Суринам

Република Суринам
Република Суринам; Republiek Suriname (холандски)
Знаме	Грб
	Гесло: Justitia - Pietas - Fides (латински); "Правда - Должност - Лојалност"
	Химна: God zij met ons Suriname (холандски); ('Господе биди со нашиот Суринам') ;
	Местоположба на Суринам
Главен град; (и најголем)	Парамарибо; 5°50′N 55°10′W / 5.833° СГШ; 55.167° ЗГД
Службен јазик	холандски
Признаени регионални јазици	Сранан Тонго, хинду, англиски, сарнами, јавански, маратски, боџпури, хака кинески, кантонски кинески, бони, сарамаакн, парамакан, ндјука, квинти, матаваи, карибан, аравачки калина
Демоним	суринамски
Уредување	уставна демократија
независност	Од Холандија
Површина
Население
БДП (ПКМ)	проценка за 2007 г.
БДП (номинален)	проценка за 2007 г.
ИЧР (2013)	▲ 0.705; висок · 100та
Валута	Суринамски долар (SRD)
Часовен појас	ART (UTC-3)
Се вози на	лево
НДД	.sr
Повик. бр.	597

Суринам (холандски: Suriname), или официјално Република Суринам (Republiek Suriname) е независна држава во Јужна Америка. Суринам на север излегува на Атлантски Океан, на југ граничи со Бразил, на запад со Гвајана и на исток со Француска Гвајана. Суринам има вкупна површина од 163.821 км², каде живеат околу 487,024 според пописот од 2004. Главен град на државата е Парамарибо, а службен јазик е холандскиот јазик.

Потекло на поимот

Името Суринам можеби потекнува од група на народ сроден со народот Тајно, кој зборувале сличен јазик со аравачкиот јазик и таа група на народ се нарекувала „Суринени“. Суринените за првпат ја населиле областа пред доаѓањето на Европејците.^[3]

Историја

Индијанското племе Суринени, биле едно од најстарото население во регионот каде денеска се наоѓа државата Суринам. Во текот на 16 век ова племе било потиснето од страна на други јужноамерикански племиња, како што биле Араваците и Карибјаните. На 12 октомври 1492 година Кристофер Колумбо го открил Новиот Свет. Во текот на 1499 година Америго Веспучи го открил северниот брег на Јужна Америка. Во текот на 17 век имало неколку обида Холанѓаните и Англичаните да го колонизираат регионот на денешната држава Суринам.^[4] На крајот од тој период, Холандија успеала да наметне своја контрола. Холандија целосно го искористувала трудот на робовите кои по потекло биле од Африка. Поради лошиот однос на претпоставените, голем број на робови успевале да побегнат низ џунглите. Тие робови, кои често се нарекувале како џуки, честопати се враќале и ги напаѓале позициите на Холанѓаните^[5]^[6] . Во текот на 1863 година било укинато ропството, со кое Холандија станала меѓу последните земји кои го сториле тоа. Но сепак робовите биле ослободени дуги во 1873 година. Во текот на 1954 година Суринам добил можност сам да управува со својата земја, но Холандија си ја зачувала својата контрола над нејзината одбрана и надворешни работи. Во 1973 година локалните власти предводени од NPK започнале преговори со холандские власти за давање и признавање на независноста на Суринам, која била овозможена на 25 ноември 1975 година.

Прв претседател на земјата бил Јохан Фериер заедно со Хенк Арон, водач на Сунирамската национална партија. Сепак околу една третина од вкупното население на земјата емигрирало во Холандија, плашејќи се главно дека новата држава нема да може самостојно да опстане. Денеска, една третина од фудбалската репрезентација на Холандија по потекло е токму од Суринам. Во текот на 1980-тите се случиле редица од воени преврати и удари кое довело до прекинување на односните со Холандија. Во текот на 1987 година биле спроведени првите избори и изгласен првиот устав. Во 1990 година повторно бил направен државен удар кој пак траел само една година зада во 1991 година повторно се спроведат избори. Денеска Холандија повторно одржува добри односи со Суринам. Главни проблеми на земјата се слабата економија.

Географија и клима

Суринам е најмала независна држава во Јужна Америка. Суринам се наоѓа на Гвајанскиот штит и државата е составена од два географски региона. Северниот регион е низинскиот крајбрежен регион и во овој регион се наоѓа најголем број од населението. Јужниот дел од државата се состои од тропски прашуми и слабо населени савани покрај границата со Бразил и овој регион зазема 80% од вкупната површина на земјата.

Во Суринам има два планински венеци: Бахујски Планини и Ван Аш Ван Вијк. Највосока планина е Јулијанатоп, која е висока 1286 метри. Покрај неа, во државата се наоѓаат и Тафелберг со 1026 метри, Касикасима со 718 метри, Голијатберг со 358 метри и Волцберг со 240 метри.

На север Суринам излегува на Атлантскиот Океан, на запад се граничи со Гвајана, на југ со Бразил и на исток со Француска Гвајана. Вкупната површина на државата изнесува 163,821 км² со вкупно население од 491,989 според проценките од 2011. Јужната граница со Француска Гвајана и со Гвајана е опспорена и таа граница се движи по реките Марони и Корантин. Покрај тоа, Суринам има граничен спор и во морето со Гвајана.^[7]^[8]

Суринам има топла тропска клима и температури кои не варираат многу низ годината. Средна температура во Суринам е од 21 до 32 степени. Државата има две влажни сезони, од април до август и од ноември до февруари. Исто така, државата има и две суви сезони, од август до ноември и од февруари до април.

Политички систем

Република Суринам е уставна, демократска република која се заснова на уставот од 1987 година. Законодавната власт во државата е составена од еднодомен парламент со 51 член. Пратениците во Суринам се избираат преку парламентарни избори за мандат од пет години.Секој округ во државата е управуван од комисионер, кој пак е назначен од самиот претседател.

Претседателот на Суринам се избира за мандат од пет години преку двотретинско мнозинство во Националното собрание на Суринам. Претседателот ги назначува 16-те министри. Во исто време се избира и заменик претседателот на Суринам за мандат од пет години, за кој е потребно просто мнозинство од гласовите во Собранието. Законодавната власт во државата е предводена од Врховниот суд. Членовите на овој суд се назначени од претседателот и имаат доживотен мандат.

Административна поделба

Државата е поделена на десет административни окрузи. Секој округ е под раководство на комисар, кој е назначен од претседателот. Секој округ е поделен на т.н. ресорти.

	округ	ад. центар	површина (км²)	површина (%)	население (попис 2012^[9]	население (%)	гус. на население. (жител/км²)
1	Брокопондо	Брокопондо	7,364	4.5	15,909	2.9	2.2
2	Комевејне	Нов Амстердам	2,353	1.4	31,420	5.8	13.4
3	Корони	Тотнес	3,902	2.4	3,391	0.6	0.9
4	Маровејне	Албина	4,627	2.8	18,294	3.4	4.0
5	Никери	Нов Никери	5,353	3.3	34,233	6.3	6.4
6	Пара	Онвервахт	5,393	3.3	24,700	4.6	4.6
7	Парамарибо	Парамарибо	182	0.1	240,924	44.5	1323.8
8	Сарамака	Гронинген	3,636	2.2	17,480	3.2	4.8
9	Сипаливини	none	130,567	79.7	37,065	6.8	0.3
10	Ваника	Лелидорп	443	0.3	118,222	21.8	266.9
	СУРИНАМ	Парамарибо	163,820	100.0	541,638	100.0	3.3

Стопанство

Економијата на Суринам е главно предводена од производството на боксит, кое зазема околу 15% од БДП на државата и 70% од нејзиниот извоз. Останати производи кои Суринам ги извезува се ориз, банани и морски ракчиња. Покрај тоа, во последно време Суринам почнал да извезува и нафта^[10] и злато^[11]. Околу четвртина од населението во државата работи во земјоделскиот сектор. Еконимијата на Суринам е доста зависна од трговијата и главни трговски партнери се Холандија, САД, Канада и Карипските Острови.

Економската слика на државата е:

БДП (2010): 4.794 милијарди долари.
Просечен годишен раст на БДП (2010): 3.5%.
БДП по глава на жител (2010): 9,900 долари.
Инфлација (2007): 6.4%.
Приросни ресурси: боксит, злато, нафта, железо, хидроелетричен потенцијал, морски плодови.
Земјоделски производи: ориз, банани, дрво, палми, кикирики, цитрус и останати шумски производи.
Индустрија: алуминиум, злато, риба...
Трговија (2005):
- Извоз: 1.391 милијарди долари
- Увоз: 1.297 милијарди долари^[12]

Демографија

Етнички групи и рази

Суринам во 2005 имал вкупно население од 438.144 жители, но со проценките од 2007 Суринам брои 494.347 жители. Постојат неколку етнички групи:

Хиндустанците претставуваат најголемата група на население со 37% од вкупната популација. Тие се потомци на работниците од Индија дојдени во 19 век. Најголем дел се од државите Бихар и источниот дел на Утар Прадеш, но има и од северна Индија во близина на непалската граница.
Суринамските Креоли сочинуваат 31% од населението. Тие се потомци на западните африкански робови и Европејците (воглавном холанѓани).
Јаванците (потомци на работниците од поранешната Холандска Источна Индија од островот Јава, Индонезија) сочинуваат 15% (околу 90.000 жители) од вкупното население.^[13]
Суринамските Марони (потомци на избеганите западноафрикански робови) сочинуваат 10% и се поделени на 5 главни подгрупи: Аукани, Квинти, Матаваи, Сарамакани и Парамакани.
Индијанците сеоколу 3% од населението, кои се застапени со подгруите Акуријо, Араваци, Карибјани/Калиња, Трио и Вајана.^[13]
Кинезите, претежно потомци на доселените работници од XIX век бројат околу 14.000 жители.
Холанѓани (Боери, доаѓа од зборот boer што значи фармер) се потомци на имигрантите доселени од Холандија како фармери. Најголемиот дел од нив после независноста на Суринам се вратиле во Холандија.
Евреи, како Сефради и Ашкенази.

Најголемиот дел од населението (околу 90%) живее во Парамарибо. Исто така голем број на суринамци живее во Холандија, околу 330.00 (2005).

Расната застапеност е:

Категорија	Застапеност
кафеави (мешани, хинду и јаванци)	49,5%
црни (марони, афросуринамци и други)	35,6%
жолти (кинези)	11%
бели (еврипејци, блискоисточни и евреи)	2%
црвени (индијанци/ домородни суринамци)	1,9%

Јазик

Холандскиот јазик е службениот јазик во образованието, владата, бизнисот и медиумите. Суринам во 2004 година станал трет член на Холандскиот јазичен сојуз. Холандскиот е мајчин јазик на околу 60% од суринамците, бидејќи другите го зборуваат како втор или трет јазик.^[14] Како втор јазик се смета холандскиот креплски јазик, а додека трет е суринамскиот хинди кој е дијалект на боџпурикиот јазик.

Религија

Во земјата нема доминантна религија. Христијанството, како католицизмот така и варијациите на протестантството, се доминантни кај Креолците и Мароните. Голем дел од Хиндустанците се хиндуисти, но дел практикуваат ислам и христијанство. Со своите 20% муслимани, Суринам е најголемата муслиманска земја по процентуална застапеност во Новиот Свет.^[15]

Култура

Суринам е мултиетничко општество и народот е од различно етничко потекло. Поради тоа, суринамската култура е доста богата и разновидна, како во поглед на традиционалните вредности, така и во религискиот сегмент.

Национални празници

1 јануари- Нова Година
3 февруари - Кинеска Нова Година
30 марти (варира) - Холи
24 април - прв ден Велигден
25 април- втор ден Велигден
1 мај- Ден на трудот
5 јуни- Имиграција на Индијците
1 јули- Кети Коти, Ден на еманципацијата (крај на ропството)
8 август- Имиграција на Јаванците
9 август- Ден на староседелските народи
25 ноември- Ден на независноста на Суринам
25 декември- Божиќ
26 декември - втор ден Божиќ

Покрај овие празници, во државата се слават и останати индуски и исламски празници и нивниот датум варира бидејќи се сметаат по исламскиот или хиндускиот календар.

Поврзано

Наводи

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 „Suriname“. International Monetary Fund. Посетено на 2008-10-09.
↑ „2014 Human Development Report Summary“ (PDF). United Nations Development Programme. 2014. стр. 21–25. Посетено на 27 јули 2014.
↑ The New Encyclopædia Britannica, Encyclopaedia Britannica, Volume 5. Edition 15. Publisher Encyclopaedia Britannica, 2002, p. 547.
↑ „Encyclopedia Britannica: A Dictionary of ARTS, SCIENCES, and General LITERATURE, Volume XI“ (Ninth Edition—Popular Reprint. изд.). Посетено на 2008-05-04. In 1614 the states of Holland granted to any Dutch citizen a four years' monopoly of any harbour or place of commerce which he might discover in that region (Guiana). The first settlement, however, in Suriname (in 1630) was made by an Englishman, whose name is still preserved by Marshal's Creek.
↑ The Boni Maroon Wars in Suriname by Wim S.M. Hoogbergen
↑ Stedman, John Gabriel (1962) The Journal of John Gabriel Stedman, 1744-1797, soldier and author, including an authentic account of his expedition to Surinam in 1772 Mitre Press, London, OCLC 924217
↑ Permanent Court of Arbitration - Guyana/Suriname
↑ Award of the Tribunal
↑ „Suriname at GeoHive“. Geohive.com. Посетено на 13 July 2014.
↑ (англиски) Rigzone Staatsolie Launches Tender for 3 Offshore Blocks
↑ (англиски) Cambior Development of the Gross Rosebel Mine in Suriname Архивирано на 8 август 2007 г.
↑ „архивски примерок“. Архивирано од изворникот на 2019-01-07. Посетено на 2011-12-31.
↑ ^13,0 ^13,1 „People Group profiles, lists, resources and maps | Joshua Project“.
↑ Algemeen Bureau voor de Statistiek. „Update Census 7“ (PDF). ABS. Архивирано од изворникот (PDF) на 2008-09-10. Посетено на 2008-07-24.
↑ Muslim Minorities in the West: Visible and Invisible By Yvonne Yazbeck Haddad, Jane I. Smith, pg 271

Надворешни врски

Повеќе за Suriname на збратимените проекти на Википедија
	Дефиниции и преводи на Викиречник ^?
	Податотеки на Ризницата ^?
	Образовни ресурси на Викиуниверзитет ^?
	Новинарски известувања на Викивести ^?
	Мисли на Викицитат ^?
	Изворни текстови на Викиизвор ^?
	Прирачници на Викикниги ^?
^?	Информации за патување во Википатување ^? ^?