Бугарска азбука
| Бугарска кирилична азбука Българска кирилска азбука | |
|---|---|
 | |
| Тип | |
Период | 9 век – денес |
| Јазици | бугарски |
| Сродни писма | |
Матични системи | Египетски хиероглифи[1]
|
| ISO 15924 | |
| ISO 15924 | Cyrl, , Cyrillic |
| Уникод | |
Уникоден назив | Cyrillic |
| subset of Cyrillic (U+0400...U+04FF) | |
Бугарската азбука (буг. българскa азбука) е официјалната азбука за запишување на бугарскиот јазик. Азбуката е заснована на кирилицата и во денешниот современ облик постои од 1945 година и се состои од 30 букви. Современата бугарска азбука води потекло од руската граѓанска азбука.
Историја
[уреди | уреди извор]Под влијание на печатените книги од Русија, руското граѓанско писмо на Петар I го заменило старословенското писмо на крајот од XVIII век. Неколку кирилски азбуки со од 28 до 44 букви биле користени во почетокот и до средината на 19-от век за време на обидите за стандардизирање на современиот бугарски книжевен јазик.
Реформата на Марин Дринов
[уреди | уреди извор]Азбуката со 32 букви предложена од Марин Дринов била прифатена во 1878-1879. Тој ја предложил следнава азбука:[2]
| А а | Б б | В в | Г г | Д д | Е е | Ж ж | З з | И и | Й й | К к | |
| Л л | М м | Н н | О о | П п | Р р | С с | Т т | У у | Ф ф | Х х | |
| Ц ц | Ч ч | Ш ш | Ъ ъ | Ь ь | Ѣ ѣ | Ю ю | Я я | Ѫ ѫ | Ѭ ѭ |
Дринов ги отфрлил буквите:
| Ы ы | І і | Щ щ |
Со буквата ы во минатото се бележел посебен глас (на пр. во зборот мышь). Меѓутоа за разлика од рускиот јазик каде што гласот бил зачуван, во бугарскиот како и во другите јужнословенски јазици се изедначил со гласот кој се бележи со буквата и, поради што Дринов предлага отфрлање на оваа буква.[2]
Тој исто така сметал дека буквата і треба да се исфрли, а да остане буквата й која е преземена од руската азбука. Како што вели тој, Русите ја пишуваат й после самогласките и се слуша како половина и: край, твой, мой. Во старословенскиот во овие случаи се слушал полн глас и, па затоа и овие зборови се пишувале: краи, твои, мои. И во старословенскиот постоел полузвук од и, но тој се наоѓал пред самогласките, а не после нив. За бележење на тој глас се користел знакот і, и се пишувал секогаш пред самогласката: ꙗ, ѥ, ю. Денес, кога полугласот се слуша и после самогласките, забележува Дринов, најприродно е да се бележи со стариот знак і, наместо со туѓото й. Меѓутоа, како што пишувањето на й нашироко се користело и влегло во општа употреба, Дринов сметал дека подобро би било да се остави на сметка на старото і.[2]
Според Дринов буквата щ која е составена од ш и т како што и се изговара, за разлика од руската каде со щ се бележи засебен глас, и поради тоа треба да се исфрли, а наместо тоа засебно да се пишува шт.[2]
Реформата од 1892
[уреди | уреди извор]Во 1892 година, министерот Георги Живков, од кабинетот на Стефан Стамболов, назначил комисија за подготовка на проект за официјален бугарски правопис. Во состав на комисијата влегувале филолозите: Љубомир Милетич, Александар Теодоров-Балан, Бењо Цонев, Иван Шишманов, Димитар Матов, Стојан Аргиров и Ив. Георгиев. Била повторно воведена буквата:
| І і |
Биле отфрлени буквите:
| Й й | Ю ю | Я я | Ѭ ѭ |
Буквата й била заменета со і. Исто така било решено ю да се замени іу, я со іа, и ѭ да се замени со іъ.[3]
Реформата не била прифатена од населението, кое ја сметало за премногу радикална со отстранувањето на толку многу традиционални букви и никогаш не успеала да се спроведе до крајот на режимот на Стамболов. Повеќето луѓе продолжиле да пишуваат по правописот на Дринов.
Реформа од 1945
[уреди | уреди извор]По правописната реформа од 1945 година, азбуката ја добила сегашната форма и има 30 букви. Тогаш биле исфрлени буквите:
| Ѣ ѣ | Ѫ ѫ |
Овие букви имале етимолошка употреба, т.е правобитно во старословенскиот јазик со нив се означувале посебни гласови, но со време тој изговор се изгубил а зборовите останале да се пишуваат исто, па морало напамет да се изучуваат зборовите кои ги содржат.
Буквата јат (ѣ) била заменета со я, е или поретко е (бѣлъ → бял, но бѣли → бели).
Големата носовка (Ѫ) била заменета со ъ (кѫща → къща, рѫка → ръка) или поретко со а (тѣ сѫ → те са).
Букви
[уреди | уреди извор]| Буква | Назив со мак. изгов. |
Макед. транскр. |
МФА |
|---|---|---|---|
| А а | а (а) | а | /a/ |
| Б б | бъ (бе) | б | /b/ |
| В в | въ (ве) | в | /v/ |
| Г г | гъ (ге) | г | /g/ |
| Д д | дъ (де) | д | /d/ |
| Е е | е (е) | е | /ɛ/ |
| Ж ж | жъ (же) | ж | /ʒ/ |
| З з | зъ (зе) | з | /z/ |
| И и | и (и) | и | /i/ |
| Й й | и кратко (и кратко) | ј | /j/ |
| К к | къ (ка) | к | /k/ |
| Л л | лъ (ел) | л | /l/ |
| М м | мъ (ем) | м | /m/ |
| Н н | нъ (ен) | н | /n/ |
| О о | о (о) | о | /o/ |
| П п | пъ (пе) | п | /p/ |
| Р р | ръ (ер) | р | /r/ |
| С с | съ (ес) | с | /s/ |
| Т т | тъ (те) | т | /t/ |
| У у | у (у) | у | /u/ |
| Ф ф | фъ (еф) | ф | /f/ |
| Х х | хъ (ха) | х | /x/ |
| Ц ц | цъ (це) | ц | /ts/ |
| Ч ч | чъ (че) | ч | /tʃ/ |
| Ш ш | шъ (ша) | ш | /ʃ/ |
| Щ щ | щъ (шта) | шт | /ʃt/ |
| Ъ ъ | ер голям (тврд знак) | ' | /ɤ/ |
| Ь ь | ер малък (мек знак) | ј | /ʲ/ |
| Ю ю | ю (ју) | ју | /ju/, /ʲu/ |
| Я я | я (ја) | ја | /ja/, /ʲa/ |
Поврзано
[уреди | уреди извор]Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ Himelfarb, Elizabeth J. "First Alphabet Found in Egypt", Archaeology 53, Issue 1 (Jan./Feb. 2000): 21.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Дринов, Марин (1870). „За новобългарското азбуке“. Периодическо списание на Българското книжовно дружество. 1 (2): 9–29.
- ↑ „Нашата правописна реформа“. Български преглед. 1: 1–32. 1893.
Надворешни врски
[уреди | уреди извор]- Вовед во бугарската азбука на мрежното место www.omniglot.com (англиски)
- Вовед во бугарската азбука на мрежното место www.studybulgarian.com Архивирано на 16 јануари 2012 г. (англиски)
 | Оваа статија за писмо е никулец. Можете да помогнете со тоа што ќе ја проширите. |
| ||||||||||||||||||