Јеврем Обреновиќ
Јеврем Обреновиќ (Горно Добриње, 18 март 1790-Марашешти, 8/20 септември 1856) бил најмладиот брат на Милош Обреновиќ, долгогодишен принц на Шабац, Нахија, дивизиски генерал и еден од најпознатите граѓани на Шабац и дедо на кралот на Србија Милан Обреновиќ.
Биографија[уреди | уреди извор]
Роден бил во Горно Добриње (кај Пожега) околу 1790 година. За време на Второто српско востание, Турците го задржале во Небојшката кула, но подоцна бил ослободен, што го прави единствениот затвореник на Небојшата кула кој излегол жив од неа. Во март 1816 година Милош Обреновиќ го назначил за округот на Шабац, Нахија. Тој тогаш имал само 26 години.
Во Шабац се оженил со Томанија, ќерката на Анте Богиќевиќ, со која имал осум деца-седум ќерки и еден син. Неговиот син Милош бил татко на кралот Милан Обреновиќ.
Ќерката на Јеврем, Анка, била мажена за Александар Констатиновиќ, која родила четири деца, од кои Катарина и Алексанар оставиле потомство, машко и женско. Принцот Михаило Обреновиќ сакал да се ожени со Катарина. Треба да се спомене и внуката на Анка, Наталија, ќерка на полковникот Александар Константиновиќ, командант на кралската гарда, која се омажила за принцот Мирко Петровиќ, син на црногорскиот крал Никола, со кој имала пет деца, од кои едното е Михаило, таткото на Никола, сегашен претседател на тронот на Црна Гора.[1]
Јеврем Обреновиќ починал на 10 септември 1856 година на неговиот имот во Влашка во близина на Јаши (денес Романија, тогаш Отоманската империја), по долго боледување, каде што бил погребан.[2] Станува збор за спахилукот Манасија (Јаломица) во кој Јеврем изградил замок и православна црква. Замокот Јеврем (салон) е целосно сочуван и луксузно опремен, денес е туристичко-угостителска атракција.[3]
Обор-кнез Шабачка нахија[уреди | уреди извор]
Во Шабац Нахија, Јеврем имал бројни обврски: собирање даноци, комунално и урбанистичко планирање, формирање и организација на магистрат, организација на здравството и спречување на инфекции и епидемии, сузбивање на разбојништво, узурпација на села, задушување немири, учество во дипломатски активности, итн. Учествувал во задушувањето на востанија на Абулин (1821), Ѓакова (1825) и Чарапица (1826) буна и со свои раце срамно и мачно го убил Милој Ѓак кој принцот Милош го предал на војската за да му се суди, а тие решиле да го поштедат.
Во Шабац поминал 15 години и со своите дела станал еден од познатите бесмртници. Затоа неговиот престој во Шабац го нарекувале „златното доба на Јеврем“. Со својата визионерска работа ги удрил темелите на подоцнежниот „Мал Париз“.
Во 1829 година, Јеврем го донел Јосиф Шлезингер од Сомбор за да ги учи музиката своите деца. Шлезингер основал своја „музичка капела“ во Шабац, но принцот Милош набрзо ја однел во Крагуевац (1 јуни 1831 година, Јосиф Шлезингер бил назначен за капелан на воената музика во Крагуевац). Благодарение на напредните идеи на Јеврем, Шабац, меѓу првите градови во Србија, имал: училиште, учители, лекари, фармацевти, „уметници“ итн. Јеврем и градот Шабац го украсил на „европски“ начин: главните улици биле исечени под прав агол, а останатите „според нив...направени со линијар“. За време на Јевремовата влада, во Шабац почнале да работат голем број важни институции: Шабац магистрат (1823), Училиште во близина на црквата (изградено од Јеврем со свои средства), граѓанска болница со две простории (поголеми за пациенти, помали за лекари, 1826 година), добро опремена аптека (1826 година), касарна (четирисобна зграда) со 60 војници итн. Јоаким Вујиќ сведочел дека во 1826 година нашол во Шабац солидно снабдена аптека со лекови од 5.000 гроша.
Јевремовиот конак[уреди | уреди извор]
Во 1824 година завршила изградбата на Јевремовиот конак во Шабац, хармонична катна зграда, која била меѓу најубавите во Србија. Во него се живеело според „европски“ ставови и манири. Зградата била место за средба на образованите и учените луѓе, интелектуалната и уметничката елита на тогашна Србија, на која Јеврем им бил покровител и поддршка
Јеврем и неговиот конак се значајни по многу нешта: првото пијано во тогашна Србија, не сметајќи ги трите подоцна припоени нахија на Источна Србија (принцезата Сара Карапанџиќ претходно имала пијано во Неготино), првиот модерен кревет и вториот мебел и виенски прибор за јадење, а ги имало и првите прозорски стакла во Србија (повторно, ова воопшто не се првите застаклени прозорци, бидејќи во средниот век имало фиксирани застаклени прозорци, но прозорци што се отвораат).
Познатата библиотека Јеврем (со дела од Лафонтен, Купер, Скот, Шилер и други) била една од најбогатите во Србија. И во дворот на конакот, како симбол на статусот и моќта, стоело дотеран такси (повторно прво во Србија), купена поранешна австриска покраина Војводина.
Гувернер на градот Белград[уреди | уреди извор]
Во ноември 1831 година, принцот Милош го назначил Јеврем за управител на градот и на Нахија на Белград. Во средината на 1835 година бил унапреден во чин генерал-мајор, а понатаму бил на многу значајни функции: надзорник на јавни згради, управител на канцеларијата на воената полиција, претседател на Државниот совет, член на заменик-влада итн.
Под покровителство на Јеврем, на почетокот на 1832 година, во Белград е основана Народната библиотека како „полудржавна“ институција. Првиот донатор на книги бил Јеврем.
Семејството[уреди | уреди извор]
Родители[уреди | уреди извор]
| Име | сликањето | Дата на раѓање | датум на смрт |
|---|---|---|---|
| Теодор Михаиловиќ | 1802 година | ||
| Вишња Урошевиќ | 30 јуни 1817 година |
Сопружник[уреди | уреди извор]
| Име | сликањето | Дата на раѓање | датум на смрт |
|---|---|---|---|
| Томанија Богичевиќ | 1796 година | 13 јуни 1881 година |
Деца[уреди | уреди извор]
| Име | сликањето | Дата на раѓање | датум на смрт | брачен другар |
|---|---|---|---|---|
| Јелена Обреновиќ | 6 мај 1818 година | 188 . . | Константин Хадија | |
| Симеона Симка Обреновиќ | 6 мај 1818 година | 1837 година | Јанац (Јован) Германец | |
| Анка Обреновиќ |  |
1 април 1821 година | 10 јуни 1868 година | Александар Константиновиќ |
| Јекатерина Обреновиќ | 9 јули 1826 година | 6 август 1848 година | починала во младоста | |
| Стана Обреновиќ | 24 март 1828 година | септември 1842 година | починала во младоста | |
| Милош Обреновиќ | 25 ноември 1829 година | 20 ноември 1861 година | Елена Марија Катарџи |
Поврзано[уреди | уреди извор]
- Обреновиќи
- Милош Обреновиќ
- Шабац
- Улица мајстор Јевремова, Шабац
- улица Господар-Јевремова
- Ботаничка градина Јевремовац
- Прво вицекралство (1839-1840)
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Татић, Урош (2019-12-27). „ФРАНЦУСКА И ПОВРАТАК НА ВЛАСТ ДИНАСТИЈЕ ОБРЕНОВИЋА 1859. ГОДИНЕ“. Историјски часопис (68/2019): 195–232. doi:10.34298/ic1968195t. ISSN 0350-0802.
- ↑ Лончар, Александра Р. (2020). „Српски говори у Румунији — међујезички утицаји из прозодијске перспективе“. Српски језик : студије српске и словенске. 25 (1): 369–379. doi:10.18485/sj.2020.25.1.25. ISSN 0354-9259.
- ↑ „[:ro]Salonul Efrem Obrenovici[:en]Efrem Obrenovici Hall“. Domeniul Manasia (романски). Архивирано од изворникот на 2022-01-28. Посетено на 2022-01-29.
