Прејди на содржината

Битка кај Добро Поле

Од Википедија — слободната енциклопедија
Битка кај Добро Поле
Дел од Вардарската офанзива на Балканското боиште во Првата светска војна

Копнена заштита на 21-виот српски пешадиски полк на Добро Поле, 1918
Датум 15–18 септември 1918
Место Добро Поле (денес во Македонија и Грција)
41°02′06″N 21°53′06″E / 41.035°N 21.885°E / 41.035; 21.885
Исход Сојузничка победа
Завојувани страни
Команданти и водачи
Вклучени единици
  • 11-та колонијална дивизија
  • 17-та колонијална дивизија
  • 122-ра француска пешадиска дивизија

 Србија

  • Прва српска армија[Note 1]
  • Втора српска армија

' Грција

  • Архипелагска дивизија
  • Трета грчка пешадиска дивизија
  • Четврта грчка пешадиска дивизија
* 11-та германско-бугарска армија[Note 2]
    • Втора тракиска пешадиска дивизија
    • Трета балканска пешадиска дивизија
Сила
  • Франција 3 дивизии
  • Кралство Србија 2 корпуса
  • Кралство Грција 3 дивизии
  • 566 артилериски орудија
  • 1 армија
  • 158 артилериски оруција
Жртви и загуби
  • Франција 1.850 погинати
  • Кралство Србија 200 погинати
  • Кралство Грција 158 погинати
  • 2.689 погинати
  • 3.000 заробени
  • 50 артилериски орудија

Битка кај Добро Поле позната и како Пробив кај Добро Поле — битка од Првата светска војна водена помеѓу 15 и 18 септември 1918 година. Битката се водела во почетната фаза од Вардарската офанзива, на Балканското боиште. На 15 септември, комбинирани сили од српски, француски и грчки трупи ги нападнале рововите што ги држеле Бугарите во Добро Поле, во тоа време дел од Кралството Србија (денешна Грција и Македонија). Офанзивата и претходната артилериска подготовка имале разорни ефекти врз бугарскиот морал, што на крајот довело до масовни дезертерства.

И покрај тоа што биле помалубројни и слабо опремени, одредени бугарски единици пружиле жесток отпор, одложувајќи го напредувањето на Антантата кон Зборско. Меѓутоа, колапсот на фронтовската линија им овозможил на Сојузниците да ги нападнат бугарските положби од повеќе насоки и на крајот да ги задушат последните жаришта на отпор. Поразот на Централните сили кај Добро Поле одиграл улога во повлекувањето на Бугарија од војната и го отворил патот за освојувањето на Вардарска Македонија.

Прелудиум

[уреди | уреди извор]
Висорамнината Добро Поле на планината Ниџе, каде што се случила битката и пробивот

Атентатот на 28 јуни 1914 година врз претпоставениот австроунгарски наследник на престолот, надвојводата Франц Фердинанд, го забрзало објавувањето на војна од страна на Австроунгарија на Србија. Во судирот набрзо се вклучиле сите поголеми европски земји, спротивставувајќи ги Централните сили против Сојузот на Антантата и почеток на Првата светска војна.[3][4][5]

Србија конечно била поразена за време на есенската фаза од Српската кампања во 1915 година, што ги натерало Франција и Велика Британија да префрлат трупи од Галиполската операција во Егејска Македонија. Така бил основан Македонскиот фронт за да ги поддржи остатоците од српската армија во нивните напори да ја освојат Вардарска Македонија.[6]

На 17 август 1916 година, Бугарија ја нападнала Грција, лесно освојувајќи ја целата грчка територија источно од Струма, бидејќи на грчката армија ѝ било наредено да не се спротивставува од прогерманскиот крал Константин. Предавањето на територијата претходно освоена со тешкотии во Втората балканска војна од 1913 година била последната капка за многу поддржувачи на политичарот од Либералната партија, Елефтериос Венизелос. Со сојузничка помош, тие започнале државен удар со кој под контрола ги имале Солун и поголемиот дел од Егејска Македонија, со што го предизвикале Националниот раскол. Во јуни 1917 година, венизелистите добиле целосна контрола врз земјата, веднаш објавувајќи војна на Централните сили и приклучувајќи се кон Сојузничката источна армија што дејствувала на Балканското боиште. Со влегувањето на Грција во војната, заедно со засилувањето од 24 дивизии што армијата ги добила во пролетта истата година, се створила стратешка предност за Антантата.[7][7][7]

Кон крајот на јули 1918 година, бугарскиот врховен заповедник Никола Жеков му испратил на германскиот фелдмаршал генерал Паул фон Хинденбург порака во врска со наводната офанзива на Антантата, во која подробно ја опишал неспособноста на Бугарија соодветно да го одбрани вардарскиот дел од фронтот. Жеков побарал Германија веднаш да го зајакне Балканскиот фронт, навестувајќи дека и Австроунгарија ќе треба да ги зајакне своите позиции во Албанија. На 17 август, Хинденбург ветил дека ќе ѝ пружи поддршка на Бугарија само откако ситуацијата на другите фронтови ќе го дозволи тоа. Неподготвеноста на Хинденбург да ја поддржи Бугарија се покажала и со прераспоредувањето на последниот германски баталјон Јегер распореден во Македонија назад во Германија во почетокот на септември.[8]

Бугарите, користејќи информации од избегани воени заробеници, утврдиле дека силите на Антантата ќе се вклучат во непријателски дејствија западно од Охридското Езеро, во Битола, Добро Поле или Ума. На 27 август, на Втората и Третата бугарска дивизија распоредени на Добро Поле им било наредено да направат итни подготовки, бидејќи новите докази укажувале на фронтален напад на Добро Поле, заедно со секундарен напад на Ума. До 7 септември, Добро Поле било засилено со една митралеска чета, шест баталјони и десет тешки хаубици. Генералот Фридрих фон Шолц потоа изјавил дека овие мерки ја прават одбраната на фронтот изводлива. Сепак, фон Шолц не го зел предвид заминувањето на бугарскиот началник на Генералштабот Никола Жеков и неговата замена од Георги Тодоров. Широко распространетата инсубординација и дезертерства, исто така, ги мачеле бугарските трупи, кои одбиле да учествуваат во работите за утврдување на положбата. Лошата храна и заморот придонеле за нискиот морал.[8]

Еден ден пред офанзивата на Антантата, генералот Луј Франше д’Епере го изложил конечниот план за операцијата. Првата фаза се состоела од комбиниран француско-српски напад врз позициите на 2-та и 3-та бугарска дивизија, за кој се очекувало да создаде пробив на фронтовската линија во областа Добро Поле, а воедно да претставува опасност и за бугарските линии на снабдување на реката Вардар. Врвот Добро Поле со својата висина од 1875 м надвладува во областа и обезбедува одлични точки за набљудување за бранителите. Добро Поле било опкружено со добро развиен систем на ровови кои, во комбинација со грубиот терен, ја правеле областа непроодна за колски превоз. Добро Поле, сепак, било пониско и помалку стрмно од планините на другите делови од фронтот кои во просек се на надморска висина од 2.000 м.[8] [8][8][9]

Втора англо-франко-грчка сила потоа ќе ја нападне Првата бугарска армија помеѓу Кожуф и Дојранското Езеро и со тоа да спречи создавање нови одбранбени позиции во областа. Првичниот напредок ќе ѝ овозможи на Источната армија да напредува во поддршка на другите единици прво кон Прилеп, Дисма и Боран. Во меѓувреме, англо-грчките сили ќе ја нападнат планината Беласица, заземајќи го Рупелскиот Превој.[8][9]

Д’Епере очекувал Сојузничката армија на Ориентот да промаршира низ градовите Демир Хисар, Рупел, Петриќи, Благуша, Градец, Штип и Белеса, конечно заземајќи го Скопје. Единиците стационирани во Кацанија и Тетово ќе спречат бугарски бочен маневар, додека главниот дел од силите ќе го прошират пробивот и во Штип и во Прилеп. Во случај на колапс на фронтот помеѓу Добро Поле и Црна, 1-та бугарска армија и 11-та германска армија или ќе бидат уништени или, во помалку поволни околности, ќе извршат организирано повлекување кон нова одбранбена линија на реката Црна. Спречувањето на таквото повлекување требало да се постигне со брз, продорен напад врз Градско, Дрен Планина и Висока.[8][9]

Усогласениот план за пробив кај Добро Поле.
Германски војници се капат во реката Црна во 1918 година

Во 8:00 часот на 14 септември 1918 година, силите на Антантата започнале артилериски напад со 566 топа врз непријателските позиции. Нивните авиони, исто така, ги бомбардирале непријателските позиции и ја митралирале колоната од 250 камиони што се движела кон Козјак. Истиот ден, Шолц му испратил на Хинденбург телеграма во кој наведува дека „сите показатели укажуваат дека непријателската офанзива ќе биде насочена кон 11-та армија од двете страни на реката Вардар, како и кон Добро Поле...“ Бугарската висока команда не се обидела да изврши разорувачки напад бидејќи им недостасувале потребните возила и товарни животни. Баражот не предизвикал значителен број жртви, но сериозно го погодил бугарскиот борбен дух. Во ноќта помеѓу 14 и 15 септември, француско-српските патроли известиле дека артилерискиот бараж нанел доволна штета на заплеткувањата од бодликава жица што ги одделувале рововите.[8]

Во 5:30 часот на 15 септември, француските 122-ра и 17-та (колонијална) дивизија ги нападнале Сокол, Добро Поле, Кравички Камен и Кравица, додека српската Шумадиска дивизија ги нападнала Камен и Ветерник. Грчките Архипелагска, 3-та и 4-та дивизија под водство на Панајотис Гаргалидис дејствувале како врска помеѓу српските и француските трупи без да влезат во борба. Офанзивата веднаш предизвикала бран масовно дезертерство меѓу бугарските единици. Преостанатите пешадинци и артилериски ескадрили не биле во можност да ја одржат својата положба. За време на битката, 122-ра дивизија се поделила на два дела и претрпела големи загуби. Левиот дел успеал да стигне до позиција на 50 м од Сокол во 6:30 и до крајот на денот да го освои врвот. Во 16:00 часот, десниот дел го освоил Добро Поле откако нападнал 200-метарски дел од стрмен терен. 17-та дивизија ја зазела Кравица во 7:00 часот, потиснувајќи ги последните знаци на отпор.[10]

Два француско-грчки полка се обиделе да го нападнат Зборско, но биле потиснати во противнападот што следел, бидејќи моќните жаришта на отпор помеѓу потоците Сушница и Бигрут ја олесниле нивната одбрана. Грчките единици потоа се сосредоточиле на Сушница, чиј пад создал отвор во бугарската заднина и ги принудил околните единици да бегаат. Користејќи ги расфрланите карпи како засолниште, војниците на Шумадиската дивизија со значителни тешкотии ги презеле Ветерник, Камен и западниот дел од блискиот планински венец. Елементи на истата единица успешно го заобиколиле Кравички Камен, додека 17-та дивизија се впуштала во фронтален напад. Во 16:00 часот, нападот на Српската 1-ва армија врз Сокол не ги дал очекуваните резултати. Со напад подоцна истата ноќ, врвот бил заземен. На двете француски дивизии потоа им било наредено да останат на положбите додека српските Тимочка и Југословенската дивизија се движеле напред. До крајот на денот, Бугарија изгубила приближно 40-50 проценти од 12.000 војници вклучени во битката, вклучувајќи 3.000 воени заробеници, 2.689 мртви и 50 од првичните 158 артилериски орудија. Жртвите на Антантата изнесувале 1.700 Французи и 200 Срби убиени во борба.[11][12]

Утрото на 16 септември, Србите го зазеле планинскиот масив Козјак и врвот Голо Било. Ним им се придружил 35-тиот грчки полк кој ја преминал реката Порој, а подоцна напредувал кон Тополец. Во 11:00 часот, француско-грчките единици го нападнале Зборско по втор пат и биле пречекани од тешка артилерија и митралески оган. Нападот бил одбиен со загуба на 158 Грци и приближно ист број француски животи, а обидите за заземање на областа биле прекинати. Првата армија на Живојин Мишиќ и Источната армија извршиле ноќен напад врз утврдената зона Градешница, потиснувајќи ги бранителите. Првата дивизиска група се преместила на позиција на реката Порој северно од Брахово, заедно со Тимочката дивизија. До ноќта на 16 септември, јазот во она што порано ја сочинуваше фронтовската линија се проширил на 25 км во ширина и 7 км во длабочина. Сојузничката команда му наредила на својот воздухопловен оддел да продолжи да ги напаѓа сите мостови на реката Вардар.[13][8]

Во 4 часот на 17 септември, грчките делови од Првата дивизиска група извршиле напад врз планината Преслап, клучна позиција каде што се наоѓала бугарската артилерија. Грците брзо се спуштиле од Голо Било, а потоа почнале да се искачуваат по карпите на Преслап со голи раце. Гарнизонот Преслап продолжил да ги напушта своите позиции и да се повлекува кон исток. Откако ги загубиле своите заштитни артилериски сили кај Зборско, ги следеле своите другари во повлекувањето. Тимочката дивизија го освоила Тополец и напредувала кон Студена Вода и Преслап, додека Моравската и Југословенската дивизија го освоиле Кучков Камен. Во исто време, Дринската и Дунавската дивизија ја зазеле Градешница заедно со селата Полчиште и Бешиште, а потоа застанале кај Мелница.[8][14]

На 18 септември, 11-та француска колонијална дивизија и 6-тиот грчки полк ги зазеле селата Зович, Старавина и Чебрен, приближувајќи се кон мостот на манастирот Чебрен на Црна. Воздушен напад на Антантата уништил уште еден мост северно од Расим-беговиот мост. Бугарските сили не успеале да ја запрат офанзивата на Сојузниците, напуштајќи ги своите ранети и големи количини воена опрема. До крајот на денот, сојузничките трупи напредувале 15 км на непријателска територија, а воедно и освојување на места од тактичко значење што подоцна ќе им овозможи да продолжат да навлегуваат подлабоко во Вардарска Македонија.[13] [8]

Последици

[уреди | уреди извор]
Француски воени гробишта во Битола
Српски воени гробишта во Битола
Француски воени гробишта во Скопје

Веднаш по битката, силите на Антантата биле поразени на 18 септември во Битката кај Дојран кај Дојранското Езеро. Сепак, пробивањето на одбранбената линија кај Добро Поле им овозможило на Сојузниците да навлезат во Вардарска Македонија и да испратат засилување во Дојран. Бугарите се упатиле кон одбраната на својата татковина, напуштајќи ја Вардарска Македонија, со цел да спречат идно заземање од страна на Антантата. Откако претрпеле многу загуби кај Дојран, Сојузничките сили им дозволиле на Бугарите мирно да се повлечат преку границата. Комбинација од чинители, вклучувајќи го борбениот замор и слабите залихи, довеле до Радомировото востание. На 25 септември, група бугарски дезертери кои претходно избегале од Добро Поле пристигнале во Ќустендил, ограбувајќи го градот и принудувајќи ја на бег бугарската Висока команда. Масата бугарски бунтовници што се повлекувале потоа се собрала во железничкиот јазол Радомир во Бугарија, само 48 км од главниот град Софија. На 27 септември, водачите на Бугарскиот аграрен национален сојуз ја презеле контролата врз овие трупи и го прогласиле воспоставувањето на Бугарската Република. Следниот ден на Софија ѝ се заканиле околу 4.000-5.000 бунтовници.[15][13][8][16]

Под тие хаотични околности, бугарска делегација пристигнала во Солун за да побара примирје. На 29 септември, на Бугарите им било понудено Солунското примирје од страна на генералот Д’Епере. Бугарскиот пад ја променил стратешката и оперативната рамнотежа на војната против Централните сили. Новата рамнотежа најдобро ја опишал германскиот цар Вилхелм II во неговата телеграма до царот Фердинанд I „Срамно! 62.000 Срби ја решија војната!“.[17][18]

Македонскиот фронт завршил до пладне на 30 септември, кога стапил на сила прекинот на огнот, а Радомировото востание било задушено од бугарските сили на 2 октомври. Царот Фердинанд I абдицирал и отишол во егзил следниот ден.[15][13][19] На 29 септември 1918 година, Врховната команда на германската армија ги информирала кајзерот Вилхелм II и царскиот канцелар грофот Георг фон Хертлинг дека воената ситуација со која се соочува Германија е безнадежна.[20]

Британската армија се упатила кон исток кон европската страна на Отоманското Царство, додека француските и српските сили продолжиле кон север. Британската армија се приближила до Цариград и, без сила способна да го запре напредувањето, османлиската влада побарала примирје (Мудрошко примирје) на 26 октомври. Во Србија, „Очајниот Френки“ (како што Британците го нарекувале Д'Епере) продолжил да напредува, а српско-француската армија ја вратила земјата, совладувајќи неколку слаби германски дивизии кои се обиделе да го блокираат нивното напредување во близина на Ниш. На 3 ноември, Австроунгарија била принудена да го потпише примирјето од Вила Џусти на Италијанскиот фронт, со што таму завршила војната. На 10 ноември, армијата на Д'Епере ја преминала реката Дунав и била подготвена да влезе во унгарското срце. На барање на францускиот генерал, грофот Михај Карој, кој ја предводел унгарската влада, го потпишал Белградското примирје.[15]

Поврзано

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ Српските армии биле формации со големина на корпуси.[1]
  2. ↑ 11-та германска армија се состоела од бугарски војници командувани од германски офицери..[2]
  1. ↑ Thomas & Babac 2001, стр. 12–13.
  2. ↑ Korsun 1939, стр. 95.
  3. ↑ Albertini 1953.
  4. ↑ Fischer 1967.
  5. ↑ Willmott 2003.
  6. ↑ Hall 2010.
  7. 1 2 3 Falls 1933.
  8. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Omiridis Skylitzes 1961.
  9. 1 2 3 Geramanis 1980.
  10. ↑ Omiridis Skylitzes 1961, Hall 2010, Korsun 1939
  11. ↑ Omiridis Skylitzes 1961, Korsun 1939, Villari 1922, Coates Ulrichsen 2014
  12. ↑ Ivaylo S. Ivanov (2000). „THE SIGNIFICANCE OF THE BULGARIAN SENIOR MILITARY LEADERSHIP IN WORLD WAR I: A COMPARATIVE STUDY OF THE BULGARIAN ARMY OPERATIONS AT DOBRO POLE AND DOIRAN IN 1918“. MASTER OF MILITARY ART AND SCIENCE Thesis. стр. 37. Архивирано од изворникот (PDF) на 18 November 2015. Посетено на 13 November 2015.
  13. 1 2 3 4 Korsun 1939.
  14. ↑ Villari 1922.
  15. 1 2 3 Falls 1935.
  16. ↑ Ivaylo S. Ivanov (2000). „THE SIGNIFICANCE OF THE BULGARIAN SENIOR MILITARY LEADERSHIP IN WORLD WAR I: A COMPARATIVE STUDY OF THE BULGARIAN ARMY OPERATIONS AT DOBRO POLE AND DOIRAN IN 1918“. MASTER OF MILITARY ART AND SCIENCE Thesis. стр. 92. Архивирано од изворникот (PDF) на 18 November 2015. Посетено на 13 November 2015.
  17. ↑ „The Battle of Dobro Polje – The Forgotten Balkan Skirmish That Ended WW1“. Militaryhistorynow.com. Архивирано од изворникот на 2017-09-23. Посетено на 2019-11-21.
  18. ↑ „The Germans Could no Longer Keep up the Fight“. historycollection.co. 22 February 2017. Посетено на 2019-11-21.
  19. ↑ Doughty 2005.
  20. ↑ Axelrod 2018.

Литература

[уреди | уреди извор]
  • Nedev, Nikola (1923). Дойранската епопея 1915–1918 [The Doiran Epopee 1915–1918] (бугарски). Sofia: Armeiski voenno-izdatelski fond. ISBN 978-954-8247-05-4.
  • Dieterich, Alfred (1928). Weltkriegsende an der mazedonischen Front [The End of the World War at the Macedonian Front] (германски). Berlin: Gerhard Stalling. OCLC 248900490. Архивирано од изворникот 22 December 2015. Посетено на 16 December 2015.
  • Mitrović, Andrej (2007). Serbia's Great War, 1914–1918. London: Hurst. ISBN 978-1-55753-477-4.
  • Owen, Collinson (2012). Salonica and After: The Sideshow that Ended the War. Charleston, SC: Forgotten Books. ASIN B008VGLK3Q.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Битка_кај_Добро_Поле&oldid=5399594“