Прејди на содржината

Ѕвездено суперјато

Од Википедија — слободната енциклопедија

A super star cluster (крат. ЅСЈ или SSC, од анг. super star cluster) — многу масивно младо расеано јато кое се смета за претходник на збиено јато.[1] Овие јата се нарекуваат „суперјата“ бидејќи се релативно посјајни и имаат повеќе маса од другите млади ѕвездени јата.[2] Меѓутоа, ЅСЈ не мора да биде физички поголемо од други јата, туку да има поголема маса и сјајност.[3] Типично содржат многу голем број млади масивни ѕвезди кои го јонизираат околното H II-подрачје или таканаречено „ултрагусто HII-подрачје“ во Млечниот Пат[4] или други галаксии (меѓутоа, ЅСЈ не мора секогаш да е сместено во HII-подрачје). Едно H II-подрачје на ЅСЈ од своја страна е опкружено со обвивка од прашина. Во многу случаи, светлината на ѕвездите и HII-подрачјата е невидлива на извесни бранови должини (како што е видливиот спектар) поради големиот степен на згаснување. Затоа, најмладото ЅСЈ are најдобро се забележува и фотографира од радиобранови и инфрацрвено зрачење.[5] ЅСЈ како Вестерлунд 1 (Wd1) се среќаваат и во Млечниот Пат.[6] Но највеќето се забележани во подалечни краишта на вселената. Само во галаксијата M82 се забележани 197 млади ЅСЈ со вселенскиот телескоп „Хабл“.[7]

Начелно, ЅСЈ се образуваат со заемодејствата помеѓу галаксиите и подрачјата со голема ѕвездообразба и доволно голем притисок за да се задоволат условите за образување на ѕвездено јато.[2] Овие подрачја можат да бидат понови галаксии каде се создаваат бројни млади ѕвезди, џуџести ѕвездородни галаксии,[8] краци на спирални галаксии со голем степен на ѕвездообразба и при спојување на галаксии. Во 1996 г. објавени се наоди од сликите на ѕвездородни прстени во пет различни пречкести галаксии во УВ-спектарот на вселенскиот телескоп „Хабл“. Во прстените се гледаат грутки од бројни ѕвездени јата каде има висок степен на ѕвездообразба. Утврдено е дека овие јата имаат маса од 103 до 105 M☉, старост од околу 100 милиони години и полупречници од 5 парсеци. Се смета дека подоцна тие се развиваат во збиени јата.[9] Овие својства одговараат на оние на ЅСЈ.

Одлики и својства

[уреди | уреди извор]

Типичните одлики и својства на ЅСЈ се:

  • Маса 105 M☉[2]
  • Полупречник ≈ 5 пс ≈ 1019 см[2]
  • Старост ≈ 100 милиони години[2] (иако други извори велат дека забележните ЅСЈ имале старост од 1 милијарда години[3])
  • Голема електронска густина = 103–106 см−3 (ова е својство на HII-подрачјето поврзано со ЅСЈ)
  • Притисок = 107–1010 K⋅см−3.[5] (ова е својство на HII-подрачјето поврзано со ЅСЈ)

Придонеси на „Хабл“

[уреди | уреди извор]

Со оглед на релативно малата големина на ЅСЈ во споредба со нините матични галаксии, во минатото астрономите тешко ги наоѓале поради ограничената разделност на наземните и вселенските телескопи од тоа време. Со пуштањето на вселенскиот телескоп „Хабл“ во 1990-тите, пронаоѓањето на ЅСЈ (како и други астрономски тела) станало многу полесно заради значително повисоката разделност на „Хабл“ (аголна разделност ~ 1⁄10 лачни секунди[10]). Ова воедно им овозможило на астрономите да ги измерат нивните својства, како и својствата на поединечни ѕвезди во ЅСЈ. Во поново време откриена е масивната ѕвезда Вестерлунд 1-26 во суперјатото Вестерлунд 1 од Млечнипт Пат. Се смета дека нејзиниот полупречник е поголем од оној на Јупитеровата орбита околу Сонцето.[11]

Некои ѕвездени суперјата

[уреди | уреди извор]
Име Галаксија Забелешки Навод Слика
Вестерлунд 1 (Wd1) Млечен Пат Прво ЅСЈ откриено во Млечниот Пат од Бенгт Вестерлунд во 1961 г. [12]
Вестерлунд 1
Вестерлунд 1
NGC 3603 Млечен Пат Кандидат за ЅСЈ [13]
NGC 3603
NGC 3603
NGC 2070 Голем Магеланов Облак Кандидат за ЅСЈ
NGC 2070
NGC 2070
R136 Голем Магеланов Облак Прототип на ЅСЈ, во NGC 2070 [14]
R136 (во маглината Тарантула)
R136 (во маглината Тарантула)
NGC 346 Мал Магеланов Облак Можеби е ЅСЈ [15]
NGC 346
NGC 346
NGC 1569 A1 и A2 (NGC 1569 A) NGC 1569 Јата A1 и A2 го образувале ЅСЈ A [16]
NGC 1569
NGC 1569
NGC 1569 B NGC 1569 Содржи постаро население на црвени џинови и црвени суперџинови [17]
NGC 1569
NGC 1569
средишно ЅСЈ на NGC 5253 NGC 5253 Многу правилово, во ѕвездообразбата е во тек. Особено богато со ѕвезди од типот O, барем 7.000.
NGC 5253
NGC 5253

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ Gallagher; Grebel (2002). „Extragalactic Star Clusters: Speculations on the Future“. Extragalactic Star Clusters, IAU Symposium. 207: 207. arXiv:astro-ph/0109052. Bibcode:2002IAUS..207..745G. Занемарен непознатиот параметар |name-list-style= (help)
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Johnson, Kelsey (2001). „The Properties of Super Star Clusters In A Sample of Starburst Galaxies“ (PDF). Bibcode:2001PhDT.......182J. S2CID 117321058. Архивирано од изворникот (PDF) на 27 февруари 2017. Наводот journal бара |journal= (help)
  3. ↑ 3,0 3,1 de Grijs, Richard. „"Super" Star Clusters“ (PDF). Наводот journal бара |journal= (help)
  4. ↑ Kobulnicky, Henry A.; Johnson, Kelsey E. (1999). „Signatures of the Youngest Starbursts: Optically Thick Thermal Bremsstrahlung Radio Sources in Henize 2-10“. Astrophysical Journal. 527 (1): 154–166. arXiv:astro-ph/9907233. Bibcode:1999ApJ...527..154K. doi:10.1086/308075. S2CID 15431678. Занемарен непознатиот параметар |name-list-style= (help)
  5. ↑ 5,0 5,1 Johnson (2004). „Extragalactic Ultracompact HII Regions: Probing the Birth Environments of Super Star Clusters“. ASP Conference Series. 527: 322. arXiv:astro-ph/0405125. Bibcode:2004ASPC..322..339J.
  6. ↑ „Super Star Cluster Discovered in Our Own Milky Way - Universe Today“. Universe Today (англиски). 22 март 2005. Посетено на 10 февруари 2017.
  7. ↑ Melo, V. P.; Muñoz-Tuñón, C.; Maíz-Apellániz, J.; Tenorio-Tagle, G. (1 јануари 2005). „Young Super Star Clusters in the Starburst of M82: The Catalog“. The Astrophysical Journal (англиски). 619 (1): 270. arXiv:astro-ph/0409750. Bibcode:2005ApJ...619..270M. doi:10.1086/426421. ISSN 0004-637X. S2CID 16452890.
  8. ↑ Hunter, Deidre A.; O'Connell, Robert W. (2000). „The Star Clusters in the Starburst Irregular Galaxy NGC 1569“. The Astronomical Journal. 20 (5): 2383–2401. arXiv:astro-ph/0009280. Bibcode:2000AJ....120.2383H. doi:10.1086/316810. S2CID 6445978.
  9. ↑ Maoz, D.; Barth, A. J.; Sternberg, A.; Filippenko, A. V.; Ho, L. C.; Macchetto, F. D.; Rix, H.-W.; Schneider, D. P. (1 јуни 1996). „Hubble Space Telescope Ultraviolet Images of Five Circumnuclear Star-Forming Rings“. The Astronomical Journal. 111: 2248. arXiv:astro-ph/9604012. Bibcode:1996AJ....111.2248M. doi:10.1086/117960. ISSN 0004-6256. S2CID 12241545.
  10. ↑ „FAQ – Frequently Asked Questions“. www.spacetelescope.org (англиски). Посетено на 18 март 2017.
  11. ↑ Wallace, Amy (10 март 2017). „Hubble finds young super star cluster, giant star“. UPI.
  12. ↑ Clark, J. S.; Negueruela, I.; Crowther, P. A.; Goodwin, S. P. (2005). „On the massive stellar population of the super star cluster Westerlund 1“. Astronomy and Astrophysics. 434 (3): 949. arXiv:astro-ph/0504342. Bibcode:2005A&A...434..949C. doi:10.1051/0004-6361:20042413. S2CID 119042919.
  13. ↑ Fukui, Y.; Ohama, A.; Hanaoka, N.; Furukawa, N.; Torii, K.; Dawson, J. R.; Mizuno, N.; Hasegawa, K.; Fukuda, T.; Soga, S.; Moribe, N.; Kuroda, Y.; Hayakawa, T.; Kawamura, A.; Kuwahara, T.; Yamamoto, H.; Okuda, T.; Onishi, T.; Maezawa, H.; Mizuno, A. (2014). „Molecular Clouds Toward the Super Star Cluster Ngc 3603; Possible Evidence for a Cloud-Cloud Collision in Triggering the Cluster Formation“. The Astrophysical Journal. 780 (1): 36. arXiv:1306.2090. Bibcode:2014ApJ...780...36F. doi:10.1088/0004-637X/780/1/36. S2CID 53118305.
  14. ↑ Massey, Philip; Hunter, Deidre A. (1998). „Star Formation in R136: A Cluster of O3 Stars Revealed by Hubble Space Telescope Spectroscopy“. The Astrophysical Journal. 493 (1): 180–194. Bibcode:1998ApJ...493..180M. doi:10.1086/305126.
  15. ↑ Sabbi, E.; Nota, A.; Cignoni, M.; Degl'Innocenti, S.; De Marchi, G.; Gallagher, J. S.; Panagia, N.; Prada Moroni, P. G.; Romaniello, M.; Smith1, L. J.; Sirianni, M.; Tosi, M. (2011). „NGC 346: Tracing the Evolution of a Super Star Cluster“. Stellar Clusters & Associations: A Ria Workshop on Gaia: 244–249. Bibcode:2011sca..conf..244S.
  16. ↑ Hunter, Deidre A.; O'Connell, Robert W.; Gallagher, J. S.; Smecker-Hane, Tammy A. (2000). „The Star Clusters in the Starburst Irregular Galaxy NGC 1569“. The Astronomical Journal. 120 (5): 2383. arXiv:astro-ph/0009280. Bibcode:2000AJ....120.2383H. doi:10.1086/316810. S2CID 6445978.
  17. ↑ Hunter, Deidre A.; O'Connell, Robert W.; Gallagher, J. S.; Smecker-Hane, Tammy A. (2000). „The Star Clusters in the Starburst Irregular Galaxy NGC 1569“. The Astronomical Journal. 120 (5): 2383. arXiv:astro-ph/0009280. Bibcode:2000AJ....120.2383H. doi:10.1086/316810. S2CID 6445978.

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Ѕвездено_суперјато&oldid=5273834“