Англиски деклинации
| Серијал Англиска граматика |
|---|
Во англискиот јазик некогаш постоел опширен систем на деклинации сличен на денешниот германски или исландски. Староанглискиот разликувал 5 падежа: номинатив, акузатив, датив, генитив и инструментал. Деклинирањето почнало да исчезнува за време на средноанглискиот јазик кога акузативните и дативните заменки се стопиле во една единствена објективна заменка. Во современиот англиски јазик именките не се деклинираат, освен некои остатоци од поранешниот систем кај заменките.
"Who" и "whom", "he" и "him", "she" и "her", и др. се остатоци од стариот номинатив наспроти акузатив, како и од номинативот наспроти дативот. Со други зборови, "her" (на пример) е и дативна и акузативна верзија на номинативната заменка "she". Во староанглискиот јазик секоја од овие имале посебен облик.
Претопувањето на заменките со засебни падежи во еден ист збор е причината што граматичарите сметаат дека дативот и акузативот во англискиот јазик се изумрени — ни двата не се идеални поими за улогата која ја игра зборот "whom". Наместо ова често се користи изразот објектив; т.е. "whom" е генеричка објективна заменка која укажува на директен или индиректен предмет. Номинативот "who", едноставно се нарекува субјектив. Смислата која порано засебните падежи ја пренесувале, денес се пренесува со употребата на предлози и збороред.
Современиот англиски морфолошки разликува само еден падеж - посесив — за кои некои јазичари велат дека воопшто не е ни падеж, туку клитика. Со само малку заменски исклучоци, објективот и субјективот секогаш имаат иста форма.
Еволуција на англиската деклинација
[уреди | уреди извор]Прашални заменки
[уреди | уреди извор]Стари машки/женски до современите лица
[уреди | уреди извор]| Падеж | Староанглиски | Средноанглиски | Современ англиски |
| Номинатив | hwā | who | who |
| Акузатив | hwone / hwæne | whom | who / whom1 |
| Датив | hwām / hwǣm | ||
| Инструментал | hwȳ / hwon | ||
| Генитив | hwæs | whos | whose |
1 - Највоопштено: "whom" се користи во "формални" пригоди и во пишување, додека "who" е колоквијално или "неформално". Се разбира, мораме да ги земеме предвид и дијалектичките варијации.
Стар среден род до денешното
[уреди | уреди извор]| Падеж | Староанглиски | Средноанглиски | Современ англиски |
| Номинатив | hwæt | what | what |
| Акузатив | hwæt | what / whom | |
| Датив | hwām / hwǣm | ||
| Инструментал | hwī | ||
| Генитив | hwæs | whos | whose1 |
1 - Обично заменето со of which, освен каде што е несоодветно
Лични заменки од прво лице
[уреди | уреди извор]Еднина
[уреди | уреди извор]| Падеж | Староанглиски | Средноанглиски | Современ англиски |
| Номинатив | iċ | I / ich | I |
| Акузатив | mē / meċ | me | me |
| Датив | mē | ||
| Генитив | mīn | min / mi | my, mine |
Множина
[уреди | уреди извор]| Падеж | Староанглиски | Средноанглиски | Современ англиски |
| Номинатив | wē | we | we |
| Акузатив | ūs / ūsiċ | us | us |
| Датив | ūs | ||
| Генитив | ūser / ūre | ure / our | our, ours |
Лични заменки во второ лице
[уреди | уреди извор]Заб.: þ е староанглиска буква, која грубо соодветствува на th.
Стара и средноанглиска еднина до современо англиски архаично неформално
[уреди | уреди извор]| Падеж | Староанглиски | Средноанглиски | Раносовремен англиски |
| Номинатив | þū | þu / thou | thou (you) |
| Акузатив | þē / þeċ | þé / thee | thee (you) |
| Датив | þē | ||
| Генитив | þīn | þi / þīn / þīne / thy /thin / thine | thy, thine (your) |
Стара и средноанглиска множина, преку архаичното формално, со современото генерално
[уреди | уреди извор]| Падеж | Староанглиски | Средноанглиски | Современ англиски |
| Номинатив | ġē | ye / ȝe / you | you |
| Акузатив | ēow / ēowiċ | you, ya | |
| Датив | ēow | ||
| Генитив | ēower | your | your, yours |
You во номинатив се користел во средноанглискиот само како формална, но не и како множинска заменка. Така, имало разлика помеѓу You are (формална еднина) и Ye are (неформална множина).
Запазете дека разликувањето на ye и you сѐ уште постоело, барем изборно, во раносовремениот англиски: "Ye shall know the truth and the truth shall make you free" од Крал Џемјсовата Библија.
Формални и неформални форми на второ лице еднина и множина
[уреди | уреди извор]| Староанглиски | Средноанглиски | Современ англиски | ||||||||||
| Еднина | Множина | Еднина | Множина | Еднина | Множина | |||||||
| Падеж | Форм. | Неформ. | Форм. | Неформ. | Форм. | Неформ. | Форм. | Неформ. | Форм. | Неформ. | Форм. | Неформ. |
| Номинатив | þū | ġē | you | thou | you | ye | you | |||||
| Акузатив | þē / þeċ | ēow / ēowiċ | thee | you | ||||||||
| Датив | þē | ēow | ||||||||||
| Генитив | þīn | ēower | your, yours | thy, thine | your, yours | |||||||
Лични заменки од трето лице
[уреди | уреди извор]Женски еднина
[уреди | уреди извор]| Падеж | Староанглиски | Средноанглиски | Современ англиски |
| Номинатив | hēo | heo / sche / ho / he / ȝho | she |
| Акузатив | hīe | hire / hure / her / heore | her |
| Датив | hire | ||
| Генитив | hire | hir / hire / heore / her / here | her, hers |
Машки род еднина
[уреди | уреди извор]| Падеж | Староанглиски | Средноанглиски | Современ англиски |
| Номинатив | hē | he | he |
| Акузатив | hine | him | him |
| Датив | him | ||
| Генитив | his | his | his |
Среден род еднина
[уреди | уреди извор]| Падеж | Староанглиски | Средноанглиски | Современ англиски |
| Номинатив | hit | hit / it | it |
| Акузатив | hit | hit / it / him | |
| Датив | him | ||
| Генитив | his | his / its | its |
Множина
[уреди | уреди извор]| Падеж | Староанглиски | Средноанглиски | Современ англиски |
| Номинатив | hīe | he / hi / ho / hie / þai / þei | they |
| Акузатив | hīe | hem / ham / heom / þaim / þem / þam | them |
| Датив | him | ||
| Генитив | hiro | here / heore / hore / þair / þar | their, theirs |
Надворешни врски
[уреди | уреди извор]- Преглед на староанглиските деклинации (PDF) Архивирано на 19 март 2007 г. (англиски)