Прејди на содржината

Веларизирана венечна странична приближна согласка

Од Википедија — слободната енциклопедија
Веларизирана венечна странична приближна согласка
ɫ
lˠ
МФА-бр.209
Шифрирање
Единица (дек.)ɫ
Уникод (хекс.)U+026B
X-SAMPA5
Киршенбаумl<vzd>
 

Веларизираната венечна странична приближна согласка (наречена „темно л“) е вид на согласка присутна во некои јазици. Пропишаниот симбол во меѓународната фонетска азбука за овој глас е ⟨lˠ⟩, но почесто се среќава наменскиот симбол ⟨ɫ⟩.

Во македонскиот јазик, темното л се среќава пред задните самогласки (/a o u/) и на крајот од слогот. Пример е зборот „лук“.

Зависно од јазикот и дијалектот, овој глас може да претрпи фарингализација наместо веларизација. Веларизацијата и фарингализацијата најчесто се врзани за позабни творби на преднојазичните согласки, така што темното л обично е забно или забно-венечно, додека чистото л е повлечено на венечна положба.[1]

Особености

[уреди | уреди извор]

Веларизираната венечна странична приближна согласка ги има следниве особености:

  • Начинот на творба е приближен, што значи дека се добива со приближување (стеснување) на гласниот апарат во местото на творба, но не доволно за да се создаде бурен воздушен тек.
  • Местото на творба е забно или венечно, што значи дека се создава со врвот (или, поретко,[2] со рамнината) на јазикот во допир со забниот венец. Како споредна творба има веларизација или фарингализација, што значи дека задниот дел (основата) на јазикот се доближува до мекото непце, односно задниот дел од грлото.
  • Фонацијата е звучна, што значи дека гласните жици треперат при творбата.
  • Ова е устена согласка, што значи дека воздухот излегува само низ устата.
  • Согласката е странична, што значи дека се добива со насочување на воздушниот тек по страните на јазикот, наместо по средината.
  • Воздушниот механизам е белодробно издишен, што значи дека се создава со истиснување на воздух единствено низ белите дробови и дијафрагмата, што важи за највеќето гласови.
ЈазикЗборМФАЗначењеБелешки
албанскиhalla[ˈhaɫa]тетка
англиски[3]британски и американскиpeel[pʰiːɫ]лупкаМоже секогаш да е темна со Северна Америка, Шкотска, Австралија и Нов Зеланд.
шкотски англискиloch[ɫɔx]лох
арапскилитературен[4]الله ‘Аллах[ʔɑɫˈɫɑːh]БогAlso transcribed as ⟨lˤ⟩. Многу наречја го немаат овој глас, туку го изговараат со [l].
башкирскиҡала[ˈqɑˈɫɑ]град
бугарскиъгъл[ˈɤ̞ɡɐɫ]агол
велшкисеверно наречјеlol[ɫɔɫ]глупости
грчкисеверно наречје[5]μπάλα бáла[ˈbaɫa]топкаАлофон на /l/ пред /a o u/.
западнофризискиlân[ɫɔːn]земја
исландскиsigldi[sɪɫdɪ]пловешеРетко се јавува.
ирскиlá[ɫɑː]ден
каталонски[6]источно наречјеcel•la[ˈsɛɫːə]ќелија
западно наречјеalt[ˈaɫ(t)]висок
лилуетqaoḻ[qáɫ]лош
македонскилук[ɫuk]лукСамо пред задните согласки (/a o u/ и на крајот од слогот.
норвешкијугоисточно наречјеtale[ˈtʰɑːɫə]говор, зборуваАлофон по [ɑ(ː)], [ɔ] и [oː] во југоисточниот дел.
северно наречјеspelle[spæɫːe]игра
осетскиАлани[aˈɫaːni]ⓘАланија
полскиисточно наречјеłapa[ˈɫapa]шепаСоодветствува на /w/ во литературниот полски.
португалскиевропски[7]mil[miɫ̪]илјада
руски[8]малый[ˈmɑɫ̪ɨj]мал
таошки[kīǣˈwǣɫmã̄]да се биде силен
турскиkızıl[kɯzɯɫ]црвен
холандски[9][10]bal[bɑɫ]топкаАлофон на /l/ кога стои по самогласки. Погл. Фонологија на холандскиот јазик
шкотски гелскиMallaig[ˈmaʊɫækʲ]Малег
шкотски германскиfluir[fɫyːr]под
  • Cruz-Ferreira, Madalena (1995), „European Portuguese“, Journal of the International Phonetic Association, 25 (2): 90–94, doi:10.1017/S0025100300005223
  • Daniel, Jones; Dennis, Ward (1969), The Phonetics of Russian, Cambridge University Press
  • Recasens, Daniel; Espinosa, Aina (2005), „Articulatory, positional and coarticulatory characteristics for clear /l/ and dark /l/: evidence from two Catalan dialects“, Journal of the International Phonetic Association, 35 (1): 1–25, doi:10.1017/S0025100305001878
  • Roca, Iggy; Johnson, Wyn (1999), A Course in Phonology, Essex: Blackwell Publishing, ISBN 0-631-21346-5
  • Verhoeven, Jo (2005), „Belgian Standard Dutch“, Journal of the International Phonetic Association, 35 (2): 243–247, doi:10.1017/S0025100305002173
  • Watson, Janet (2002), The Phonology and Morphology of Arabic, Oxford University Press

Поврзано

[уреди | уреди извор]


Табела на белодробни согласки по МФА аудио
По место → Уснени Преднојазични Среднојазични Заднојазични Гласилни
↓ По начин Дво​уснени Уснено-​забни Заб​ни Венеч​ни Задно-​венеч. Свие​ни Предно-​непчени Задно​непчени Ресич​ни Голтни​чки Надгла​сил​ни Гласил​ни
Носни m̥ m ɱ n̪ n̥ n n̠ ɳ ɲ̥ ɲ ŋ̊ ŋ ɴ
Избувни p b p̪ b̪ t̪ d̪ t d ʈ ɖ c ɟ k ɡ q ɢ ʡ ʔ
Струјни ɸ β f v θ ð s z ʃ ʒ ʂ ʐ ç ʝ x ɣ χ ʁ ħ ʕ ʜ ʢ h ɦ
Приближни ʋ ɹ ɻ j ɰ
Трепетни ʙ r ɽ͡r ʀ я *
Едноударни ⱱ̟ ⱱ ɾ ɽ ɢ̆ ʡ̯
Стран. струј. ɬ ɮ ɭ˔̊ ʎ̥˔ ʎ˔ ʟ̝̊ ʟ̝
Стран. прибл. l ɭ ʎ ʟ
Стран. едноуд. ɺ ɺ̠ ʎ̯
Небелодробни согласки
Чкрапави ʘ ǀ ǃ ǂ ǁ
ʘ̃ ʘ̃ˀ ʘ͡q ʘ͡qʼ
Уфрлени ɓ ɗ ʄ ᶑ ɠ ʛ
Исфрлени pʼ tʼ cʼ ʈʼ kʼ qʼ
fʼ θʼ sʼ ɬʼ xʼ χʼ
tsʼ tɬʼ cʎ̝̥ʼ tʃʼ ʈʂʼ kxʼ kʟ̝̊ʼ
Слеани согласки
p̪f b̪v ts dz tʃ dʒ tɕ dʑ ʈʂ ɖʐ
tɬ dɮ cç ɟʝ cʎ̥˔ ɟʎ˔ kʟ̝̊ ɡʟ̝
Сложени согласки
Незаградни ʍ w ɥ ɧ
Заградни k͡p ɡ͡b ŋ͡m
Табелава содржи фонетски симболи што може да не се прикажат правилно кај некои прелистувачи. [Помош]
Онаму кајшто симболите се дадени во парови, „лев—десен“ претставува „безвучна—звучна“ согласка.
Исенчените полиња претставуваат неизводливи гласовни творби.
* Симболот го нема во МФА.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Веларизирана_венечна_странична_приближна_согласка&oldid=3306898“