Јулиј Цезар (драма)

Трагедијата на Јулиј Цезар (англиски наслов од првото фолио: The Tragedie of Ivlivs Cæsar) — историска драма и трагедија од Вилијам Шекспир за прв пат изведена во 1599 година.

Во драмата, Брут се придружува на заговорот предводен од Касиј за да го убие Јулиј Цезар, за да го спречи да стане тиранин. Десната рака на Цезар, Антониj, предизвикува непријателство против заговорниците и во Рим избувнува драматична граѓанска војна.

Лица[уреди | уреди извор]

Јулиј Цезар
Октавијан Цезар, Марко Антониј, М. Емилиј Лепид (Триумвири по смртта на Цезар)
Цицерон, Публиј, Попилиј Лена (сенатори)
Марко Брут, Касиј, Каска, Требониј, Лигариј, Метел Цимбел, Цина (заговорници против Цезар)
Флавиј и Марул (трибуни)
Артемидор, софист од Книд
Пророк
Цина, поет
Друг поет
Луцилиј, Титиниј, Месала, Младиот Катон, Волумниј (пријатели на Брут и Касиј)
Варо, Клит, Клаудиј, Стратон, Луциј, Дарданиј (слуги или офицери на Брут)
Пиндар, слуга на Касиј
Кондураџија, дрводелец, и други плебејци
Слуга на Цезар; на Антониј; на Октавијан
Калпурнија, жена на Цезар
Порција, жена на Брут
Духот на Цезар
Сенатори, стражари, придружба и др.

Место на дејството: главно во Рим; потоа близу Сард и близу Филипи

Дејство[уреди | уреди извор]

Драмата започнува со два трибуна кои на публиката ѝ откриваат дека обичните жители на Рим го слават триумфалното враќање на Јулиј Цезар откако ги поразил синовите на неговиот воен непријател, Помпеј. Трибуните, ја навредуваат толпата зошто ја променила страната (прво биле за Помпеј, а потоа преминале на страната од Цезар), и се обидуваат да ја прекинат веселбата и да ги растераат плебејците, кои ги возвраќаат на навредите. За време на Луперкал, Цезар одржува победничка парада и пророк го предупредува да „се чува од мартовските иди“, а Цезар го игнорира. Во меѓувреме, Касиј се обидува да го убеди Брут да му се придружи на неговиот заговор за да го убие Цезар. Иако Брут е пријателски настроен кон Цезар и се двоуми дали да го убие, тој се согласува дека Цезар може ја злоупотреби својата моќ. Потоа од Каска дознаваат дека Марко Антониј три пати му ја понудил римската круна на Цезар. Каска им кажува дека секогаш кога Цезар го одбивал предлогот, се надевал дека толпата ќе почне да инсистира да ја прифати круната. Тој опишува како толпата му аплаудирала на Цезар за негирање на круната и како тоа го вознемирило Цезар. Пред самиот почеток на месец март, се среќаваат заговорниците и откриваат дека фалсификувале писма во кои се искажува поддршката од римскиот народ со цел да го примамат на Брут да им се приклучи во заговорот. Брут ги чита писмата и, по длабоко морално размислување, одлучува да се приклучи на заговорот; смета дека треба да го убијат Цезар за да го спречат да направи нешто против народот на Рим, доколку биде крунисан.

Откако го игнорирал пророкот и претчувствата на неговата сопруга Калпурнија, Цезар оди во Сенатот. Му приоѓаат заговорниците со лажна петиција во име на протераниот брат од Метел Цимбел. Додека Цезар, како и што се очекувало, ја отфрла петицијата, Каска и другите заговоници одеднаш му забиваат нож; Брут е последен. Во тој момент, Цезар ја изговара познатата реплика „Зар и ти, Бруте?“^[1] ("Et tu, Brute?"), и завршува со "Тогаш падни, Цезаре!"

Заговорниците се изјаснуваат дека ова убиство го извршиле за доброто на Рим, за да спречат автократ. Тоа го докажуваат со тоа што не се обиделе да побегнат од местото на настанот. Брут одржува говор во кој ги брани сопствените постапки, а народот во тој момент е на негова страна. Но, Антониј одржува суптилен и елоквентен говор над телото од Цезар, почнувајќи со многу цитираната реплика „Пријатели, Римјани, сонародници, позајмете ми ги вашите уши!^[2] Така, тој манипулирајќи со емоциите на обичниот народ, вешто го врти јавното мислење против атентаторите (за разлика од рационалниот тон на говорот на Брут): тој ги потсетува на добрите дела кои Цезар ги направил за Рим, неговото сочувство кон сиромашните и неговото одбивање на круната за време на Луперкал, со што се доведува во прашање тврдењето на Брут дека Цезар имал таква амбиција; на толпата ѝ го покажува крвавото, безживотно тело на Цезар за да леат солзи и да стекнат симпатии кон нивниот паднат херој; потоа го чита тестаментот на Цезар, во кој секој римски граѓанин ќе добие 75 драхми. Антониј, иако истакнува дека нема таква намера, ја поттикнува толпата да ги протера заговорниците од Рим. Во гужвата која ќе настане, невиниот поет, Цина, бива помешан со заговорникот Луциј Цина. Толпата го фаќа и го убива „престап“ какви што биле неговите лоши стихови.

Брут потоа го напаѓа Касиј затоа што наводно примил мито и со тоа го извалкал на благородниот чин на регицид. Двајцата се смируваат, особено откако Брут ќе открие дека неговата сакана сопруга извршила самоубиство поради стресот од неговото отсуство од Рим; тие се подготвуваат за граѓанска војна против Антониј и посвоениот син на Цезар, Октавијан, кои со Лепид во Рим формирале триумвират. Истата ноќ, на Брут му се појавува духот на Цезар и го предупредува дека ќе бидат поразени. (Тој му вика на Брут: „Ќе ме видиш во Филипи.“) ^[3]

Во битката, Касие и Брут, знаејќи дека веројатно и двајцата ќе умрат, за последен пат се насмевнуваат еден на друг и се држат за раце. За време на битката, Касиј откако ќе разбере дека го фатиле неговиот најдобар пријател, Титиниј, од својот слуга бара да го убие. Откако Титиниј, кој всушност не бил заробен, ќе го види трупот на Касиј, се самоубива. Брут победува во таа фаза од битката, но неговата победа не е решавачка. Со тешко срце, Брут се бори и следниот ден. Тој од пријателите бара да го убијат, но тие одбиваат. Тој ја губи битката и се самоубива така што трчајќи се наденува на сопствениот меч, кој го држи негов лојален војник.

Драмата завршува со оддавањето почит на Антоние кон Брут, кој истакнува дека Брут останал „најблагородниот Римјанин од сите нив“ ^[4] затоа што бил единствениот заговорник кој дејствувал со сопствен ум и за доброто на Рим. Потоа, има мало навестување за несогласувањата меѓу Антоние и Октавие која што е претставена во друга Шекспирова римска драма, Антоние и Клеопатра .

Антоние (Џорџ Кулурис) клекнува над телото од Брут (Орсон Велс) на крајот од драмата *Цезар* во театарот Меркур (1937–38)

1599 година во книжевноста

Наводи[уреди | уреди извор]

[1] „Julius Caesar, Act 3, Scene 1, Line 77“.

[2] „Julius Caesar, Act 3, Scene 2, Line 73“.

[3] „Julius Caesar, Act 4, Scene 3, Line 283“.

[4] „Julius Caesar, Act 5, Scene 5, Line 68“.

[1]

[2]

[3]

[4]