Архив на Србија
| Arhiv Srbije / Архив Србије | |
 | |
 | |
| Основан | 1900 |
|---|---|
| Место | Палилула, Белград, Србија |
| Тип | Национален архив |
| Мреж. место | www.archives.org.rs |
Архив на Србија е националниот архив на Србија, кој се наоѓа во Белград. Во него се сместени и заштитуваат документи и други архивски материјали произведени од државни органи и организации на Србија уште пред 1918 година (пред Србија да стане дел од Кралството Југославија) и зачувани документи за време и по Втората светска војна (кога Србија беше федерален субјект во комунистичка Југославија и Србија и Црна Гора). Во Архивот на Југославија, исто така во Белград, се чуваат документи кои датираат од периодот кога Србија била дел од Кралството Југославија и документи изработени од државните органи и организации на Југославија од 1918 до 2006 година.[1]
Историја[уреди | уреди извор]
Првиот предлог за формирање национален архив дојде во 1846 година,[2] но Законот за националниот архив бил усвоен дури на 14 декември 1898 година. Архивот започнал со работа во 1900 година,[2] а основачи на Националниот архив биле: Ј.Н. Ивковиќ, д-р М. Гавриловиќ, М. Ранчиќ и М.К. Борисављевиќ.[3] Неговото прво официјално име било Национален архив на Кралството Србија. Историчарот и дипломат Михаило Гавриловиќ бил претседател на Архивот во периодот 1900-1910 година. Гавриловиќ бил главен одговорен за раниот развој и организација на Архивот.[2] Во овој период Архивот се наоѓал во резиденцијата на генералот Сава Грујиќ.[2]
Името се менувало неколку пати. Помеѓу 1918 и 1945 година бил наречен Национален архив (во тоа време бил Национален архив на Кралството Југославија). Помеѓу 1945 и 1948 година името било Национален архив на ФНРЈ. Помеѓу 1948 и 1969 година бил Национален архив на Народна Република Србија (посебниот Архив на Југославија е основан во 1950 година). Во 1969 година, Архивот го добил своето сегашно име, Архив на Србија.
За време на Првата светска војна, дел од архивскиот материјал бил префрлен во Ниш и Крагуевац, но друг дел останал во Белград. За време на повлекувањето на српската војска, дел од архивите биле уништени, некои изгубени, но многу било зачувано во вагон на железничката станица во Крушевац. По војната, Архивот стана Национален архив на новоформираното Кралство на Србите, Хрватите и Словенците (Југославија).[4]
За време на Втората светска војна, дел од архивскиот материјал бил конфискуван од нацистичките германски власти. Во 1941 година биле земени вкупно 519 кутии од периодот на Кралството Србија, а во 1942 година во Виена биле пренесени вкупно 579 гајби полни со документи и 88 актови.[2] Германската армија ја окупираше зградата во два периода, па голем дел од архивата беше преместена на Технолошко-техничкиот факултет и на белградската универзитетска библиотека, а највредните предмети беа ставени во сефовите на Народната банка. По војната, Архивот стана Национален архив на новоформираната ФНРЈ, до 1 јануари 1948 година кога беа формирани посебните Архиви на Југославија.
Архивирајте денес[уреди | уреди извор]
Србија денес работи со широка мрежа на архиви кои ја покриваат целата земја. Иако Националниот архив во Белград беше тешко оштетен за време на Втората светска војна, архивите сè уште чуваат голема количина на информации кои датираат од раниот средновековен период.
Архиви и збирки[уреди | уреди извор]
Во рамките на своите 972 архиви и 51 збирка, Архивот на Србија содржи 10 километри историски записи. Кога се зема предвид времето на потекло, архивските материјали се поделени на два сегмента – стариот и новиот период. Стариот период ги опфаќа архивските материјали до крајот на 1918 година, додека новиот период ги опфаќа материјалите од Втората светска војна наваму. Најстарите историски записи зачувани во Архивот на Србија, кои потекнуваат од Србија, се записите на Главниот кабинет (Канцеларијата на кнезот на Србија ) (документи од 1815-1839 година). Покрај тоа, Архивот на Србија чува и приватни и семејни записи и збирки, како и збирки на државници, политичари, научници, писатели, културни и јавни работници и други значајни личности од Србија.
Водени документи[уреди | уреди извор]
Поголемиот дел од старите архивски материјали во Архивот датирале од 19 век, но има и кои се уште постари. Еден историски запис од големо значење е записот за привилегираната српска општина во Буда (документи од 1696 година наваму). Најстар документ сочуван во Архивот е Основачката повелба на Високи Дечани од 1330 година.[5] Во Архивот се чуваат и други значајни документи, меѓу кои: документи издадени од Караѓорѓе, Устав на Кнежевството на Србија, Закон за прогласување на Кралството Србија, Закон за еснафот на кожарите прогласен од Арсеније III Црнојевиќ и други.[2]
Зграда на Архивот[уреди | уреди извор]
Зградата била подигната во 1928 година по проект на Николај Краснов. Емигрирал од Руската империја и работел во Министерството за архитектура во Кралството Југославија. Станува збор за еднокатна монументална зграда, во форма на буквата „Т“, која е поставена наопаку. Објектот се наоѓа на улица Карнегијева бр.2.[6]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Archives of Yugoslavia official site: About Us Архивирано на 11 февруари 2022 г.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Kos Vujović, Ana; Antonić, Olivera; Adžić, Nikola (2018). Svetlost arhiva. Belgrade: Arhiv Srbije.
- ↑ Official Site of The National Archives of Serbia: Историјат Архивирано на 2 декември 2013 г.
- ↑ „Neka nova istorija“. Nedeljnik Vreme. Посетено на 2020-05-02.
- ↑ Tourist organization of Belgrade: Arhiv Srbije Архивирано на 23 октомври 2013 г.
- ↑ „Ministarstvo kulture i informisanja“. www.kultura.gov.rs. Посетено на 2020-05-02.
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
|