Борис Пахор

Борис Пахор (26 август 1913 - 30 мај 2022 година) бил словенечки романсиер од Трст, Италија, кој бил најпознат по неговите описи на животот како член на словенечкото малцинство во концентрационите логори за време на Втората светска војна. Во неговиот роман Некропола тој зборува за логорот Нацвајлер-Струтоф дваесет години по неговото преселување во Дахау. По Дахау, тој бил преместен уште три пати: во Мителбау-Дора, во Харцунген и конечно во Берген-Белзен, кој бил ослободен на 15 април 1945 година.

Тој не беше признат од неговата татковина сè до времето кога Словенија ја стекнала својата независност во 1991 година. Неговиот автобиографски роман Некропола, објавен во 1967 година, првпат бил преведен на англиски (во 1995 година) како Аџија меѓу сенките. Романот е преведен и на неколку други јазици.

Пахор бил истакнат јавен претставник на словенечката малцинска заедница во Италија, која била погодена од фашистичката италијанизација. Иако бил член на словенечките партизани, тој се спротивставувал на марксистичкиот комунизам. Бил награден со Легијата на честа од француската влада и со Крстот на честа за наука и уметност од австриската влада, а бил номиниран за Нобеловата награда за литература од Словенечката академија на науки и уметности. Тој ја одбил титулата почесен граѓанин на Љубљана, затоа што верувал дека словенечкото малцинство во Италија (1920–1947) не било поддржано како што треба од страна на десничарските или левичарските словенечки политички елити за време на периодот на фашистичката италијанизација. Пахор бил во брак со авторката Радославa Премрл (1921–2009) и напишал книга посветена на неа на возраст од 99 години.

Рани живот под италијанскиот фашизам

Пахор бил роден на 26 август 1913 година во словенечка малцинска заедница во Трст. Таткото на Пахор, Франц, бил роден во Костањевица на Красу, населено место кое било сериозно опустошено од битките на Исонцо за време на Првата светска војна. Франц се оженил со Марија Амброжиќ и нашол работа во Трст како цивилен службеник.

Во 1920 година, италијанските црни кошули во Трст ја запалиле салата на словенечката заедница, на што сведок бил младиот Пахор. Сите неиталијански јазици (вклучувајќи ги и словенечкиот и германскиот) биле забранети како јазици на настава од страна на фашистичкиот режим три години по овој настан.

Пахор се запишал во католички семинариум на италијански јазик во Копер и дипломирал во 1935 година. Потоа заминал за Гориција да студира теологија, но ја напуштил во 1938 година. Иако јавната и приватната употреба на словенечки била забранета и односите помеѓу Словенците што живееле во фашистичка Италија и оние од Кралството Југославија биле принудно прекинати, Пахор сепак успеал да ги објави своите први кратки раскази во неколку списанија во Љубљана (тогаш дел од Кралството Југославија) под псевдонимот Јожко Амброжиќ.

Во 1939 година воспоставил контакт со словенечкиот поет и мислител Едвард Коцбек. Коцбек го запознал со современите литературни трендови и му помогнал да го подобри користењето на стандардниот словенечки јазик. Во 1938 година, тој се вратил во Трст, каде што воспоставил блиски контакти со неколкуте словенечки интелектуалци кои сè уште работеле во Трст, вклучувајќи го поетот Станко Вук и некои членови на словенечката антифашистичка организација ТИГР.

Преживеан нацизам и концентрациони логори

Во 1940 година, Пахор бил повикан во италијанската армија и испратен да се бори во Либија. Во 1941 година, тој бил префрлен во Ломбардија, каде што работел како воен преведувач. Во исто време се запишал на Универзитетот во Падова, каде студирал италијанска литература. По италијанското примирје во септември 1943 година, тој се вратил во Трст, кој веќе бил под нацистичка окупација. По неколку недели во градот окупиран од Германија, тој решил да им се придружи на словенечките партизани активни на словенечкото приморје. Во 1955 година, тој ги опишал овие клучни недели од својот живот во романот Градот во заливот, приказна за еден млад словенечки интелектуалец од Трст, кој се прашува каква акција да преземе во однос на многу сложениот личен и политички контекст на Втората светска војна на границата меѓу Италија и Словенија.

Приморската домашна гарда — локална словенечка антикомунистичка и антипартизанска воена организација во словенечкото Приморје, која била директно подредена на Одило Глобочник — предала 600 лица осомничени за вмешаност во отпорот, меѓу кои и Борис Пахор. Нацистичката администрација најпрво го транспортирала во Дахау, од каде што бил преместен во Сент Мари-о-Мајнс и Нацвајлер-Струтоф во Алзас. Оттаму бил вратен во Дахау, Мителбау-Дора, Харцунген и конечно во Берген-Белсен, кој бил ослободен на 15 април 1945 година. Искуството во концентрационите логори станало главна инспирација во делата на Пахор. Помеѓу април 1945 година и декември 1946 година, Пахор закрепнувал во француски санаториум во Ил-де-Франс.

Спротивставување на комунизмот

Пахор се вратил во Трст на крајот на 1946 година кога областа била под сојузничка воена управа. Во 1947 година дипломирал на Универзитетот во Падова со диплома за поезијата на Едвард Коцбек. Истата година за првпат го запознал Коцбек. Во 1951 и 1952 година, Пахор го бранел книжевното дело на Коцбек против организираните напади што ги покренал словенечкиот комунистички естаблишмент и неговите сојузници во Слободната територија на Трст.

Помеѓу 1953 и 1975 година, Пахор работел како инструктор по италијанска литература во средно училиште на словенечки јазик во Трст. Во тоа време, тој бил активен член на меѓународна организација, која имала за цел да ги промовира малцинските јазици и култури. Тој патувал низ Европа откривајќи ја културната плуралност на континентот.

Во 1969 година, Пахор бил еден од основачите на политичката партија Словенска левица, формирана да ги претставува сите словенечки левичарски гласачи во Италија кои не се согласувале со стратегијата усвоена од словенечките титоистички групи по 1962 година. Партијата на крајот се споила со Словенечкиот сојуз. Пахор во неколку наврати јавно го поддржал Словенечкиот сојуз и се кандидирал за општи и локални избори.

Во 1975 година, Пахор и Алојз Ребула објавијале книга во Трст, со наслов Едвард Коцбек: сведок на нашето време, по што следел скандалот од 1975 година. На Пахор, кој живеел во Италија и бил италијански државјанин, му бил забранет влез во Југославија неколку години. Тој можел да влезе во Југославија дури во 1981 година кога му било дозволено да присуствува на погребот на Коцбек. Во 1989 година, неговата книга Овој океан, толку страшно отворен, објавена во Словенија од Словенечка матица, била посветена на сеќавањата за Коцбек.

Подоцнежните години и признание

По 1990 година, Пахор се здобил со широко распространето признание во Словенија. Добитник е на Прешереновата награда, највисокото признание за културни достигнувања во Словенија, во 1992 година. Во 2008 година, тој бил награден со Златен орден на слободата. Во мај 2009 година, Пахор станал редовен член на Словенечката академија на науките и уметностите.

Во 2010 година, документарниот филм Тврдоглава меморија бил прикажан во ударниот термин на словенечката национална телевизија, во кој гостувале неколкумина познати јавни личности кои зборуваат за Пахор, вклучително и словенечки филозоф кој живее и работи во Париз, двајца словенечки историчари од Трст, Мартаж Вергинела од Италија, и други.

Во 2010 година, неколку здруженија на граѓани го предложиле за почесен граѓанин на Љубљана. Сепак, предлогот заглавил во комисијата за награди на Градската општина Љубљана, која одлучила да не го проследи предлогот до градскиот совет на Љубљана на гласање, бидејќи Пахор јавно ја одбил идејата.

Во 2009 година, Пахор одбил да ја прифати наградата од градоначалникот на Трст, Роберто Дипијаца, бидејќи градоначалникот не го спомнал италијанскиот фашизам.

Во 2007 година, Пахор го добил францускиот национален орден на Легијата на честа од француската влада. Во 2009 година, Пахор бил одликуван со Крстот на честа за наука и уметност од австриската влада. Награден е и со Орден за заслуги на Италијанската Република Италија.

Смрт

Пахор починал во својот дом во Трст, Италија, на 30 мај 2022 година. Имал 108 години. Тој бил погребан на локалните гробишта во Трст една недела подоцна, во јуни 2022 година.

Театарска адаптација

Во 2010 година, во Театро Верди во Трст била поставена театарска адаптација на романот на Пахор, Некропола, во режија на словенечкиот режисер од Трст, Борис Кобал, спонзорирана од градоначалниците на Трст и Љубљана, односно Роберто Дипијаца и Зоран Јанкович.

Книжевни достигнувања и влијание

Главните дела на Пахор ги вклучуваат Вила покрај езерото, Градот во заливот, Некропола, трилогија за Трст и словенечкото малцинство во Италија (1920–1947), Тешката пролет, и Колевка на светот.

Негови книги се преведени на англиски и на германски јазик.

Политички позиции

Пахор се дефинирал себеси како „социјалдемократ во скандинавска смисла на зборот“. Сепак, тој поддржувал различни центристички позиции, од демохристијанство до полиберални позиции. Во доцните 1980-ти, тој бил скептичен за идејата за независна Словенија. но подоцна ја поддржал визијата на Јоже Пучник за независна словенечка социјална држава.

Во 2007 година јавно ја поддржал кандидатурата на либералниот политичар Митја Гаспари за претседател на Словенија. Во 2009 година се кандидирал како претставник на Словенечката унија за Европскиот парламент. Во 2011 година, пред предвремените избори во Словенија, тој јавно ја поддржал Словенечката народна партија.

Во декември 2010 година, Пахор го критикувал изборот на Петер Босман за градоначалник на Пиран врз основа на неговата етничка припадност. Изјави дека е „лош знак ако се избере странец за градоначалник“. Изјавата одекна во словенечките и италијанските медиуми, и Пахор бил обвинет за расизам. Тој ги отфрлил овие обвинувања, велејќи дека нема ништо против тоа што Босман е црнец, туку тој ја појаснил својата изјава велејќи дека повеќе би сакал да види градоначалник од една од домородните етнички групи од регионот, или Словенец или Италијанец од Истра.

Во август 2013 година, Пахор ги критикувал Џорџо Наполитано и Јанез Јанша дека не го споменуваат италијанскиот фашизам.

Надворешни врски

Писателот Борис Пахор ја доби врвната француска чест, ukom.gov.si; пристапено на 9 ноември 2015 година (на словенечки)
Профил на Борис Пахор, natzweiler-struthof.org; пристапено на 9 ноември 2015 година.
Борис Пахор им зборува на француските ученици за неговиот статус на словенечко малцинство во Трст и како бил уапсен како борец за слобода, ushmm.org; пристапено на 9 ноември 2015 година.