Анархизам во Грузија
| Дел од темата за политика |
| Анархизам |
|---|
 |
 Анархизам ПорталПортал:Политика |
Анархизмот во Грузија започнал да се појавува кон крајот на 19 век од грузиското национално-ослободително движење и руското нихилистичко движење. Својот врв го достигнал за време на Руската револуција во 1905 година, откако голем број анархисти се вратиле од егзил за да учествуваат во револуционерни активности, како на пример во новоформираната Гуриска Република.
Грузиските анархисти Михаил Церетели и Варлам Черкезишвили одиграле голема улога во развојот на анархистичките идеи во земјата, но за разлика од европските и руските анархисти, Грузијците активно се бореле за национално ослободување. Оваа идеологија против државноста била поддржана од оние грузиски политичари кои ја воделе борбата за ослободување на грузискиот народ и цел живот се бореле за национално самоопределување. Што се однесува до анархистичката теорија за изумирање на државата, негодувањето против централизмот и за децентрализацијата на власта бил идеалот на сите прогресивни настроени луѓе во Грузија и основата на успехот на земјата. Тие се бореле за автономија на Грузија и отишле уште подалеку: во 1910-тите барале целосна независност на земјата. Тие ја бранеле паролата за „еднаквост на сите народи“ и верувале дека само по постигнувањето на националната независност нацијата може да се грижи за својата социјална состојба.
Грузиското анархистичко движење било ослабено за време на Првата светска војна, бидејќи неговите грузиски членови работеле во странство. По Руската револуција, анархизмот повеќе не бил релевантна политичка сила. Грузиските анархисти сè уште бескомпромисно се бореле против ленинизмот, осудувајќи ги сите форми на насилство, вклучително и неговото изразување како држава. Според нив, само слободните луѓе би можеле да постигнат напредок. Тие се бореле против диктатурата на пролетаријатот донесена со инвазијата на Црвената армија на Грузија.
Историја[уреди | уреди извор]
Како што капитализмот првпат се проширил во Грузија, социјалната стратификација започнала да се зголемува заедно со експанзијата на работничката класа.[1] Во текот на 19 век, националната и класната свест се проширила низ целата земја, што довело до пораст на политичките организации кои се залагале за националистички, либерални и социјалистички идеи. „Првата група“, предводена од Илија Чавчаваѕе, била една од првите грузиски националистички групи што агитирала против политиките на русификација и се залагала за оживување на грузискиот јазик и негување на грузиската култура. Во 1869 година, тоа го наследила порадикалната „Втора група“, либерална политичка група која се занимавала со новинарство и се вклучила во урбаниот и економскиот живот.[2] До 1892 година, Втората група исто така била заменета од „ Третата група“, првата социјалдемократска организација во земјата, која подоцна еволуирала во Социјалдемократска партија на Грузија - огранок на Руската социјалдемократска работничка партија. За време на Вториот конгрес на РСДЛП, партијата се поделила на две фракции: болшевици, предводени од Јосиф Сталин и меншевици, предводени од Ное Жорданија. Сепак, и двете фракции зазеле позиција на космополитизам, што ги усогласило против интересите на грузиските националисти.[1]
Во меѓувреме, нихилистичкото движење почнало да се шири низ Руското Царство, привлекувајќи го вниманието на грузискиот социјалист Варлам Черкезишвили. По обидот на Димитриј Каракозов да го убие Александар II,[3] Черкезишвили бил уапсен и затворен шест месеци во Петропавловската тврдина.[4] По неговото ослободување во 1867 година, Черкезишвили основал кооперативен ресторан во Петроград, каде што за прв пат го запознал Сергеј Нечаев. До 1868 година, Черкезишвили станал под влијание на анархистичките идеи на Михаил Бакунин со кои се сретнал во весникот Народноие дело.[5] Поради неговите врски со Нечаев, Черкезишвили повторно бил уапсен, овојпат осуден на егзил во Западен Сибир.[4] Тој го избегнал својот сибирски егзил во Швајцарија, каде што основал фонд за взаемна помош и го основал весникот на руски јазик Обччина,[6] додека исто така соработувал во списанието на Петер Кропоткин Le Révolté.[7] Голем број други грузиски радикали, исто така, заминале во странство заради нивното образование, каде што многумина прво биле изложени на идеите на анархизмот и слободарскиот комунизам. Во 1900 година, Групата руски анархисти во странство била основана во Женева од страна на грузискиот анархист Георги Гогелија, на крајот наследен од организацијата Леб и слобода, на која и се придружиле Петер Кропоткин и Варлам Черкезишвили.[8]
Прва револуција[уреди | уреди извор]
На крајот на 20 век, анархистичките и социјалистичките идеи почнале да цветаат во Грузија,[9] бидејќи голем број радикални активисти почнале да се враќаат од егзил. Во мај 1902 година, Гуриската република била прогласена како резултат на востанието на селаните во регионот Гурија,[10] поддржано од меншевиците [11] како и од социјалистичките револуционери како Нестор Каландаришвили. Ситуацијата кулминирала со избувнувањето на Руската револуција во 1905 година, за време на која многу од прогонетите анархисти се вратиле во Грузија. Во тоа време голем број грузиски анархо-комунисти, вклучувајќи го и Варлам Черкезишвили, соработувале во основањето на Грузиската социјалистичко-федералистичка револуционерна партија, која барала автономија на Грузија во рамките на руската федерација организирана по демократски социјалистички линии.[1] На првите законодавни избори, социјалистичко-федералистот Јосиф Баратов освоил место во Државната дума.[12] На вторите законодавни избори, социјалистите-федералистите дури можеле да освојат мнозинство од грузиските места во Думата.[13]
Враќањето на грузиските анархисти од егзил го означило врвот на анархистичкото движење во земјата, предводено од Георги Гогелија, Михаил Церетели и Варлам Черкезишвили, кои се залагале за спроведување на слободарски социјалистички систем без употреба на држава.[1] Инспириран од идејата за федерализам, Черкезишвили основал „Народен универзите“ во Тифлис, каде предавањата и часовите се одржувале на руски, грузиски, ерменски и азербејџански јазик.[6] Според Макс Нетлау, „администрацијата на Народниот универзитет во Тбилиси беше целосно во рацете на работниците и секоја националност организираше свој автономен дел, секој месец одделите се состануваат за да разговараат за општи прашања. Идејата на Черкезишвили беше, практично, повторно да се воспостави солидарност меѓу националностите кои неколку месеци пред тоа, благодарение на поттикнувањата на руската влада, беа сериозно потресени од ерменско-татарските масакри.“ [14]
За време на револуционерниот период, голем број анархистички весници исто така излегле во легално објавување во Тифлис. Во мај 1906 година, Георги Гогелија го уредувал анархо-комунистичкиот весник Голос, кој објавил седум дневни изданија на грузиски јазик пред да се затвори поради недостаток на претплатници. Потоа продолжил да го уредува Набат, кој објавувал четиринаесет изданија двапати дневно на грузиски јазик пред да биде насилно затворен од цензорите. Во јуни 1906 година, Гогелија дошол заедно со Михаил Церетели и Варлам Черкезишвили за да го уредуваат весникот „Работник“, кој објавувал 52 дневни изданија на грузиски јазик до септември 1906 година, кога објавувањето било прекинато поради противењето на социјалдемократите. Черкезишвили потоа продолжил да го уредува весникот Раса, кој исто така бил легално објавен на грузиски јазик, но бил обвинет за промовирање грузиски национализам од страна на православните анархисти. Анархо-комунистите биле, исто така, во редакцијата на Патара Газети, а подоцна и Arrow, весниците на грузиски јазик што ги издавала Грузиската социјалистичко-федералистичка револуционерна партија, кои биле наменети за дистрибуција меѓу селанството. Законското објавување на анархистичките весници во голема мера престанало со крајот на Револуцијата во јуни 1907 година, бидејќи радикалните елементи биле протерани во под земја.[15]
Грузиските анархисти повторно биле принудени на егзил, каде Варлам Черкезишвили ја претставил „Петицијата на грузискиот народ“ на Хашката конвенција од 1907 година,[14] и соработувал во основањето на анархистичкиот црн крст, дизајниран да обезбеди помош за анархистичките политички затвореници. Со избувнувањето на Првата светска војна, грузиските анархисти биле поделени поради прашањето за поддршка на едната или другата страна. Черкезишвили бил меѓу потписниците на Манифестот на шеснаесетте, кој се залагал за победа на сојузниците над Централните сили.[16] Во меѓувреме, Михаил Церетели го основал Комитетот на независна Грузија, кој имал за цел да воспостави грузиска независност од Руското Царство преку соработка со Централните сили. За време на кампањата на Кавказ, Грузискиот комитет се обидел да регрутира дисиденти Грузијци да се побунат против Руското Царство, при што Церетели дури патувал во Грузија тајно за да се сретне со меншевичкиот водач Ное Жорданија, но меншевиците сепак го задржале својот став на неутралност. Сепак, Комитетот успеал да регрутира голем број дисиденти да се приклучат на Грузиската легија, која се борела на страната на Централните сили.[17]
Втора револуција[уреди | уреди извор]
По колапсот на односите меѓу Комитетот и Отоманското Царство, во комбинација со политичката амнестија донесена од Февруарската револуција, Грузиската легија била распуштена и грузиските дисиденти (вклучувајќи ги и анархистите) почнале да се враќаат од егзил во земјата, сега под контрола на Специјалниот транскавкаски комитет - предводен од Василиј Карламов, член на Уставно-демократската партија и поранешен Донски Козак. По Октомвриската револуција, грузиските социјалисти-федералисти не успеале да освојат ниту едно место на првите избори за Уставотворното собрание на Русија, освојувајќи само 0,93% од гласовите.[18][19] Меѓутоа, Серускиот Централен извршен комитет контролиран од болшевиците набрзо наредил распуштање на Собранието, свикувајќи го на негово место Третиот серуски конгрес на работничките, војниците и селанските пратеници, за време на кој грузискиот болшевик Јосиф Сталин истакнал новата советска политика за националностите, обезбедувајќи програма за автономија и федерализам за неруските територии. Советот на народни комесари последователно преговарал за Договорот од Брест-Литовск со централните сили, отстапувајќи територии во Закавказје на Отоманското Царство. Закавкаскиот комесаријат, предводен од грузискиот меншевик Николај Чхеиџе, одговорил со прогласување независност на Јужен Кавказ од Русија - формирање на Закавкаска Демократска Федеративна Република. Поради притисоците на обновената отоманска офанзива, федеративната република била краткотрајна, распаѓајќи се на Демократските републики Грузија, Ерменија и Азербејџан.[20]
Со признавањето на Демократска Република Грузија од страна на централните сили, Германското Царство последователно започнало експедиција на Кавказ, со цел да ја стабилизира новата грузиска република наспроти агресијата на новата Руска Советска Федеративна Социјалистичка Република. Но, по Версајскиот договор, германските сили биле заменети со Британското Царство, кое самата ја окупирала Грузија.[21]
Иако анархизмот како посебно движење во голема мера престанало да биде релевантна политичка сила во Грузија, голем број анархисти имале клучни позиции во Демократската Република, при што Михаил Церетели станал првиот грузиски амбасадор во Шведска и Норвешка, пред подоцна да предава како професор во Државниот универзитет во Тбилиси. На првите избори за новото Уставотворно собрание на Грузија, социјалистите-федералистите освоиле 8 места, од кои едно го имаше Варлам Черкезишвили.[22]
Во февруари 1921 година, Црвената армија започнала инвазија на Грузија, која ѝ ставила крај на демократската република, а на нејзино место била основана Грузиската Советска Социјалистичка Република. На последната седница, Уставотворното собрание гласало за формирање влада во егзил пред да избега од земјата во Европа. Церетели емигрирал во Белгија, каде што станал учител на Слободниот универзитет во Брисел. Черкезишвили се вратил во Лондон, каде што продолжил да агитира за грузиска независност и отпор кон новоформираниот Советски Сојуз.[14] Советската влада била непопуларна во Грузија и се соочила со изгледите за востание против нејзиното владеење уште од самиот почеток.[23] Дури и оние членови на работничката класа кои биле најсимпатичните кон болшевичката идеологија биле против новата влада, поради потчинувањето на работничките организации и синдикатите на болшевичките комитети, како и поради централизацијата на моќта во Москва.[24] Внатрешниот конфликт во грузиските болшевици околу прашањето за националната автономија завршил со пораз на „националните девијационисти“ (на чело со Филип Махарадзе и Поликарп Мдивани) од „тврдокорните“ (предводени од Јосиф Сталин и Серго Орџоникиџе), кои се залагале за поголемо централизирано владеење на Грузија под Транскавкаската Социјалистичка Федеративна Советска Република. Последователно, болшевиците наредиле насилно распуштање на сите опозициски партии, со цел да се зацементира власта во еднопартиска држава.
Многу од опозициските партии, вклучувајќи ги и социјалистите-федералистите и меншевиците, продолжиле да работат под земја [25] - здружувајќи се за да го формираат Комитетот за независност на Грузија со цел да организираат отпор кон советската власт. Голем број Грузијци дисиденти се вратиле во земјата тајно, со цел да учествуваат во планираното востание против болшевичката влада. И покрај апсењето и погубувањето на многу од неговите водечки членови од страна на Чека,[26][27] Комитетот продолжил со своите планови и го започнал Августското востание, кое било брзо задушено од владините сили.[28] Во „невидената“ репресија што следела, биле поразени последните опозиционери на болшевичката влада,[29] ставајќи крај на сите дисидентски социјалистички струи - вклучувајќи го меншевизмот, социјалистичко-федерализмот и анархизмот.
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Bakhtadze, Mikhail; Vachnadze, Merab; Guruliwork, Vakhtang (2014). История Грузии (с древнейших времен до наших дней) (руски). Tbilisi: Izdatelʹstvo Intelekti. стр. 91. ISBN 9789941446849. OCLC 891380302. Архивирано од изворникот на 17 April 2013.
- ↑ Suny, Ronald Grigor (1994), The Making of the Georgian Nation (Second. изд.), Bloomington, Indiana: Indiana University Press, стр. 131, ISBN 978-0-25-320915-3
- ↑ Larané, André (2 June 2019). „Alexandre II Romanov (1818-1881), De l'espoir à la tragédie“. Hérodote (француски). ISSN 1776-2987. LCCN 82642448. OCLC 470212254.
- ↑ 4,0 4,1 „Warlaam Tcherkesov“. Dictionnaire international des militants anarchistes (француски). 5 October 2012. Посетено на 18 January 2021.
- ↑ Nettlau, Max (15 October 1925). „Tcherkesov“. Plus Loin (француски). Paris (8). OCLC 803044836. Архивирано од изворникот на 2015-01-18. Посетено на 30 September 2012.
- ↑ 6,0 6,1 Creagh, Ronald (24 April 2015). „L'autre prince anarchiste : Warlaam Tcherkesoff“. RA Forum. Архивирано од изворникот на 5 April 2016. Посетено на 20 March 2016.
- ↑ Maitron, Jean (2014). „Warlaam Tcherkesoff“. Le Maitron. Dictionnaire des anarchistes (француски). Архивирано од изворникот на 7 July 2018.
- ↑ „10“. Анархисты] Политические партии России: история и современность. Russian Political Encyclopedia. Moscow: ROSSPEN. 2000. стр. 210–226.
- ↑ Pate, Alice K. (2005). „Generational Conflict and the Gurian Republic in Georgia to 1905“. The Soviet and Post-Soviet Review. 32 (2–3): 260. doi:10.1163/187633205X00096.
- ↑ Jones, Stephen F. (July 1989). „Marxism and Peasant Revolt in the Russian Empire: The Case of the Gurian Republic“. The Slavonic and East European Review. 67 (3): 416. JSTOR 4210029.
- ↑ Jones, Stephen F. (2005). Socialism in Georgian Colors: The European Road to Social Democracy 1883–1917. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. стр. 132. ISBN 978-0-67-401902-7.
- ↑ Suny, Ronald Grigor (1994), The Making of the Georgian Nation (Second. изд.), Bloomington, Indiana: Indiana University Press, стр. 173, ISBN 978-0-25-320915-3
- ↑ Jones, Stephen F. (2005). Socialism in Georgian Colors: The European Road to Social Democracy 1883–1917. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. стр. 211. ISBN 978-0-67-401902-7.
- ↑ 14,0 14,1 14,2 Nettlau, Max (15 November 1925). „Tcherkesov“. Plus Loin (француски). Paris (9). OCLC 803044836. Архивирано од изворникот на 2015-01-18. Посетено на 30 September 2012.
- ↑ Dubovyk, A.V. „Периодические издания анархистов в России и в эмиграции. 1900—1916“. Russian socialists and anarchists after October 1917 (руски). Russian Humanitarian Science Foundation. Посетено на 14 August 2021.
- ↑ „Varlaam Cherkezov“. L'Éphéméride anarchiste. Посетено на 15 August 2021.
- ↑ Suny, Ronald Grigor (1994), The Making of the Georgian Nation (Second. изд.), Bloomington, Indiana: Indiana University Press, стр. 179, ISBN 978-0-25-320915-3
- ↑ Ronald Grigor Suny (12 March 2019). The Baku Commune, 1917-1918: Class and Nationality in the Russian Revolution. Princeton University Press. стр. 177-178. ISBN 978-0-691-65703-5.
- ↑ Tadeusz Swietochowski (7 June 2004). Russian Azerbaijan, 1905-1920: The Shaping of a National Identity in a Muslim Community. Cambridge University Press. стр. 107. ISBN 978-0-521-52245-8.
- ↑ Kazemzadeh, Firuz (1951). The Struggle for Transcaucasia (1917–1921). New York City: Philosophical Library. стр. 120–124. ISBN 978-0-95-600040-8.
- ↑ Rose, John D. (April 1980). „Batum as Domino, 1919–1920: The Defence of India in Transcaucasia“. The International History Review. 2 (2): 266–287. doi:10.1080/07075332.1980.9640214.
- ↑ Nolan, Dieter; Grotz, Florian; Hartmann, Christof (2001). Elections in Asia and the Pacific: A Data Handbook, Volume I: Middle East, Central Asia, and South Asia. Oxford: Oxford University Press. стр. 395. ISBN 0191530417.
- ↑ Knight, Amy W. (1993). Beria: Stalin's First Lieutenant. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. стр. 26. ISBN 978-0-691-01093-9.
- ↑ Lang, David Marshall (1962). A Modern History of Soviet Georgia. London: Weidenfeld and Nicolson. стр. 238. OCLC 19374417.
- ↑ Nodia, Ghia; Scholtbach, Álvaro Pinto, уред. (2006). The Political Landscape of Georgia. Eburon Delft. стр. 93. ISBN 978-90-5972-113-5.
- ↑ Knight, Amy W. (1993). Beria: Stalin's First Lieutenant. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. стр. 237. ISBN 978-0-691-01093-9.
- ↑ Lang, David Marshall (1962). A Modern History of Soviet Georgia. London: Weidenfeld and Nicolson. стр. 241. OCLC 19374417.
- ↑ Knight, Amy W. (1993). Beria: Stalin's First Lieutenant. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. стр. 33. ISBN 978-0-691-01093-9.
- ↑ Souvarine, Boris (2005). Stalin: A Critical Survey of Bolshevism. Kessinger Publishing. ISBN 978-1-4191-1307-9.
Библиографија[уреди | уреди извор]
- Rekhviashvili, T.; Chiaureli, V. (2006). ფილოსოფია (грузиски). Tbilisi. стр. 233.
- Gvianishvili, Nanuli Valerianovna (1990). Mesto sot︠s︡ialʹno-politicheskikh vozzreniĭ anarkhistov v istorii gruzinskoĭ obshchestvennoĭ mysli (руски). Tbilisi: Institut istorii, arkheologii i ėtnografii. стр. 17. OCLC 30869691.
- Stalin, Joseph (1954) [1906/1907]. Anarchism or Socialism?. Collected Works. 1. Foreign Languages Publishing House. OCLC 500187899.