Византиско-бугарска војна (913-927)
| Византиско-бугарска војна (913-927) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Дел од Византиско-бугарски војни Бугарско-српски војни |
|||||||||
|
|||||||||
| Завојувани страни | |||||||||
| Бугарско Царство | |||||||||
| Команданти и водачи | |||||||||
| Сила | |||||||||
| непознато | непознато | ||||||||
| Жртви и загуби | |||||||||
| непознато | големи | ||||||||
Византиско–бугарската војна — војна која се водела повеќе од една деценија помеѓу Бугарското Царство и Византија. Иако војната била предизвикана од одлуката на византискиот цар Александар да престане да плаќа данок на Бугарија, воената и идеолошка иницијатива ја имал Симеон I, кој побарал да биде признат како цар и јасно ставил до знаење дека има за цел да го освои не само Цариград, туку и остатокот од Византија.
Во 917 година, бугарската војска им нанела голем пораз на Византијците во Битката кај Анхилјал, што резултирало со целосна воена надмоќ на Бугарија на Балканот. Бугарите повторно ги поразиле Византијците кај Катасиртаија во 917 година, Пеге во 921 година и Цариград во 922 година. Бугарите, исто така, го зазеле важниот град Адријанопол во Тракија и го зазеле главниот град на темата Хелада, Теба, длабоко во јужна Грција. По катастрофата во Анхилјал, византиската дипломатија го поттикнала Кнежевството Србија да ја нападне Бугарија од запад, но овој напад лесно бил отфрлен. Во 924 година, Србите нападнале од заседа и поразиле мала бугарска војска на пат кон Србија, предизвикувајќи голема одмаздничка кампања која завршила со бугарската анексија на Србија на крајот на истата година.
Симеон бил свесен дека му е потребна поморска поддршка за да го освои Цариград и во 922 година испратил пратеници кај фатимидскиот калиф Убајд Алах ел-Махди Билах во Махдија за да преговара за помошта на моќната арапска морнарица. Калифот се согласил да испрати свои претставници во Бугарија за да договорат сојуз, но неговите пратеници биле заробени на пат од Византијците во близина на калабрискиот брег. Царот Роман I Лакапин успеал да го спречи бугарско-арапскиот сојуз давајќи им на Арапите подароци. До моментот на неговата смрт во мај 927 година, Симеон ги контролирал речиси сите византиски територии на Балканот, но Цариград останал надвор од неговиот дофат.
Во 927 година, двете земји биле исцрпени од огромните воени напори кои нанеле голема штета на населението и економијата. Наследникот на Симеон, Петар, преговарал за поволен мировен договор. Византијците се согласиле да го признаат за цар на Бугарија и Бугарската православна црква како независна Патријаршија, како и да плаќаат годишен данок. Мирот бил зацврстен со бракот помеѓу Петар и внуката на Роман, Ирина Лакапина. Овој договор вовел период од 40 години мирни односи меѓу двете сили, време на стабилност и просперитет и за Бугарија и за Византија.
Позадина
[уреди | уреди извор]Политичка позадина
[уреди | уреди извор]Во првите години по неговото стапување на престолот во 893 година, Симеон успешно ги бранел бугарските трговски интереси, стекнал територија помеѓу Црното Море и планините Странџа и наметнал годишен данок на Византија како резултат на византиско-бугарската војна од 894–896 година.[1][2] Исходот од војната ја потврдил бугарската доминација на Балканот,[3] но Симеон знаел дека треба да ја консолидира својата политичка, културна и идеолошка основа за да ја исполни својата крајна цел да бара царска титула за себе и на крајот да го преземе престолот во Цариград.[4] Тој спровел амбициозна градежна програма во новиот главен град на Бугарија, Преслав, со цел градот да му конкурира на сјајот на византиската престолнина.[4][5] Симеон ја продолжил политиката на својот татко Борис I (владеел 852–889) за воспоставување и ширење на бугарската култура, претворајќи ја земјата во литературен и духовен центар на словенска Европа. Преславските и книжевните училишта, основани под Бори, го достигнале нивниот врв за време на владеењето на неговиот наследник.[4][6] Во тоа време била измислена кирилицата, најверојатно од словенскиот научник Климент Охридски.[6]
Унгарското уништување на североисточните региони на земјата за време на војната 894–896 година ја изложило ранливоста на бугарските граници на странска интервенција под влијание на византиската дипломатија. Штом бил потпишан мирот со Византија, Симеон се обидел да ги обезбеди бугарските положби на Западен Балкан. По смртта на српскиот принц Мутимир (вл. 850–891), неколку членови на владејачката династија се бореле за престолот на Кнежество Србија [1] додека Петар Гојниковиќ не се наметнал како кнез во 892 година. Во 897 година Симеон се согласил да го признае Петар и да го стави под негова заштита, што резултирало со дваесетгодишен период на мир и стабилност на запад. Меѓутоа, Петар не се задоволувал со својата подредена положба и барал начини да постигне независност.
Внатрешната ситуација на Византија на почетокот на 10 век, Симеон ја гледал како знак на слабост.[6] Постоел и обид за убиство на царот Лав VI Мудриот (886–912) во 903 година и бунт на командантот на источната војска Андроник Дука во 905 година. Ситуацијата дополнително се влошила кога царот влегол во расправија со вселенскиот патријарх Никола за неговиот четврти брак, со неговата љубовница Зоја Карбонопсина. Во 907 година, Лав VI го сменил патријархот.[7]
Криза од 904 година
[уреди | уреди извор]
На почетокот на 10 век, Арапите го завршиле освојувањето на Сицилија и од 902 година почнале да ги напаѓаат византиските бродови и градовите во Егејското Море. Во 904 година, тие го ограбиле вториот по големина град на царството, Солун, земајќи 22.000 заробеници и оставајќи го градот практично празен.[1][3] Симеон решил да ја искористи таа можност, а бугарската војска се појавила во околината на напуштениот град. Со обезбедувањето и населувањето на Солун, Бугарите би добиле важно пристаниште на Егејското Море и би ја зацементирале својата контрола врз Западен Балкан, создавајќи постојана закана за Цариград.[2] Свесни за опасноста, Византијците го испратиле искусниот дипломат Лав Хиросфакт да преговара за решение. Текот на преговорите е непознат – во преживеаното писмо до царот Лав VI Мудриот, Хиросфакт се пофалил дека ги „убедил“ Бугарите да не го освојат градот, но не спомнал повеќе детали. Сепак, натписот пронајден во близина на селото Нареш сведочи дека од 904 година границата меѓу двете земји поминувала само 20 километри северно од Солун.a[›] Како резултат на преговорите, Бугарија ги обезбедила територијалните придобивки стекнати во Македонија за време на владеењето на ханотПресијан I (836–852) и ја проширила својата територија понатаму на југ, заземајќи го најголемиот дел од регионот. Западниот дел на византиско-бугарската граница минувала од планината Боздаг преку градот Сер, кој се наоѓал на византиската страна, потоа се вртело југозапад кон Нараш, ја преминувала реката Вардар кај современото село Вардаровци, минувала низ планината Пајако, источно од Едеса преку планините Каракамен и Аскио, преминувајќи ја преминал реката Халијакмон јужно од градот Костур, која се наоѓала во Бугарија, потоа низ планините Грамошта, потоа ја следела реката Војуша до нејзиното вливување во реката Дрино и на крајот свртувала кон запад, стигнувајќи до Јадранското Море кај градот Химара.[2][8]
Почеток на војната и крунисувањето на Симеон I
[уреди | уреди извор]
Во 912 година, Лав VI починал и бил наследен од неговиот брат Александар, кој се обидел да промени многу од политиките на Лав VI и го вратил Никола како патријарх.[1] Како што пропишува тогашниот дипломатски протокол, Симеон испратил емисари да го потврдат мирот кон крајот на 912 или почетокот на 913 година. Според византискиот хроничар Теофан Продолжувачот, Симеон го известил дека „ќе го почитува мирот ако кон него се однесуваат со љубезност и почит, како што беше во времето на царот Лав“. Меѓутоа, Александар, обземен од лудило и глупост, срамно ги отпуштил пратениците, му се заканил на Симеон и сметал дека ќе го заплаши мирот. „Мирот бил прекинат и Симеон решил да крене оружје против христијаните [Византијците]“.[9][10] Бугарскиот владетел, кој барал casus belli (повод за војна) за да ја преземе царската титула, ја искористил можноста да води војна.[1][4] За разлика од неговите претходници, крајната амбиција на Симеон била да го преземе престолот на Цариград како римски цар, создавајќи заедничка бугарско-римска држава.[1] Историчарот Џон Фајн тврди дека провокативната политика на Александар не влијаела на одлуката на Симеон, бидејќи тој веќе планирал инвазија, имајќи предвид дека на византискиот престол седел човек кој бил непопуларен, неискусен и веројатно алкохоличар и чиј наследник Константин VII бил болно мало момче. b[›][11] Додека Бугарија се подготвувала за војна, на 6 Јуни 913 Александар умрел, оставајќи го Цариград во хаос со малолетниот цар под регентство на патријархот Никола.
Првите чекори на регенцијата биле обидот да го пренасочи нападот на Симеон. Никола Цариградски испратил писмо во кое, фалејќи ја мудроста на Симеон, го обвинил дека нападнал „дете сираче“ (т.е. Константин VII) кој не направил ништо за да го навреди, но неговите напори биле залудни.[2] Кон крајот на јули 913 година бугарскиот монарх започнал поход на чело на голема војска, а во август без противење стигнал до Цариград. Шефот на византиската канцеларија, Теодор Дафнопат, напишал за походот петнаесет години подоцна: „Имаше земјотрес, што го почувствуваа дури и оние што живееја зад столбовите на Херакле “.[10] Бугарите го опседнале градот и изградиле ровови од Златниот Рог до Златната порта на Мраморното Море.[2][6] Бидејќи Симеон студирал на Цариградскиот универзитет и бил свесен дека градот е непроболив за копнен напад без поморска поддршка, тие акции биле демонстрација на моќ, а не обид за напад на градот. Наскоро, опсадата била укината и кавхан (првиот министер) Теодор Сигрица бил испратен да понуди мир.[4] Симеон имал две барања – да биде крунисан за Цар на Бугарите и да ја сврши својата ќерка за Константин VII, со што станал свекор и чувар на царот доенче.[1][7]
По преговорите меѓу Теодор Сигрица и регенцијата, била организирана гозба во чест на двајцата синови на Симеон во палатата Влахерна со која раководел лично Константин. VII. Патријархот Николај отишол во бугарскиот логор да се сретне со бугарскиот владетел во средината на неговата придружба.[4] Симеон се поклонил пред патријархот, кој наместо царска круна на главата на Симеон му поставил своја патријаршиска круна. Византиските летописи, кои биле непријателски настроени кон Симеон, ја претставиле церемонијата како лажна, но современите историчари, како Џон Фајн, Марк Витоу и Георгиј Острогорски, тврдат дека Симеон бил премногу искусен за да биде измамен и дека тој навистина бил крунисан за Цар на Бугарите.[1][3] Изворите сугерираат дека Никола Цариградски, исто така, се согласил со вториот услов на Симеон, кој би можел да го трасира патот на Симеон да стане соимператор и на крајот цар на Римјаните.[5] Откако ја постигнал својата цел, Симеон триумфално се вратил во Преслав, откако тој и неговите синови биле почестени со многу дарови.[10] За да го одбележи ова достигнување, Симеон ги сменил своите печати: „Симеоне, царе миротворец, [да владееш] многу години“.
Битка кај Анхијал
[уреди | уреди извор]Договорот склучен во август 913 година се покажал како краткотраен. Два месеци подоцна, мајката на Константин VII, Зоја Карбонопсина, и било дозволено да се врати во Цариград од егзил. Во февруари 914 година таа го соборила регентството на Никола I Цариградски со државен удар во палатата. Таа неволно била прогласена за царица од Никола I Цариградски, кој ја задржал својата функција како патријарх.[1] Нејзината прва наредба била да ги отповика сите отстапки дадени на бугарскиот монарх од страна на регенцијата, предизвикувајќи воена одмазда. Во летото 914 година бугарската војска ги нападнала темите на Тракија и Македонија. Истовремено, бугарските трупи навлегле во областите Драч и Солун на запад.[10] Најголемиот и најважниот град на Тракија, Адријанопол, бил опколен и заземен во септември, а локалното население го признало Симеон за свој владетел.[2][6] Меѓутоа, Византијците веднаш го вратиле градот во замена за огромен откуп.[2]
За да се справат со бугарската закана засекогаш, Византијците презеле мерки да го прекинат судирот со Абасидскиот Калифат на исток и се обиделе да создадат широка антибугарска коалиција. Двајца пратеници биле испратени во Багдад, каде што обезбедиле мир со калифот ел-Муктадир во јуни 917 година.[6] Стратегот на Драч, Лав Равдух, добил инструкции да преговара со српскиот кнез Петар Гојниковиќ, кој бил бугарски вазал, но бил подготвен да се откаже од бугарската власт. Меѓутоа, дворецот во Преслав бил предупреден за преговорите од принцот Михаил од Захумје, вообичаен сојузник на Бугарија, а Симеон успеал да спречи непосреден српски напад.[4][10] На византиските обиди да им се приближи на Унгарците успешно се спротивставила и бугарската дипломатија. Генералот Јован Богас бил испратен со богати подароци кај Печенезите, кои ги населувале степите на североисточниот дел на Бугарија. Бугарите веќе имале воспоставено силни врски со Печенезите, вклучително и преку бракови, и мисијата на Богас се покажала како тешка. Тој навистина успеал да убеди некои племиња да испратат помош, но на крајот византиската морнарица одбила да ги пренесе на југ од реката Дунав, веројатно како резултат на љубомората што постоела меѓу Богас и амбициозниот адмирал Роман Лакапин.[1][6]
...И дури и сега можеа да се видат купишта коски во Анхијал, каде војската на Римјаните која бегаше, беше срамно убиена. од Историјата на Лав Ѓакон, 75 години по битката.[12]
Византијците биле принудени да се борат сами, но мирот со Арапите им дозволил да ја соберат целата своја војска, вклучувајќи ги и трупите кои се наоѓале во Мала Азија. Овие сили биле ставени под команда на Доместик схола Лав Фока Постариот.[2] Пред да маршираат во битка, војниците се поклониле на „животворниот Чесен Крст и се заколнале дека ќе умираат еден за друг“.[13] Со безбедноста на неговите западни и северни граници, Симеон можел да собере и голема армија. Двете војски се судриле на 20 август 917 година во близина на реката Ахелој во околината на денешно Поморие. Првично, Византијците биле успешни, а Бугарите започнале уредно повлекување, но кога Лав Фока го загубил коњот, се проширила конфузија меѓу византиските трупи, кои според хроничарот Јован Скилица имале низок морал. Симеон, кој го набљудувал бојното поле од блиските височини, наредил контранапад и лично ја предводел бугарската коњаница.[2][4][6] Византиските редови се распаднале и според зборовите на Теофан „се случи крвопролевање, што не се случило со векови“. Речиси целата византиска војска била уништена и само неколку, вклучувајќи го и Лав Фока, успеале да стигнат до пристаништето Месембрија и да побегнат на безбедно со бродови.[6]
Уште еднаш бил повикан Никола I Цариградски во обид да се запре бугарската офанзива. Во писмото до Симеон, патријархот инсистирал дека целта на византискиот напад не била да се уништи Бугарија, туку да се принуди Симеон да ги евакуира своите трупи од областите на Солун и Драч. Сепак, тој признал дека тоа не е изговор за византиската инвазија и го замолил како добар христијанин Симеон да им прости на своите сохристијани.[1][2] Напорите на Никола биле залудни, а бугарската војска навлегла длабоко во византиската територија. Лав Фока собрал уште една армија, но Византијците биле тешко поразени во Битката кај Катасиртаи веднаш надвор од Цариград во ноќна борба.[6]
Кампањи против Србите
[уреди | уреди извор]
По победите во 917 година, патот кон Цариград останал отворен. Меѓутоа, Симеон морал да се справи со српскиот кнез Петар Гојниковиќ, кој позитивно одговорил на византискиот предлог за антибугарска коалиција. Била испратена војска под команда на кавхан Теодор Сигрица и генерал Мармајс. Двајцата го наговориле Петар Гојниковиќ да се сретне, при што го фатиле и го испратиле во Преслав, каде што починал во затвор.[5] Бугарите го замениле Петар со Павле Брановиќ, внук на кнезот Мутимир, кој долго живеел во Преслав. Така Србија до 921 година била претворена во марионетска држава.
Во обид да ја стават Србија под своја контрола, во 920 година Византијците го испратиле Захарија Прибислављевиќ, уште еден внук на Мутимир, да го оспори владеењето на Павле. Захарија бил или заробен од Бугарите на пат или од Павле,[6] кој уредно го предал на Симеон. Како и да е, Захарија завршил во Преслав. И покрај неуспехот, Византијците опстојувале и на крајот го поткупиле Павле да ја смени страната откако му дале многу злато.[1] Како одговор, во 921 година Симеон испратил бугарска војска на чело со Захарија. Бугарската интервенција била успешна, Павле бил лесно соборен, а на српскиот престол повторно бил поставен бугарски кандидат.[4] Ова не траело долго бидејќи Захарија бил израснат во Цариград каде што бил под големо влијание на Византијците. Наскоро, Захарија отворено ја изјавил својата лојалност кон Византија и започнал непријателства против Бугарија. Во 923 [6] или 924 година, Симеон испратил мала војска предводена од Теодор Сигрица и Мармајс, но тие биле нападнати од заседа и убиени. Захарија ги испрати нивните глави во Цариград.[10]
Оваа акција предизвикала голема одмаздничка кампања во 924 година. Била испратена голема бугарска сила, придружувана од нов кандидат, Часлав, кој е роден во Преслав од мајка Бугарка. Бугарите ги опустошиле селата и го принудиле Захарија да побегне во Кралството Хрватска. Бугарите сепак овојпат решиле да го сменат пристапот кон Србите. Ги повикале сите српски жупанци да му оддадат почит на Часлав, а потоа ги уапсиле и ги одвеле во Преслав. Србија била припоена како бугарска провинција, проширувајќи ја границата на земјата кон Хрватска, која била во својот апогеј и се покажала како опасен сосед.[1] Анексијата била неопходен потег бидејќи Србите се покажале како несигурни сојузници, а Симеон бил претпазлив за неизбежниот модел на војна, поткуп и пребегнување.[5]
Кампањи против Византијците (918–922)
[уреди | уреди извор]
Откако заканата од Србија била елиминирана во 917 година, Симеон лично водел поход во Темата Елада и продрел длабоко на југ, стигнувајќи до Коринтската Провлака. Иако многу луѓе избегале на островот Евбеја и на полуостровот Пелопонез, Бугарите зезеле многу заробеници и го принудиле населението да плаќа данок на бугарската држава.[6] Главниот град на Хелада, Теба, бил заземен и неговите утврдувања уништени.[4][10] Значајна епизода од таа кампања била опишана во прирачникот за војување Стратегикон од писателот од 11 век Кекавмен. По бесплодната опсада на еден населен град во Хеладаc[›], Симеон употребил борбена измама испраќајќи храбри и снаодливи луѓе во градот за да ги откријат слабостите во неговата одбрана. Откриле дека портите се држат високо над земјата на шарки. Откако го добил нивниот извештај, Симеон испратил пет луѓе во градот со секири за да ги убијат стражарите, да ги скршат шарките и да ги отворат портите за бугарската војска. По отворањето на портите, бугарската војска влегла и го окупирала градот без крвопролевање.[14][15]
Во пролетта 919 година, воените неуспеси што ги претрпеле Византијците претходните две години предизвикале уште една промена во византиското владеење кога адмиралот Роман I Лакапин ја принудил Зоја Карбонопсина да се врати во манастир и брзо станал цар. Во април, ќерката на Лакапин Елена Лакапин се омажила за Константин VII, а Роман I Лакапин ја презел титулата василеопатор. Во септември, Лакапин бил прогласен за Цезар, а во декември бил крунисан за виш цар.[16] Овој нов развој го налутил Симеон бидејќи го сметал Романо за узурпатор и се чувствувал навреден што син на ерменски селанец [17] ја зазел неговата посакувана позиција.[1] Така, Симеон ги отфрлил понудите да стапи во роднинска врска со Роман преку династички брак и одбил да преговара за мир додека Лакапин не се повлече.
Во есента 920 година, бугарската војска походила длабоко во Тракија, стигнала до Дарданелите и поставила логор на брегот на полуостровот Галиполи веднаш спроти градот Лампсак во Мала Азија. Овие дејствија предизвикале голема загриженост кај византискиот двор бидејќи Бугарите би можеле да го отсечат Цариград од Егејското Море доколку успеале да ги обезбедат Галиполи и Лампсак.[2] Патријархот Никола се обидел да моли за мир и предложил средба со Симеон во Месембрија, но безуспешно.
Следната година Бугарите тргнале кон Катасиртај во близина на Цариград. Византијците се обиделе да ги намамат Бугарите на север, подалеку од нивниот главен град, спроведувајќи поход кон градот Термополис, во близина на современиот Бургас. Византискиот командант Потос Аргир испратил чета под водство на Михаил, синот на Моролеон, да ги надгледува движењата на Бугарите. Војниците на Михаил на крајот биле откриени и нападнати од заседа од Бугарите. Иако Византијците им нанеле значителни жртви на Бугарите, тие биле поразени. Михаил бил ранет и побегнал назад во Цариград каде што починал.[2]
По судирот во Термополис, дополнителни бугарски сили предводени од Меникос и Кавкан биле испратени на југ. Тие ги преминале планините Странџа и ги опустошиле селата околу Цариград, заканувајќи им се на палатите околу Златниот Рог. Византијците повикале голема војска, вклучувајќи трупи од градскиот гарнизон, царската гарда и морнари од морнарицата, командувани од Потос Аргир и адмиралот Алексиос Мозел.[2] Во март 921 година, спротивставените сили се судриле во Битката кај Пеге, каде што Византијците биле разбиени. Потос Аргир едвај се спасил, а Алексиос Мозел се удавил додека се обидувал да се качи на брод. Во 922 година, Бугарите го зазеле градот Виза и ги запалиле палатите на царицата Теодора во близина на византиската престолнина. Роман се обидел да им се спротивстави испраќајќи трупи под Сактик. Тој го нападнал бугарскиот логор додека повеќето војници биле расфрлани да собираат залихи. Кога бугарските сили биле повторно собрани и информирани за нападот, тие извршиле контранапад и ги поразиле Византијците и смртно го раниле нивниот командант.[18]
Обиди за бугарско-арапски сојуз
[уреди | уреди извор]
До 922 година, иако Бугарите го контролирале речиси целиот Балкански Полуостров, главната цел на Симеон останала надвор од неговиот дофат. Бугарскиот монарх бил свесен дека му е потребна морнарица за да го освои Цариград. Симеон решил да му се обрати на Абдула ел-Махди Билах (вл. 909–934), основач и калиф на Фатимидскиот Калифат.[2][4] Тој владеел со поголемиот дел од Северна Африка и претставувал постојана закана за византиските територии во Јужна Италија. Иако во 914 година двете страни склучиле мировен договор, од 918 година Фатимидите ги обновиле нападите на италијанскиот брег. Во 922 година, Бугарите тајно испратиле пратеници преку Захумје, државата на нивниот сојузник Михаил, во главниот град на калифот ел-Махдија на тунискиот брег. Симеон предложил заеднички напад на Цариград а Бугарите да обезбедат голема копнена војска, а Арапите морнарица. Било предложено целиот плен да се подели подеднакво, Бугарите да го задржат Цариград, а Фатимидите да ги добијат византиските територии во Сицилија и Јужна Италија.[2][6]
ел-Махди Билах го прифатил предлогот и ги вратил своите емисари да го склучат договорот. На пат кон дома, бродот бил заробен од Византијците во близина на калабрискиот брег, а пратениците на двете земји биле испратени во Цариград.[10] Кога Роман I дознал за тајните преговори, Бугарите биле затворени, додека на арапските пратеници им било дозволено да се вратат во ел-Махдија со богати подароци за калифот. Византијците потоа испратиле своја амбасада во Северна Африка за да го надминат Симео, и на крајот Фатимидите се согласиле да не и помагнат на Бугарија.[1] Уште еден обид на Симеон да се здружи со Арапите е запишан од историчарот ел-Масуди во неговата книга Ливади на злато и рудници на скапоцени камења. Арапска експедиција од Абасидскиот Калифат под Тамал ел-Дулафи слетала на егејскиот брег на Тракија, а Бугарите воспоставиле контакт со нив и испратиле пратеници во Тарс. Сепак, и овој обид не дал опипливи резултати.
Подоцнежни години
[уреди | уреди извор]
По неуспехот да се обезбеди сојуз со Арапите, во септември 923 [1] или 924 година, Симеон уште еднаш се појавил во Византиска Тракија. Бугарите ги ограбиле предградијата на Цариград, ја запалиле црквата на животодавниот извор (Света Марија) и поставиле логор на ѕидините на Цариград. Симеон побарал средба со Роман со цел да се воспостави привремено примирје за справување со српската закана. Византијците, желни да ги прекинат непријателствата, се согласиле. Пред средбата во предградието Космидион, Бугарите презеле мерки на претпазливост и внимателно ја прегледале специјално подготвената платформа – тие сè уште се сеќавале на неуспешниот византиски обид за атентат на ханот Крум (вл. 803–814) за време на преговорите на истото место еден век порано, во 813 година.[4]
...Симеон пристигна со голема војска, поделена на многу единици, некои вооружени со златни штитови и златни копја, други со сребрени штитови и сребрени копја, трети со оружје во сите бои, и сите беа покриени со железо. Теофан Продолжител за бугарската армија пред Цариград[19]
Роман I пристигнал прв; Симеон I се појавил на коњ опкружен со елитни војници кои на грчки извикувале „Слава на Симеон, царот“. Според византиските летописи, откако двајцата монарси се бакнале, Роман побарал од Симеон да се престане со пролевањето на христијанска крв во непотребна војна и му одржал мала проповед на остарениот бугарски владетел прашувајќи го како може да се соочи со Бога со сета таа крв на рацете. Симеон немал што да одговорам. Меѓутоа, историчарот Марк Витоу забележува дека тие извештаи не биле ништо друго туку официјални византиски желби, составени по настанот.[3] Единственото навестување за тоа што навистина се случило е алегорична приказна дека во моментот на завршување на состанокот, биле видени два орли како летаат високо на небото, потоа се зафатиле и веднаш се разделиле, едниот се упатил кон север кон Тракија, а другиот летал кон Цариград. Ова се сметало за лош знак што ги претставува судбините на двајцата владетели. Предзнакот на двата орла е реторичка импликација дека на состанокот Роман I ја признал царската титула на Симеон I и неговиот рамноправен статус со царот во Цариград.[3] Сепак, Роман I никогаш не го ратификувал договорот за време на животот на Симеон I, а противречностите меѓу двете страни останале нерешени.[3] Во една преписка од 925 година, византискиот цар го критикувал Симеонзатоа што се нарекол себеси „Цар на Бугарите и Римјаните“ и барал враќање на освоените тврдини во Тракија.[1][5]
Во 926 година Бугарите испратиле војска да го нападне Кралството Хрватска со цел да го обезбедат својот заден дел за нова офанзива на Цариград. Симеон Хрватската држава ја гледал како закана затоа што кралот Томислав (вл. 910–928) бил византиски сојузник и ги засолнил своите непријатели.[1] Бугарите марширале на хрватска територија, но претрпеле целосен пораз од Хрватите.[6][10] Иако мирот бил брзо обновен со папско посредство, Симеон I продолжил да се подготвува за напад врз византиската престолнина. Станало очигледно дека бугарските загуби не биле значајни бидејќи само мал дел од целата војска бил испратен да се бори против Хрватите. Бугарскиот монарх изгледал сигурен во верувањето дека кралот Томислав ќе го почитува мирот. Сепак, како и неговиот претходник Крум, Симеон I починал среде подготовките за напад врз Цариград на 27 мај 927 година, на возраст од шеесет и три години.d[›]
Мировен договор
[уреди | уреди извор]Симеон I бил наследен од неговиот втор син Петар I (вл. 927-969). На почетокот на владеењето на Петар I, највлијателна личност на дворот бил неговиот вујко по мајчина линија, Георги Сурсувул, кој на почетокот служел како регент на младиот монарх.[1] По стапувањето на престолот, Петар I и Ѓорѓи Сурсувул започнале кампања во византиска Тракија, разурнувајќи ги тврдините во регионот што дотогаш ги држеле Бугарите.[5] Нападот бил замислен како демонстрација на моќ, а од позиција на сила Бугарите предложиле мир.[1][4][6] Двете страни испратиле делегации во Месембрија за да разговараат за прелиминарните услови. Преговорите продолжиле во Цариград сè додека не биле договорени конечните одредби. Во ноември 927 година, самиот Петар I пристигнал во византиската престолнина и бил лично примен од Роман I. Во палатата Влахерна двете страни потпишале мировен договор, запечатен со брак помеѓу бугарскиот монарх и внуката на Роман I, Марија Лакапина. Во таа прилика Марија била преименувана во Ирена, што значи „мир“.[1][10] На 8 октомври 927 година, Петар I и Ирина се венчале на свечена церемонија во црквата Света Марија Изворска – истата црква што Симеон I ја уништил неколку години претходно, а која била повторно изградена.
Според условите на договорот, Византијците официјално ја признале царската титула на бугарските монарси, но инсистирале на формулата дека царот на Бугарите се смета за „духовен син“ на византискиот цар.[3] И покрај формулацијата, титулата на бугарските владетели се изедначила со титулата на нивните византиски колеги. Бугарската православна црква, исто така, била призната како независна Патријаршија, со што станала петта автокефална источна православна црква по патријаршиите на Цариград, Александрија, Антиохија и Ерусалим и првата национална православна црква. Договорот понатаму предвидувал размена на заробеници и годишен данок што треба да го плаќаат Византијците на Бугарското Царство. Договорот ја обновил границата приближно по линиите договорени во 904 година – Бугарите го вратиле поголемиот дел од Симеон ги освоил Тракија, Тесалија и Хелада и задржал цврста контрола над поголемиот дел од Македонија и поголемиот дел од Епир.[8] Така, Петар I успеал да ги оствари сите цели на својот татко, освен Цариград.
Последици
[уреди | уреди извор]Во текот на првите години од неговото владеење, Петар I се соочил со бунтови од двајца од неговите тројца браќа, Јован во 928 година и Михаил во 930 година, но и двете биле задушени.[1] За време на поголемиот дел од неговото последователно владеење до 965 година, Петар претседавал со златното доба на бугарската држава во период на политичка консолидација, економска експанзија и културна активност.[3][5] Расправата на современиот бугарски свештеник и писател Презвитер Козма ја опишува богатата бугарска елита, која поседува книги и манастири, а зачуваните материјални докази од Преслав, Костур и други места укажуваат на богата и населена слика на Бугарија од 10 век.[3] На сметка на личните привилегии на селанството значително се зголемило влијанието на земјопоседното благородништво и повисокото свештенство, предизвикувајќи судири во општеството.[4] Козма ги обвинил бугарските игумени и епископи за алчност, ненаситност и занемарување кон нивното стадо.[20] Во таа средина, за време на владеењето на Петар I, се појавило богомилството – дуалистичка еретичка секта која во следните децении и векови се проширила во Византија, северна Италија и јужна Франција.[1] Стратешката положба на Бугарското Царство останала тешка. Земјата била опкружена од агресивни соседи: Унгарци на северозапад, Печенези и растечката моќ на Киевска Русија на североисток, и Византија на југ, која и покрај мирот се покажала како несигурен сосед.
Мировниот договор и дозволил на Византија да ги концентрира своите ресурси на Абасидскиот Калифат во опаѓање на исток. Под водство на талентираниот генерал Јован Курку, Византијците го смениле текот на византиско-арапските војни извојувајќи импресивни победи над муслиманите.[7] До 944 година тие ги нападнале градовите Амида, Дара и Нисибис во средниот Еуфрат и ја опколле Едеса.[7] Извонредните византиски успеси продолжиле под Никифор Фока, кој владеел како цар помеѓу 963 и 969 година, со повторното освојување на Крит во 961 година и обновувањето на некои територии во Мала Азија.[1][7] Зголемената византиска доверба и моќ го поттикнале Никифор Фока да го одбие плаќањето на годишниот данок на Бугарија во 965 година.[4][7] Ова резултирало со руска инвазија на Бугарија во 968-971 година, што довело до привремен колапс на бугарската држава и жестока 50-годишна византиско-бугарска војна до освојувањето на Бугарија од страна на Византијците во 1018 година.[3]
Наводи
[уреди | уреди извор]- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 Fine 1991
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Zlatarski 1972
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Whittow 1996
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Andreev & Lalkov 1996
- 1 2 3 4 5 6 7 Stephenson 2004
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Angelov et al 1981
- 1 2 3 4 5 6 Gregory 2005
- 1 2 Koledarov 1979
- ↑ "Chronographia by Theophanes Continuatus" in GIBI, vol. V, Bulgarian Academy of Sciences, Sofia, p. 125
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Bozhilov & Gyuzelev 1999
- ↑ Zlatarski 1972, стр. 353
- ↑ "Historia by Leo the Deacon" in GIBI, vol. V, Bulgarian Academy of Sciences, Sofia, p. 258
- ↑ "Historiarum compendium by John Skylitzes" in GIBI, vol. VI, Bulgarian Academy of Sciences, Sofia, p. 249
- ↑ Haldon 1999
- ↑ "Strategikon by Kekaumenos" in GIBI, vol. VII, Bulgarian Academy of Sciences, Sofia, p. 20
- ↑ Runciman 1988
- ↑ Kazhdan 1991
- ↑ "Historiarum compendium by John Skylitzes" in GIBI, vol. VI, Bulgarian Academy of Sciences, Sofia, pp. 252–253
- ↑ "Chronographia by Theophanes Continuatus" in GIBI, vol. V, Bulgarian Academy of Sciences, Sofia, pp. 133–134
- ↑ Andreev, Lazarov & Pavlov 1999
Извори
[уреди | уреди извор]- Andreev, Iordan; Lalkov, Milcho (1996). Българските ханове и царе [The Bulgarian Khans and Tsars] (бугарски). Veliko Tarnovo: Абагар. ISBN 954-427-216-X.
- Andreev, Iordan; Lazarov, Ivan; Pavlov, Plamen (1999). Кой кой е в средновековна България [Who is Who in Medieval Bulgaria] (бугарски). Петър Берон. ISBN 978-954-402-047-7.
- Angelov, Dimitar; Bozhilov, Ivan; Vaklinov, Stancho; Gyuzelev, Vasil; Kuev, Kuyu; Petrov, Petar; Primov, Borislav; Tapkova, Vasilka; Tsankova, Genoveva (1981). История на България. Том II. Първа българска държава [History of Bulgaria. Volume II. First Bulgarian State] (бугарски). et al. Sofia: Bulgarian Academy of Sciences Press.
- Bakalov, Georgi; Angelov, Petar; Pavlov, Plamen; Koev, Totyu; Aleksandrov, Emil (2003). История на българите от древността до края на XVI век (History of the Bulgarians from Antiquity to the end of the XVI century) (бугарски). et al. Sofia: Знание. ISBN 954-621-186-9.
- Bozhilov, Ivan; Gyuzelev, Vasil (1999). История на средновековна България VII–XIV век [History of Medieval Bulgaria VII–XIV centuries] (бугарски). Sofia: Анубис. ISBN 954-426-204-0.
- Koledarov, Petar (1979). Политическа география на средновековната Българска държава, част 1 (681–1018) [Political Geography of the Medieval Bulgarian State, Part I. (681-1018)] (бугарски). Sofia: Bulgarian Academy of Sciences Press.
- Collective (1964). „11. Продължителят на Теофан“ [11. Theophanes Continuatus]. Гръцки извори за българската история (ГИБИ), том V [Greek Sources for Bulgarian History (GIBI), volume V] (бугарски и грчки). Sofia: Bulgarian Academy of Sciences Press. Посетено на 13 March 2016.
- Collective (1965). Гръцки извори за българската история (ГИБИ), том VI [Greek Sources for Bulgarian History (GIBI), volume VI] (бугарски и грчки). Sofia: Bulgarian Academy of Sciences Press. Посетено на 13 March 2016.
- Collective (1968). Гръцки извори за българската история (ГИБИ), том VII [Greek Sources for Bulgarian History (GIBI), volume VII] (бугарски и грчки). Sofia: Bulgarian Academy of Sciences Press. Посетено на 13 March 2016.
- Предлошка:The Early Medieval Balkans
- Gregory, Timothy E. (2005). A History of Byzantium. Blackwell Publishing. ISBN 0-631-23513-2.
- Предлошка:Warfare, State and Society in the Byzantine World, 565–1204
- Kazhdan, Alexander, уред. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford and New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
- Obolensky, Dimitri (1974) [1971]. The Byzantine Commonwealth: Eastern Europe, 500-1453. London: Cardinal. ISBN 978-0-351-17644-9.
- Runciman, Steven (1930). „The Two Eagles“. A History of the First Bulgarian Empire. London: George Bell & Sons. OCLC 832687. Посетено на 13 March 2016.
- Runciman, Steven (1988) [1929]. The Emperor Romanus Lecapenus and His Reign: A Study of Tenth-Century Byzantium. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-35722-5.
- Stephenson, Paul (2004). Byzantium's Balkan Frontier. A Political Study of the Northern Balkans, 900–1204. Cambridge University Press. ISBN 0-511-03402-4.
- Whittow, Mark (1996). The Making of Byzantium (600–1025). Los Angeles: University of California Press. ISBN 0-520-20497-2.
- Zlatarski, Vasil (1972) [1927]. История на българската държава през средните векове. Том I. История на Първото българско царство [History of the Bulgarian state in the Middle Ages. Volume I. History of the First Bulgarian Empire.] (бугарски) (2. изд.). Sofia: Наука и изкуство. OCLC 67080314.
- Stoyanov, Aleksandr (July 2019). „The Size of Bulgaria's Medieval Field Armies: A Case Study of Military Mobilization Capacity in the Middle Ages“. Journal of Military History. 83 (3): 719–746.