Прејди на содржината

Бетина фон Арним

Од Википедија — слободната енциклопедија
Бетина фон Арним
Бетина фон Арним нацртана од Чудвиг Емил Грим за време на првата декада од 19 век.
Роден/аЕлизабет Катарина Лидовика Магдалена Брентано
4 април 1785(1785-04-04)
Франкфурт на Мајна, Свето Римско Царство
Починат/а20 јануари 1859(1859-01-20) (возр. 73)
Берлин, Кралство Прусија
ПочивалиштеНидерер Флеминг
ПсевдонимБинс Беор
ЗанимањеПисателка, издавач, композитор, пејачка, визуелен уметник
ЈазикГермански
Книжевно движењеРомантизам
Сопруг/аЛудвиг Ахим фон Арним
ДецаГизела фон Арним
РодниниСофи фон Ла Рош (баба)
Клеменс Брентано (брат)
Кристијан Брентано (брат)
Франз Брентано (внук)
Лујо Брентано (внук)
Херман Грим (зет)

Бетина фон Арним (родена Елизабет Катарина Лудовика Магдалена Брентано; 4 април 1785 г. – 20 јануари 1859)[1] — германска писателка, издавачка, композиторка, пејачка, визуелна уметница, илустраторка, покровителка на млади таленти и општествен активист.

Таа била архетип на духот на времето на романтичната ера и срж на многу креативни односи на канонски уметнички фигури. Најпозната по друштвото што го држела, таа била меѓу најблиските пријатели на Гете, Бетовен, Шлајермахер и Пиклер и се обидувала да поттикне уметнички договор меѓу нив. Многу водечки композитори од тоа време, вклучувајќи ги Феликс и Фани Менделсон, Роберт и Клара Шуман, Франц Лист, Јохана Кинкел и Јоханес Брамс, се восхитувале на нејзиниот дух и таленти. Како композитор, стилот на фон Арним бил неконвенционален, обликувајќи и спојувајќи омилени народни мелодии и историски теми со иновативни хармонии, должини на фрази и импровизации што станале синоним за музиката од ерата. Таа била тесно поврзана со германските писатели Клеменс Брентано и Ахим фон Арним: првиот бил нејзин брат, вториот нејзин сопруг. Нејзината ќерка Гизела фон Арним исто така станала истакната писателка. Нејзините внуци, преку нејзиниот брат Кристијан, биле Франц и Лујо Брентано.

Семејство и ран живот

[уреди | уреди извор]

Бетина фон Арним била родена во Франкфурт на Мајна, во големото семејство Брентано, семејство на италијански трговци. Нејзината мајка Максимилијана Брентано починала во 1793 година на 37-годишна возраст. Нејзината баба, Софи фон Ла Рош, била романописец, а нејзин брат бил Клеменс Брентано, големиот поет познат по своите лирски песни, либрета и зингшпил. Тој бил нејзин ментор и заштитник и ја инспирирал да ја чита поезијата од тоа време, особено Гете. Уште од рана возраст Бетина била нарекувана „коболдот“ од нејзините браќа и сестри, прекар што го задржала подоцна во берлинското општество.

После нејзиното во манањеирското училиште на семејството Урсулини во Фрицлар од 1794 до 1797 година, Бетина живеела некое време со својата баба во Офенбах на Мајна, а од 1803 до 1806 година со својот зет, Фридрих фон Савињи, познатиот правник, во Марбург.[2] Таа се спријателила со Каролина фон Гиндероде. Двете пријателки признавале само природни импулси, закони и методи на живот и размислувале за „тиранијата“ на конвенционалностите. Во 1806 година, Гиндероде извршила самоубиство поради страст кон филологот Георг Фридрих Кројцер.[3] Во 107 година во Вајмар, Бетина се запознала со Гете, кон кого негувала значајна страст, која поетот не ја возвратил, иако тој стапил во преписка со неа. Нивното пријателство нагло завршило во 1811 година, поради однесувањето на Бетина кон сопругата на Гете.[2]

Во 1810 година, Бетина ја посетила Виена, престојувајќи во домот на нејзиниот полубрат Франц Брентано и неговата сопруга Антонија. Во тоа време го запознала Бетовен.[4] Подоцна тврдела дека одиграла клучна улога во организирањето на првата средба на Бетовен и Гете во Теплиц во 1812 година и објавила писмо наводно напишано од Бетовен во кое опишува како додека шетал со Гете, одбил да се тргне настрана за гостите додека Гете се поклонувал - инцидент што станал познат, иако „најголема веројатност е дека Бетина го измислила“.[5]

Во 1811 година, Бетина се омажила за Ахим фон Арним, познатиот романтичарски поет и член на значајното семејство Арним. Двојката прво се населила во Виперсдорфскиот замок, а потоа во Берлин.[6] Тие имале седум деца.

Ахим починал во 1831 година, но Бетина продолжила да води активен јавен живот. Нејзината страст кон Гете се оживеала и во 1835 година, по долги разговори со писателот и пејзажен градинар Херман фон Пиклер-Мускау, таа ја објавила својата книга „Гетеовата преписка со дете“ (германски: Goethes Briefwechsel mit einem Kinde), фиктивно дело претставено како преписка меѓу неа и поетот.[2] Книгата е во голем дел фиктивна. Вистинските сонети на Гете споменати во книгата не биле упатени до неа, туку до Мина Херцлиб. Како фиктивно дело, книгата била пофалена.[7]

Таа продолжила да пишува, инспирира и објавува сè до 20 јануари 1859 година, кога починала во Берлин, на 73-годишна возраст, опкружена со своите деца. Нејзиниот гроб е на црковниот двор во Виперсдорф.[6]

Во текот на периодот од 1806 до 1808 година, фон Арним помогнала во собирањето на народните песни што ја сочинувале „Des Knaben Wunderhorn“, заедничко дело на нејзиниот брат и нејзиниот иден сопруг, Ахим фон Арним. Некои од песните подоцна биле преточени во музика од голем број композитори, меѓу кои и Густав Малер. Збирката станала темел на романтичниот музички и поетски стил. Од 1808 до 1809 година студирала пеење, композиција и пијано во Минхен кај Петер фон Винтер и Себастијан Боп. Својата прва песна ја објавила под псевдонимот Beans Beor, кој повремено го користела и подоцна.[8] Бетина кратко пеела во Берлинската музичка академија и компонирала композиции на хеленистички песни од Амалија фон Хелвиг.

Иако домашните обврски поврзани со нејзиниот брак со фон Арним во 1811 година ја намалиле нејзината продуктивност, неколку уметнички песни од тој период биле пронајдени и објавени во Werke und Briefe. Фон Арним била првиот композитор кој го додал делото на поетот Хелдерлин во музика.

Таа била муза на прогресивците на Прусија, поврзана со социјалистичкото движење и застапник на угнетената еврејска заедница. Објавила две политички дисидентски дела, но избегнала казна поради нејзиното пријателство со кралот на Прусија.

По смртта на нејзиниот сопруг во 1831 година, Бетина продолжила да се посветува на креативната заедница. Таа објавила збирка од седум песни во јавна поддршка на прускиот музички директор Гаспаре Спонтини, под принуда во тоа време.

Наследство

[уреди | уреди извор]

Германско-американската населба Бетина во државата Тексас била основана во 1847 година и именувана од нејзините прогресивни, идеалистички основачи по Бетина фон Арним. Сместена во близина на спојот на Елм Крик и реката Љано, таа траела само една година. Не е зачувана никаква трага од заедницата Бетина, иако двајца од нејзините тројца основачи подоцна станале истакнати: Густав Шлајхер, подоцна американски конгресмен и имењак на округот Шлајхер, и д-р Фердинанд Лудвиг Херф, кој во 1854 година станал првиот хирург што користел анестезија во Тексас.[9] Третиот основач на заедницата бил Херман Спиз.

Дел од дизајнот на фон Арним за колосална статуа на Гете, изработена во мермер од скулпторот Карл Јохан Штајнхојзер (1813–1878), бил изложен во музејот во Вајмар во 1911 година.

Камерната опера „Бетина“ од Фридрих Шенкер, која премиерно била изведена во Берлин во 1987 година, се занимава со нејзиното пријателство со Каролина фон Гиндероде.

Нејзината врска со Гете е претставена во романот „Бесмртност“ на Милан Кундера од 1990 година.[10]

Од 1991 до 31 декември 2001 година, нејзиниот портрет бил на германската банкнота од 5 германски марки.

Нејзиното пријателство со Роберт Шуман било прикажано во романот на Ендру Круми од 2004 година „Мебиус Дик“. Таа била спомената и во романот на Круми од 2023 година „Атентаторите на Бетовен“.

Во 2006 година, германската влада го претворил Кунстлерхаус Шлос Виперсдорф, имотот на фон Арнимови, во литературен институт. Институтот содржи музеј посветен на литературното наследство на фон Арнимови.

  • Goethes Briefwechsel mit einem Kinde, 1835[11] (преписка на Гете со дете)[12]
  • Die Günderode, 1840 [Госпоѓица Günderode] (фикционализирана преписка со нејзината пријателка, поетесата Каролина фон Гиндероде (1780–1806))[2]
  • Dies Buch gehört dem König, 1843 година (Оваа книга му припаѓа на кралот)[13]
  • Clemens Brentanos Frühlingskranz, aus Jugendbriefen ihm geflochten, wie er selbst schriftlich verlangte, 1844 (Пролетниот венец на Клеменс Брентано, исткаен за него од писмата на неговата младост, како што тој писмено барал) (вистински писма до и од нејзиниот брат)[7]
  • Илиј Памфилиј и Амброзијата, 1848 година[14]
  • An die aufgelöste Preußische Nationalversammlung, 1849 година[15]
  • со Гизела фон Арним: Das Leben der Hochgräfin Gritta von Rattenzuhausbeiuns, 1840[16]
  • „Приказна за среќната чанта“ (германски: Erzählung vom Heckebeutel), приказна што ги одразува општествените сензибилитети на времето во однос на прашањето за сиромаштијата. Била од нејзините необјавени трудови за нејзиниот Armenbuch (документи за сиромаштијата). Приказната, исто така, го преработува мотивот на магичната неисцрпна чанта што се наоѓа во европската приказна за Фортунатус.[17][18]
  • Бунзел, Волфганг, изд.: Бетина фон Арним: Лецте Либе. Das unbekannte Briefbuch.. Берлин 2019. Писмата на Арним до нејзиниот пријател Јулиус Доринг.
  • Рената Моеринг, изд., Ахим фон Арним – Бетина Брентано верх. фон Арним: Брифвехсел. 3 тома. Целосно издание по оригиналните ракописи со коментар, Рајхерт, Визбаден 2019 година.
  • Гајек, Енид и Бернхард Гајек, уредници, Бетина фон Арним, Херман фон Пуклер-Мускау, »Die Leidenschaft ist der Schlüssel zur Welt«. Briefwechsel 1832–1844 („Страста е клучот за светот“. Кореспонденција 1832–1844), со коментар, Кота, Штутгарт 2001 година.
  1. ↑ Kluckhohn, Paul (1955) "Arnim, Bettina von ". Нова германска биографија (NDB). 2. Berlin: Duncker & Humblot. стр. 589. (цел текст)
  2. 1 2 3 4  One or more of the preceding sentences вклучува текст од објавено дело кое сега е јавна сопственост: Chisholm, Hugh, уред. (1911). „Arnim, Elisabeth (Bettina) von“ . Encyclopædia Britannica (11. изд.). Cambridge University Press.
  3. ↑  „Arnim, Ludwig Achim von“ . The American Cyclopædia. 1879.
  4. ↑ Forbes, Elliot (1967). Thayer's Life of Beethoven. Princeton University Press. стр. 491–493. ISBN 069102717X.
  5. ↑ Crumey, Andrew. „When Beethoven Met Goethe“. Посетено на 28 July 2023.
  6. 1 2 „Ludwig Achim and Bettina von Arnim“. schloss-wiepersdorf.de. Архивирано од изворникот на 2018-09-27. Посетено на 26 May 2018.. schloss-wiepersdorf.de. Archived from the original Архивирано на 27 септември 2018 г. on 27 September 2018. Retrieved 26 May 2018.
  7. 1 2  „Arnim, Elisabeth von“ . Нова меѓународна енциклопедија. 1905.Gilman, D. C.; Peck, H. T.; Colby, F. M., eds. (1905). "Arnim, Elisabeth von" . New International Encyclopedia (1st ed.). New York: Dodd, Mead.
  8. ↑ Hirsch, Helmut (1987). Bettine von Arnim (германски) (6th. изд.). Rowohlt. ISBN 978-3-499-50369-6.
  9. ↑ Richard Zelade. „Lyman Wight's Mormon Colony in Texas - excerpt from "Mormon Trails" chapter in Hill Country travel guide“. Архивирано од изворникот на 2011-06-05. Посетено на 6 August 2007.
  10. ↑ Празен навод (help)
  11. ↑ „Goethes Briefwechsel mit einem Kinde“. archive.org. 2009. Посетено на 10 January 2025.
  12. ↑ „Goethe's Correspondence with a Child – English Translation – e-text edition By Bettine von Arnim“. www.hedweb.com. Посетено на 10 January 2025.
  13. ↑ Arnim, Bettina von (1843). „Dies Buch Gehört dem König“. archive.org. Berlin: Schröder. Посетено на 10 January 2025.
  14. ↑ Arnim, Bettina von (1848). Ilius Pamphilius und die Ambrosia. F. Volckmar (Expedition des von Arnim'schen Verlags). OL 6581559M. Посетено на 10 January 2025.
  15. ↑ „An die aufgelöste preußische Nationalversammlung“. www.fh-augsburg.de.
  16. ↑ „Das Leben der Hochgraefin Gritta von Rattenzuhausbeiuns...“. Goodreads. Посетено на 10 January 2025.
  17. ↑ Brentano-von Arnim, Bettina; Helen G. Morris-Keitel (1997). „Tale of the Lucky Purse“. Marvels & Tales 11, No. 1/2 (1997): 127-33. 11 (1/2): 127–133. JSTOR 41388449. Посетено на 26 July 2020.
  18. ↑ Koehler, Julie (2019). „When the Inexhaustible Purse Runs Dry: Bettina Von Arnim's "Tale of the Lucky Purse"“. Marvels & Tales. 33 (1): 64–81. doi:10.13110/marvelstales.33.1.0064. JSTOR 10.13110/marvelstales.33.1.0064. Посетено на 26 July 2020.

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Бетина_фон_Арним&oldid=5449437“