оаза, Франција
Воена служба
РодБританска армија
Служба1915–1918
ЧинПоручник
Единица
Битки/војниПрва светска војна
ОдликувањаВоен крст

Вилфред Едвард Салтер Овен (18 март 1893 година – 4 ноември 1918) — англиски поет и војник. Тој бил еден од водечките поети од Првата светска војна. Неговата воена поезија за ужасите на рововите и гасната војна станала под големо влијание на неговиот ментор Зигфрид Сасун и стоела во контраст со јавната перцепција за војната во тоа време и со самоуверените патриотски стихови напишани од претходните воени поети како што е Руперт Брук. Меѓу неговите најпознати дела – од кои повеќето биле објавени постхумно – се „Dulce et Decorum est“, „Нечувствителност“, „Химна за осудената младина“, „Безсилие“. Овен бил убиен во акција на 4 ноември 1918 година, една недела пред крајот на војната, на 25-годишна возраст.

Ран живот

[уреди | уреди извор]

Овен е роден на 18 март 1893 година во Плас Вилмот, куќа во Вестон Лејн, во близина на Освестри во Шропшир. Тој бил најстариот од четирите деца на Томас и (Хариет) Сузан Овен (родена Шо); негови браќа и сестри биле Мери Милард, (Вилијам) Харолд и Колин Шо Овен. Во времето на раѓањето на Овен, неговите родители живееле во удобна куќа во сопственост на неговиот дедо, Едвард Шо.

По смртта на Едвард во јануари 1897 година и продажбата на куќата во март,[1] семејството се преселило во задните улици на Биркенхед. Таму Томас Овен привремено работел во градот, вработен во железничка компанија. Томас се префрлил во Шрусбери во април 1897 година, каде што семејството живеело со родителите на Томас на улицата Канон.[2]

Томас Овен се вратил во Биркенхед во 1898 година кога станал началник на Вудсајдската железничка станица. Семејството живеело со него во три последователни домови во областа Транмер во градот.[3] Потоа тие се вратиле во Шрусбери во 1907 година.[4] Вилфред Овен се школувал во Биркенхедскиот институт [5] и во Техничкото шрусбериско училиште (подоцна познато како Вејкман).

Овен ја открил својата поетска дарба во околу 1904 година [6] за време на одмор поминат во Чешир. Тој бил воспитан како англиканец од евангелистички тип, а во младоста бил посветен верник, делумно благодарение на неговата силна врска со неговата мајка, која траела во текот на целиот негов живот. Неговите рани влијанија ја вклучувале Библијата и романтичните поети, особено Вордсворт и Џон Китс.[7]

Последните две години од формалното образование на Овен го поминал како ученик-наставник во училиштето „Вајл Коп“ во Шрусбери.[8] Во текот на 1911 година тој го положил испитот за прием на Лондонскиот универзитет, но не со првокласни почести потребни за стипендија, што во околностите на неговото семејство било единствениот начин на кој можел да си дозволи за да присуствува.

Во замена за бесплатно сместување и дел од школарината за приемниот испит, Овен работел како помошник на викарот од Дансден во близина на Рединг,[9] живеејќи во викаријатот во периодот од септември 1911 до февруари 1913 година. Во тоа време посетувал часови по ботаника на Универзитетскиот колеџ во Рединг (денес универзитет), а подоцна, на инсистирање на раководителот на Катедрата за англиски јазик, посетувал бесплатни часови по староанглиски јазик. Неговото време поминато во парохијата во Дансден го довело до разочарување од Црквата, како во нејзината церемонија, така и во нејзиниот неуспех да им обезбеди помош на оние на кои им е потребна.[10]

Од 1913 година работел како приватен тутор предавајќи англиски и француски јазик во јазичното училиште „Берлиц“ во Бордо, Франција, а подоцна и со семејство. Таму го запознал постариот француски поет Лоран Тејад, со кого подоцна се допишувал на француски јазик. Кога започнала Првата светска војна, Овен не брзал да се пријави - па дури и размислувал да се приклучи на француската армија - туку на крајот се вратил во Англија.[9]

Воена служба

[уреди | уреди извор]

На 21 октомври 1915 година, тој се пријавил за војник. Во следните седум месеци, тој се обучувал во кампот Хеар Хол во Есекс.[11] На 4 јуни 1916 година, тој бил назначен за втор поручник во Манчестерскиот полк. Првично, Овен ги презирал своите војници поради нивното безобразно однесување, а во писмо до неговата мајка ја опишал својата чета како „грутки без израз“.[12] Сепак, неговото имагинативно постоење драматично ќе биде променето од голем број трауматски искуства. Тој паднал во дупка од граната и доживеал потрес на мозокот; бил погоден во експлозија на минофрлачка граната и поминал неколку дена во несвест на насип што лежел меѓу останките на еден од неговите колеги офицери. Набргу потоа, на Овен му била дијагностицирана неврастенија или шок од граната и бил испратен во Воената болница Крејглокхарт во Единбург на лекување. Додека закрепнувал во Крејглокхарт, го запознал колегата поет Зигфрид Сасун, средба што ќе го преобрази животот на Овен.

Додека бил во Крејглокхарт, тој стекнал пријатели во уметничките и книжевните кругови на Единбург и предавал во средното училиште Тајнкасл, во сиромашна населба од градот. Во ноември бил отпуштен од Крејглокхарт, оценет како способен за лесни полкови должности. Поминал задоволна и плодна зима во Скарборо, Северен Јоркшир, а во март 1918 година бил преместен во северното командно депо во Рипон.[13] Додека бил во Рипон, тој компонирал или ревидирал голем број песни, вклучувајќи ги „Залудност“ и „Чудна средба“. Неговиот 25-ти роденден го поминал тивко во Рипонската катедрала, која е посветена на неговиот имењак, Свети Вилфрид од Хексам.

Овен се вратил во јули 1918 година, на активна служба во Франција, иако можеби ќе останел на домашна должност на неодредено време. Неговата одлука да се врати веројатно била резултат на тоа што Сасун бил вратен во Англија, откако бил застрелан во главата во инцидент со очигледен „пријателски оган“, и бил ставен на боледување до крајот на војната. Овен го сметал за своја должност да го придружи својот глас на гласот на Сасун, за да можат ужасните реалности на војната да продолжат да се раскажуваат. Сасун жестоко се спротивставил на идејата Овен да се врати во рововите, заканувајќи се дека ќе го „избоде во ногата“ доколку се обиде да го стори тоа. Свесен за неговиот став, Овен не го информирал за својата акција сè додека повторно не заминал во Франција.

На самиот крај на август 1918 година, Овен се вратил на фронтовската линија. На 1 октомври 1918 година, Овен предводел единици за да нападнат голем број непријателски упоришта во близина на селото Жонкур. За неговата храброст и лидерство во акцијата кај Жонкур, тој бил награден со Воен крст, награда што отсекогаш ја барал за да се оправда себеси како воен поет, но наградата не била објавена во службен весник сè до 15 февруари 1919 година.[14] Повикот следел на 30 јули 1919 година:

Втор поручник, Вилфред Едвард Салтер Овен, 5-ти Манчестерски полк... За впечатлива храброст и посветеност на должноста во нападот на Фонсомовата линија на 1/2 октомври 1918 година. Откако командантот на четата стана жртва, тој ја презеде командата и покажа одлично водство и се спротивстави на тежок контранапад. Тој лично манипулираше со заробен непријателски митралез од изолирана позиција и му нанесе значителни загуби на непријателот. Во текот на целата операција се однесуваше многу храбро.[15]

Гробот на Овен, на општинските гробишта во Орс

Овен бил убиен во акција на 4 ноември 1918 година за време на преминувањето на каналот Самбре–Оаза, точно една недела пред потпишувањето на примирјето со кое завршила војната, и бил унапреден во чин поручник денот по неговата смрт. Неговата мајка ја примила телеграмата со која ја известиле за неговата смрт на Денот на примирјето, додека црковните ѕвона во Шрусбери биеле во знак на прослава.[16] Овен бил погребан на општинските гробишта во Ор, во северна Франција. Натписот на неговиот надгробен споменик бил изменет од неговата поезија од неговата мајка, Сузан; таа го изоставила прашалникот на крајот кој ја доведува во прашање верата за да го претстави Овен како побожен: „ДАЛИ ЖИВОТОТ ЌЕ ГИ ОБНОВИ ОВИЕ ТЕЛА? СО ВИСТИНА, ЌЕ ЈА ПОНИШТИ СЕКОЈА СМРТ“ [17][18]

Овен од многумина се смета за еден од најголемиот поет од Првата светска војна,[19] познат по своите стихови за ужасите од рововската и гасната војна. Тој пишувал поезија неколку години пред војната, а самиот ги датира своите поетски почетоци од престојот во Брокстон кога имал десет години.

Поезијата на Вилијам Батлер Јејтс направила значајно влијание за Овен, но Јејтс не возвратил на восхитот на Овен, исклучувајќи го од „Оксфордската книга за современи стихови“, одлука што Јејтс подоцна ја бранел, велејќи дека Овен е „цел крв, нечистотија и цицано шеќерно стапче“ и „недостоен за аголот на селскиот весник на поетот“. Јејтс подетално објаснил: „Во сите големи трагедии, трагедијата е радост за човекот што умира... Доколку војната е неопходна во наше време и место, најдобро е да се заборави нејзиното страдање како што ја заборавиме непријатноста од треска...“ [20]

Романтистичките поети Џон Китс и Перси Шели извршиле влијание на голем дел од неговото рано пишување и поезија. Неговиот голем пријател, поетот Зигфрид Сасун, подоцна имал длабок ефект врз неговиот поетски глас, а најпознатите песни на Овен („Dulce et Decorum est“ и „Химна за осудената младост“) покажуваат директни резултати од влијанието на Сасун. Ракописни копии од песните се зачувани, анотирани со ракописот на Сасун. Поезијата на Овен на крајот ќе биде пошироко признаена од онаа на неговиот ментор. Иако неговата употреба на парарима со големо потпирање на асонанса била иновативна, тој не бил единствениот поет во тоа време што ги употребувал овие посебни техники. Сепак, тој бил еден од првите кои екстензивно експериментирале со неа.[21]

Химна за осудената младина

Дали камбаната бие за оние што умираат како добиток??
Само монструозниот бес на топовите.
Само рафали од пушки, огнено оружје,
и клетви како молитви, за трупот.

Тука нема потсмев;
не беа молитвите повик на утрото,
ниту хорскиот глас на денот -
туку експлозиите на градските бомби
и повикот на трубите од тажните полиња.

Каква свеќа може да почива
во нејзината дланка? Но во нејзините очи
сјајот на простувањето свети несреќно.

Нека патеката на девицата ги покрие,
едноливчест цвет на сеќавање кон нежниот,
додека бавниот самрак паѓа како слепило.

“
”
1920[22]

Самата негова поезија претрпела значајни промени во 1917 година. Како дел од неговата терапија во Крејглокхарт, докторот на Овен, Артур Брок, го охрабрил Овен да ги преточи своите искуства, поточно искуствата што ги преживеал во своите соништа, во поезија. Сасун, кој бил под влијание на фројдовската психоанализа, му помогнал тука, покажувајќи му на Овен преку пример што може да направи поезијата. Употребата на сатира од страна на Сасун влијаела врз Овен, кој направл обид да пишува „во стилот на Сасун“. Понатаму, содржината на стиховите на Овен несомнено била променета од неговата работа со Сасун. Акцентот на Сасун на реализмот и „пишувањето од искуство“ бил спротивен на досегашниот романтичар под влијание на стилот на Овен, како што се гледа во неговите претходни сонети. Овен требало да го земе и грубиот реализам на Сасун и своите романтични поими и да создаде поетска синтеза која била и моќна и симпатична, како што е сумирано во неговата позната фраза „сожалувањето на војната“. На тој начин, поезијата на Овен станала доста препознатлива и многумина го сметаат за еден од поголемите поети од војната, поголем и од Сасун. Сепак, Сасун придонел за популарноста на Овен преку силната промоција на неговата поезија, и пред и по смртта на Овен, а неговото уредување било клучно во создавањето на Овен како поет.

Песните на Овен имале силно покровителство, а токму комбинацијата од влијанието на Сасун, поддршката од Едит Ситвел и подготовката на ново и поцелосно издание на песните во 1931 година од Едмунд Бланден ја обезбедило неговата популарност, заедно со оживувањето на интересот за неговата поезија во 1960-тите, што го извлекло од релативно ексклузивната читателска публика и го ставило во јавноста. Иако имал планови за збирка стихови, за која напишал „Предговор“, никогаш не го видел своето дело објавено освен оние песни што ги вклучил во „Хидра“, списанието што го уредувал во Воената болница Крејглокхарт, и „Рудари“, кое било објавено во „The Nation“.

Имало многу други влијанија врз поезијата на Овен, вклучувајќи ја и неговата мајка. Неговите писма до неа даваат увид во животот на Овен на бојното поле и развојот на неговата филозофија во врска со војната. Графичките детали за ужасот што го видел Овен никогаш не биле поштедени. Искуствата на Овен со религијата, исто така, силно влијаеле врз неговата поезија, особено во песни како „Химна за осудената младина“, во која церемонијата на погребот е реконструирана не во црква, туку на самото бојно поле, и „На Голгота во близина на Анкре“, во која се коментира Распнувањето на Христос. Искуствата на Овен во војната го навеле понатаму да ги оспорува своите религиозни верувања, тврдејќи во својата песна „Разоткривање“ дека „љубовта кон Бога се чини дека умира“.

Единствено пет од песните на Овен биле објавени пред неговата смрт, една во фрагментарна форма. Меѓу неговите најпознати песни се „Химна за осудената младост“, „Залудност“, „Dulce et Decorum est“, „Парабола за старците и младите“ и „Чудна средба“. Сепак, повеќето од нив биле објавени постхумно: Песни (1920), Песните на Вилфред Овен (1931), Собраните песни на Вилфред Овен (1963), Целосните песни и фрагменти (1983); фундаментална во оваа последна збирка е песната „Сонот на војникот“, која се занимава со концепцијата на Овен за војната.

Целосниот неисчистен опус на Овен се наоѓа во академското двотомно дело „Целосни песни и фрагменти“ (1994) од Џон Сталворти. Многу од неговите песни никогаш не се објавени во популарна форма.

Во 1975 година, г-ѓа Харолд Овен, снаа на Вилфред, ги донирала сите ракописи, фотографии и писма што нејзиниот покоен сопруг ги поседувал на библиотеката на Англискиот факултет при Оксфордскиот универзитет. Освен личните артефакти, ова ја вклучува и целата лична библиотека на Овен и речиси комплетен сет на „Хидра“. – списанието на Воената болница Крејглокхарт. До нив може да пристапи секој граѓанин по претходно поднесување барање до библиотекарот на Факултетот за англиски јазик.

Центарот за хуманистички истражувања „Хари Ренсом“ на Тексашкиот универзитет во Остин поседува голема колекција од семејната преписка на Овен.

Сексуалност

[уреди | уреди извор]

Иако се смета дека Овен се надевал дека ќе се ожени со Албертина Дотије, која во тоа време живеела во Милнаторт, Шкотска, доколку ја преживеел војната,[23] Роберт Грејвс и Сачеверел Ситвел , кои двајцата го познавале, верувале дека Овен е хомосексуалец и дека хомоеротизмот е средишен елемент во голем дел од неговата поезија.[24][25][26][27] Преку Сасун, Овен бил запознаен со софистициран хомосексуален книжевен круг, во кој биле вклучени пријателот на Оскар Вајлд, Роби Рос, писателот и поет Осберт Ситвел и шкотскиот писател Чарлс К. Скот Монкриф, преведувачот на Марсел Пруст. Се тврди дека овој контакт ги проширил погледите на Овен и ја зголемил неговата самодоверба во вклучувањето на хомоеротски елементи во неговото дело.[28] Историчарите дебатирале дали Овен имал афера со Скот Монкриф во мај 1918 година; вториот посветил разни дела на „г-дин WO“, но Овен никогаш не возвратил на тоа.[29]

Во текот на целиот живот на Овен и со децении потоа, хомосексуалната активност меѓу мажи била казниво дело низ целото Обединето Кралство, а извештајот за сексуалниот развој на Овен бил донекаде замаглен бидејќи неговиот брат Харолд ги отстранил она што тој го сметал за дискредитабилни пасуси од писмата и дневниците на Овен по смртта на нивната мајка. Новинарот и поет Ендру Моушн напишал за врската на Овен со Сасун: „Од една страна, богатството на Сасун, отмените врски и аристократскиот манир му се допаднале на снобовскиот Овен: од друга страна, хомосексуалноста на Сасун му овозможила на Овен стил на живот и размислување што тој го сметал за природно симпатичен.“ [30] Сасун, според сопственото сведоштво, не бил активно хомосексуалец во тоа време, но ја започнал својата прва љубовна врска веднаш по завршувањето на војната, во ноември 1918 година.[31]

Важна пресвртница во науката за Овен се случила во 1987 година кога „New Statesman“ ја објавил полемиката „Нераскажаната вистина“ од Џонатан Катбил,[32] книжевен изведувач на Едвард Карпентер, во која се напаѓа академското потиснување на Овен како поет на хомосексуално искуство.[33] Меѓу тврдењата во статијата била дека поемата „Shadwell Stair“, за која претходно се тврдело дека е таинствена, била директна елегија за хомосексуалното просење во област на лондонските пристаништа некогаш позната по тоа. Во јуни 2022 година, поемата била вклучена во антологијата „100 квирски песни“, составена од Ендру Мекмилан и Мери Џин Чен.[34]

Врска со Сасун

[уреди | уреди извор]

Овен го почитувал Зигфрид Сасун недалеку од обожавањето на херои, забележувајќи ѝ на мајка си дека „не е достоен да го запали лулето [на Сасун]“. Врската очигледно имала длабоко влијание врз Овен, кој во своето прво писмо до Сасун откако го напуштил Крејглокхарт напишал „Ми го поправи животот - колку и да е краток“. Сасун напишал дека „инстинктивно го сакал“ и се сеќавал на времето поминато заедно „со љубов“. Вечерта на 3 ноември 1917 година тие се разделиле, а Овен бил отпуштен од Крејглокхарт. Тој бил распореден на домашна должност во Скарборо неколку месеци, за кое време се дружел со членови на уметничкиот круг во кој Сасун го запознал, меѓу кои биле Роби Рос и Роберт Грејвс. Тој се запознал и со Х.Џ. Велс и Арнолд Бенет, и во овој период го развил стилскиот глас по кој денес е препознатлив. Голем дел од неговите рани песни биле напишани додека бил распореден во хотелот Кларенс Гарден, денес хотел Клифтон, во Северниот Залив на Скарборо. Сина плоча на хотелот ја означува неговата поврзаност со Овен.

Сасун и Овен останале во контакт преку преписка, и откако Сасун бил застрелан во главата во јули 1918 година и вратен во Велика Британија за да се опорави, тие се сретнале во август и го поминале она што Сасун го опишал како „топло, без облаци попладне заедно“. Тие никогаш повеќе не се виделе. Околу три недели подоцна, Овен му напишал на Сасун да се збогува со него, бидејќи бил на пат кон Франција, и тие продолжиле да комуницираат. По примирјето, Сасун залудно чекал вест од Овен, само за да добие соопштение за неговата смрт неколку месеци подоцна. Загубата многу го ожалостила Сасун и тој никогаш не бил „можен филозофски да го прифати тоа исчезнување“. Многу години подоцна, се вели дека му рекол на Стивен Спендер дека акцентот на Овен од гимназијата го сметал за „срамен“.[35] Сепак, во својот опис на неговото пријателство со Овен, кој се појавил во неговата автобиографија од 1945 година, „Патувањето на Зигфрид“, Сасун пишува дека смртта на Овен создала „бездна во моето приватно постоење“,[36] Сасун изразил жалење за она што го сметал за негова „бавност во откривањето дека [Овен] ќе биде од големо значење за мене, и како поет и како пријател... и дека имало многу утеха во неговото друштво“.[37]

Наследство

[уреди | уреди извор]

Спомен-обележја

[уреди | уреди извор]

Постојат споменици за Овен во Гејли во близина на Сејли-Лорет, општинските гробишта Орс, во близина на црквата „Св. Освалдс“ во Освестри, Централната биркенхедска библиотека и Шрусбериската опатија.[38]

На 11 ноември 1985 година, Овен станал еден од шеснаесетте поети од Првата светска војна кои биле одбележани на камен од шкрилец откриен во Поетскиот агол на Вестминстерската опатија. Натписот на каменот е преземен од „Предговорот“ на Овен кон неговите песни: „Мојата тема е војната и сожалувањето на војната. Поезијата е во сожалувањето.“ [39] Исто така, постои мал музеј во Воената болница во Крејглокхарт, денес зградата на Универзитетот Нејпиер, каде што се наоѓа „Збирката на воени поети“.[40]

Куќата на шумарот во Орс каде што Овен ја поминал својата последна ноќ, Maison Forestière de l'Ermitage, била претворена од номинираниот за наградата Тарнер, Сајмон Патерсон, во уметничка галерија и траен споменик на Овен и неговата поезија. Била отворена за јавноста на 1 октомври 2011 година.[41]

Во ноември 2015 година, актерот Џејсон Исакс открил почит кон Овен во поранешната воена болница „Крејглокхарт“ во Единбург, каде што Овен бил лекуван од гранатскиот шок кој го доживеал за време на Првата светска војна.[42]

Овен и неговата поезија во медиумите

[уреди | уреди извор]

„Воениот реквием“ од Бенџамин Бритен, првпат изведен во 1962 година, во голема мера ја употребува поезијата на Овен.[43]

Самиот Овен бил тема на неколку фиктивни дела, особено „Не е за хероите“, претстава за пријателството на Овен со Зигфрид Сасун од Стивен Мекдоналд, која за првпат била изведена во 1982 година.[44] Трилогијата „Регенерација“, серија романи од Пет Баркер, ја вклучува средбата и односот помеѓу Сасун и Овен и смртта на Овен како една од нејзините главни теми.[45][46]

Медиумски прикази

[уреди | уреди извор]
  • „Не е за хероите“, драма од Стивен Мекдоналд од 1982 година, за пријателството меѓу Овен и Сасун [47]
  • Во филмот од 1997 година, „Регенерација“, базиран на истоимениот роман на Пет Баркер, Овен го игра Стјуарт Банс.[48]
  • Вилфред Овен: Приказна за сеќавањето, документарец од 2007 година, во кој Овен го игра Семјуел Барнет
  • Куршуми и нарциси, мјузикл од 2010 година за животот на Овен од Дин Џонсон
  • „Свирачот“, епизода од 2016 година од подкаст серијата Магнусови архиви
  • „The Burying Party“, филм од 2018 година, во кој Овен го игра Метју Стејт [49][50][51]
  • „Благослов“, филм од 2021 година, режиран од Теренс Дејвис, а Овен го игра Метју Тенисон

Здружение „Вилфред Овен“

[уреди | уреди извор]

За да се одбележи животот и поезијата на Овен, Здружението „Вилфред Овен“ било формирано во 1989 година [52][53] Од своето формирање, здружението воспоставило трајни јавни споменици во Шрусбери и Освестри. Покрај читањата, предавањата, посетите и изведбите, промовира и охрабрува изложби, конференции, подигање на свеста и ценење на поезијата на Овен. Питер Овен, внук на Вилфред Овен, бил претседател на Здружението до неговата смрт во јули 2018 година.[54] Меѓу покровителите на Здружението се Питер Флоренс, Роуан Вилијамс, Сер Даниел Деј-Луис и Семјуел Вест; Греј Рутвен, втор Ерл од Гоури (1939–2021) исто така бил покровител.[55][56] Здружението доделува двегодишна награда за поезија во чест на поет за одржлив опус што вклучува незаборавни воени песни; Меѓу претходните добитници се Сер Ендру Моушн (поет лауреат 1999–2009), Дени Абс, Кристофер Лог, Џилијан Кларк и Шејмус Хини. На Овен Ширс му била доделена наградата во септември 2018 година.[57][58][59]

  1. ↑ Stallworthy, Jon (1974). Wilfred Owen, A Biography. Oxford University Press and Chatto and Windus. стр. 11. ISBN 978-0-19-2117199.
  2. ↑ Wilfred Owen, A Biography. стр. 13.
  3. ↑ Wilfred Owen, A Biography. стр. 13–14.
  4. ↑ Wilfred Owen, A Biography. стр. 35–36.
  5. ↑ „Wilfred Owen – Spirit of Birkenhead Institute“. Freewebs.com. Посетено на 25 July 2012.
  6. ↑ „Paul Farley, 'Wilfred Owen: Journey to the Trenches'“. Independent.co.uk. 10 November 2006.
  7. ↑ Sandra M. Gilbert. „'Anthem for Doomed Youth' and 'Dulce et Decorum Est': tracing the influence of John Keats“. British Library. Архивирано од изворникот на 2021-02-25. Посетено на 1 December 2019.
  8. ↑ Dickins, Gordon (1987). An Illustrated Literary Guide to Shropshire. Shropshire Libraries. стр. 54. ISBN 978-0-903802-37-6.
  9. 1 2 Stallworthy, Jon (2004). Wilfred Owen: Poems selected by Jon Stallworthy. London: Faber and Faber. стр. vii–xix. ISBN 978-0-571-20725-1.
  10. ↑ „History of Wilfred Owen in Dunsden researched“. Henleystandard.co.uk. 5 November 2014.
  11. ↑ „Owen, Wilfred Edward Salter“. Оксфордски речник на национални биографии (online. изд.). Oxford University Press.CS1-одржување: ref=harv (link) (бара Претплата или членство во британска јавна библиотека .)
  12. ↑ „Ox.ac.uk“. Oucs.ox.ac.uk. Посетено на 27 March 2012.
  13. ↑ Welcome to Ripon Cathedral Архивирано на 3 јуни 2010 г.
  14. ↑ You must specify issue= and date= when using {{London Gazette}}.
  15. ↑ „No. 31480“. The London Gazette (Supplement). 29 July 1919. стр. 9761.
  16. ↑ „Armistice Touches“ (PDF). The Ringing World. 13 December 1918. стр. 397 (189 of online pdf). Архивирано од изворникот (PDF) на 2017-10-21. Посетено на 20 October 2017.
  17. ↑ „The End“. The Wilfred Owen Society. Посетено на 4 February 2018.
  18. ↑ „Wilfred Owen“. The Poetry Foundation. Посетено на 2025-03-10.
  19. ↑ „BBC – Poetry Season – Poets – Wilfred Owen“. Bbc.co.uk. Посетено на 23 March 2019.
  20. ↑ Poets of World War I: Wilfred Owen & Isaac Rosenberg. Infobase. 2002. стр. 9. ISBN 9781438115801.
  21. ↑ Helen McPhail; Philip Guest (1998). Wilfred Owen. Leo Cooper. стр. 18.
  22. ↑ „Poetry Season – Poems – Anthem For Doomed Youth by Wilfred Owen“. BBC. Посетено на 2 April 2012.
  23. ↑ „The war poet and the attractions of Milnathort“. BBC News. 14 November 2021. Посетено на 14 November 2021.
  24. ↑ Hibberd, Dominic. Wilfred Owen: A New Biography (Weidenfeld & Nicolson, 2002), ISBN 0-297-82945-9, p. xxii.
  25. ↑ Fussell, Paul.The Great War and Modern Memory (Oxford University Press, 2000), ISBN 0-19-513331-5, p. 286.
  26. ↑ Owen, Wilfred. The Complete Poems and Fragments, by Wilfred Owen; edited by Jon Stallworthy (W. W. Norton, 1984), ISBN 0-393-01830-X
  27. ↑ Caesar, Adrian. Taking It Like a Man: Suffering, Sexuality and the War Poets (Manchester University Press, 1993) ISBN 0-7190-3834-0, pp. 1–256.
  28. ↑ Hoare, Philip. Oscar Wilde's Last Stand: decadence, conspiracy, and the most outrageous trial of the century(Arcade Publishing, 1998), ISBN 1-55970-423-3, p. 24.
  29. ↑ Hipp, Daniel W. (2005). The Poetry of Shell Shock. McFarland. стр. 88–89. ISBN 978-0-7864-2174-9.
  30. ↑ Motion, Andrew (2008). Ways of Life: On Places, Painters and Poets. Faber and Faber. стр. 218. ISBN 978-0-5712-2365-7.
  31. ↑ Jean Moorcroft Wilson (2003). Siegfried Sassoon: The Journey from the Trenches: a Biography (1918–1967). Routledge. стр. 19. ISBN 0415967139.
  32. ↑ Cutbill, Jonathan (16 January 1987). „The Truth Untold“. The New Statesman.
  33. ↑ Featherstone, Simon (1995). War Poetry: An Introductory Reader. Routledge. стр. 126.
  34. ↑ Shaffi, Sarah (15 June 2022). „'Landmark' anthology 100 Queer Poems published for Pride month“. The Guardian. Посетено на 30 October 2022.
  35. ↑ Jean Moorcroft Wilson (12 June 1998). „Gazette: Historical Notes: An uncharacteristic act of vandalism“. Independent.co.uk. Посетено на 3 January 2022.
  36. ↑ Sassoon, Siegfried (1983). Siegfried's Journey (2nd. изд.). London: Faber and Faber. стр. 72.
  37. ↑ Ibid. стр. 63.
  38. ↑ „The Wilfred Owen Association“. Wilfred Owen (англиски). Посетено на 2024-07-09.
  39. ↑ „Wilfred Owen: Preface to Edition“. Poets of the Great War. Harold B. Lee Library, Brigham Young University.
  40. ↑ „War Poets Collection“. Edinburgh Napier University. Посетено на 6 October 2022.
  41. ↑ „Simon Patterson / La Maison Forestière“. artconnexion. Архивирано од изворникот на 4 September 2011. Посетено на 10 April 2012.
  42. ↑ „War poet honoured at hospital site“. Bbc.co.uk. 30 November 2015. Посетено на 23 March 2019.
  43. ↑ Mervyn Cooke (1996). Britten: War Requiem. Cambridge University Press. стр. 1–2.
  44. ↑ Daniel Meyer-Dinkgrafe (2005). Biographical Plays About Famous Artists. Cambridge Scholars Pub. стр. 25. ISBN 9781443814621.
  45. ↑ „The War Poets at Craiglockhart“. Sites.scran.ac.uk. Посетено на 5 December 2008.
  46. ↑ Brown, Dennis (2005). Monteith, Sharon (уред.). Critical Perspectives on Pat Barker. University of South Carolina Press. стр. 187–202. ISBN 978-1-57003-570-8.
  47. ↑ Meyer-Dinkgräfe, Daniel (2005). Biographical Plays About Famous Artists. Cambridge Scholars Press. стр. 24–29. ISBN 978-1-904303-47-3.
  48. ↑ „Regeneration 1997“. Time Out. 10 September 2012. Посетено на 18 August 2024.
  49. ↑ „The Burying Party“. The Burying Party. Посетено на 2022-09-05.
  50. ↑ Jones, Lauren. „New Wilfred Owen film 'The Burying Party' on the hunt for filming locations“. Wirral Globe (англиски).
  51. ↑ „The Burying Party“. IMDb.com. Посетено на 23 August 2018.
  52. ↑ „BBC Bitesize – KS2 History – Wilfred Owen's inspiration for his poems“. Архивирано од изворникот на 20 June 2017. Посетено на 21 January 2018.
  53. ↑ „The Wilfred Owen Association“. Centenarynews.com. Архивирано од изворникот на 21 December 2018. Посетено на 23 March 2019.
  54. ↑ „Peter Owen“. Wilfred Owen Association. 31 July 2018.
  55. ↑ Stewart, Stephen (27 June 2017). „Legendary war poet returns from WW1 killing fields to meet today's veterans“. Dailyrecord.co.uk. Посетено на 23 March 2019.
  56. ↑ „The Wilfred Owen Association“. Wilfredowen.org.uk. Посетено на 18 October 2021.
  57. ↑ „Wilfred Owen Poetry Award“. Wilfred Owen Association. 1 September 2018.
  58. ↑ „Sir Andrew Motion awarded the Wilfred Owen Poetry Award at the British Academy“. The British Academy. Посетено на 23 March 2019.
  59. ↑ „The Wilfred Owen Association“. Wilfredowen.org.uk. Посетено на 23 March 2019.

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Викиизвор на англиски јазик содржи текст на тема:
Викицитат има збирка цитати поврзани со:
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Вилфред_Овен&oldid=5464592“