Леон Батиста Алберти

Од Википедија — слободната енциклопедија
Леон Батиста Алберти
Статуа на Леон Батиста Алберти во Уфици, Фиренца
НационалностИталијанец
Познат(а) поархитектура, сликарство, вајарство, книжевност, криптографија
Правецрана ренесанса

Леон Батиста Алберти[а] (италијански: Leone Battista Alberti; 18 февруари[б] 1404, Џенова - 25 април[в] 1472, Фиренца) — италијански архитект, хуманист и поет, кој се смета за значаен претставник на ренесансната архитектура и водечки ренесансен теоретичар воопшто.

Алберти бил првиот којшто поврзано ги вовел математичките основи за изучување на перспективата. Исто така придонел многу во развојот на криптографијата, развивајќи ја идејата за шифри со повеќе букви.

Животот на Алберти е опишан во делото „Животите на најизвонредните сликари, вајари и архитекти“ од Џорџо Вазари.

Животопис[уреди | уреди извор]

Рани години[уреди | уреди извор]

Леон Батиста Алберти се родил во Џенова и бил еден од двата вонбрачни сина на Лоренцо Алберти, богат трговец од Фиренца. Неговата мајка, Бјанка Фјески, била од Болоња и како и други семејства во време на голема епидемија била прогонета од својот дом под раководство од Албисалс. Тогаш, неговото семејство се преместило во Венеција, каде Лоренцо се оженил во 1408 година. Неговата забрана за семејството била подигната во 1428 година, кога Леон за првпат отпатувал во Фиренца. Уште како млад пројавил интерес кон барањето на теоретски и практични правила и норми, на кои треба да се заснова и најмалиот архитектурен детаљ.

Леон Батиста Алберти во младоста

Алберти се здобил со огромно образование, па започнал да наликува на италијански благородник. Од околу 1414 до 1418 година тој ги проучувал светските класичари во познатото училиште на Гаспарино Барзица во Падова. Подоцна се запишал на факултетот по правни науки во Болоња по правни науки, кој го завршил во 1928 годна. Според некои извори, во својата младост можел да прескокне преку човечка глава со двете нозе заедно, бил одличен јавач, а се посочува и дека:

„изучувал музика без учител, а неговите композиции ги воодушевувале професионалните критичари.“[1]

По смртта на неговиот татко, за него се грижеле неговите чичковци. Во своите дваесетти го напишал делото За предностите и недостатоците на буквите, кое му го посветил на братот, Карло, кој исто така бил учител и писател. Како и Франческо Петрарка, кој ги изучувал римските поети, Алберти ја сакал класиката, но читајќи ги по неколкупати класичните книжевни дела. Во делото Филодоксиј навел дека:

„оној којшто е посветен на изучувањето и напорната работа, може да достигне слава, исто како и оној којшто е богат или среќен.“

Во тој период ги напишал и делата: Амадор (околу 1429), Екатонфилеа (околу 1429) и Делфина (околу 1429-1434), чиишто содржини се исполнети со љубов и доблест.

Средни и подоцнежни години[уреди | уреди извор]

Црквата Санта Марија Новела

Својата докторска кариера Алберти ја завршил во 1428 година. Во 1430 година, заминал во Рим, каде работел како надзорник во папската курија. Извршл препис на традиционалните латински биографии за светците и мачениците. Бидејќи извршувал свети свештенички наредби, се верувало дека раководи со манастирот Сан Мартино а Гангаланди во Ластра а Сигна. Во 1448 година, бил назначен за епарх на епархијата Сан Лоренцо во Муџело.

Во 1450 година, на Алберти му била дадена порачка чија задача се состоела во трансформирање на црквата Свети Франческо во Римини во споменик на местниот воен началник. Црквата, која е позната како Темпио Малатестијано изобилува со класичен триумфален свод, но нејзината фасада никогаш не била целосно довршена. Како и Темпио Малатестијано, фасадата на црквата Санта Марија Новела во Фиренца претставува обележје во периодот на создавањето на ренесансната архитектура. Единствените градби, на кои работел целосно сам биле црквите Сан Себастијан и Санта Андреа во Мантова. Црквата Санта Андреа била довршена во 18. век, а нејзиниот триумфален свод бил поголем, дури и од оној на Темпио Малатестијано.

Творештвоо[уреди | уреди извор]

Архитектура[уреди | уреди извор]

Палацо Рочелуј

Алберти изработил планови за изградба на неколку градби за семејството Ручелај, како фасадата на Палацо Ручелај, за што бил ангажиран Бернандо Роселино, фасадата на црквата Санта Марија Новела, мермерниот ковчек на светата гробница и веројатно капелата Ручелај.

Алберти ги проучувал остатоците од градбите од класичната архитектура. Додека престојувал во Рим, бил ангажиран од страна на папата Никола V во обновата на папската палата и римскиот аквадукт „Аква Вергине“, на чиешто место денес се наоѓа барокната Фонтана ди Треви. Во Мантова, работел на изградбата на црквите Сан Себастијан и Санта Андреа, додека во Римини на црквата Сан Франческо.

Некои студии посочуваат дека можеби планот за изградбата на Вила Медичи ди Фриесоле е на Алберти, а не на Микелоцо, со што станала пример за ренесансна вила.[2] Вилата, чијашто изградба ја нарачал Џовани Медичи, го задоволува критериумот на Алберти да биде оддалечена од градот, сместена на рид од кој има поглед кон градот (villa suburbana).

Алберти е автор и на влијателната книга за архитектурата, De Re Aedificatoria, напишана на латински јазик, којашто на италијански, француски, шпански и англиски била преведена дури во 18. век.

De re aedificatoria

Сликарство и вајарство[уреди | уреди извор]

Во сликарството, Алберти е познат како автор на неколку влијателни дела. Неговата најпозната расправа, De pictura (1435), го содржи првото научно проучување на перспективата. Преводот на делото на италијански бил завршен во 1436 година, само една година по објавата на оригиналното дело, со обраќање кон Филипо Брунелески во предговорот. Латинското издание било посветено на мецената на Алберти, Џанфранческо Гонцага. Автор е и на делото De Statua, кое се однесува за вајарството.

Своите расправи ги пишувал со цел да го прикаже почетокот на новата хуманистичка теорија на уметноста. Со тоа станал привлечен за некои раноренесансни уметници, како Брунелески и Мазачо, сакајќи да обезбеди практичен прирачник за ренесансниот уметник.

Криптографија[уреди | уреди извор]

Алберти бил и познат криптограф, кој ја открил шифрата составена од повеќе букви, којашто денес е позната како Албертиева шифра. Шифрата со повеќе букви се смета за најголемо достигнување во криптографијата од времето на Јулиј Цезар. Криптографскиот историчар, Давид Кан го нарекол Алберти, „татко на западната криптографија“, посочувајќи три значајни достигнувања на Алберти:

„најраниот западен пример на криптоанализа, откривањето на замената на повеќе букви и откривањето на шифрираниот код.“[3]

Останато[уреди | уреди извор]

Особен интерес, Алберти имал и во цртањето и создавањето на географски карти, па соаботувал со астрономот, астролог и картограф, Паоло Тосканели.

Мисли[уреди | уреди извор]

  • „Ниту една уметност, дури ни најмала, не бара помалку од целосна посветеност, доколку сакаш да ја достигнеш.“[4]
  • „Човек може да ги направи сите нешта, само доколку сака.“[5]

Белешки[уреди | уреди извор]

  • а Иако во Италија првото име обично се изговара „Леоне“, првото име на Алберти било „Леон“.
  • б Други извори покрај 18 февруари го посочуваат и 11 февруари како можен датум на раѓање.[6]
  • в Според други извори починал на 19 април.[7]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ Jacob Burckhard: The Civilization of the Renaissaince Italy, 1860
  2. ↑ D. Mazzini, S. Simone, Villa Medici a Fiesole. Leon Battista Alberti e il prototipo di villa rinascimentale, Centro Di, Firenze, 2004
  3. ↑ David Kahn: The codebreakers: the story of secret writing, MacMillan, New York, 1967
  4. ↑ Wisdom Quotes
  5. ↑ Leon Batista Alberti, Енциклопедија Британика
  6. ↑ История литературы Италии, Т.2, том 1, М., 2007, стр. 332
  7. ↑ История литературы Италии, Т.2, том 1, М., 2007, стр. 337

Користена литература[уреди | уреди извор]

  • Gille, Bertrand: Alberti, Leone Battista, Dictionary of Scientific Biography, Charles Scribner's Sons, New York, 1970, изд. 1, стр. 96-98, ISBN 0684101149.
  • Wright, D.R. Edward: Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, 1984, изд. 47, стр. 52-71.
  • Mark Jarzombek: The Structural Problematic of Leon Battista Alberti's De pictura, Renaissance Studies, 1990, стр. 273-285.

Литература[уреди | уреди извор]

  • Альберти Леон Баттиста. Десять книг о зодчестве: В 2т. М., 1935—1937.
  • Мастера искусств об искусстве. Т.2. Эпоха Возрождения/Под ред. А. А. Губера, В. Н. Гращенкова. М., 1966.
  • Ревякина Н.В. Итальянское Возрождение. Гуманизм второй половины XIV-первой половины XV века. Новосибирск, 1975.
  • Сочинения итальянских гуманистов эпохи Возрождения (XV в)/Под ред. Л. М. Брагиной. М., 1985.
  • История культуры стран Западной Европы в Эпоху Возрождения // Под ред. Л. М. Брагиной. М.: Высшая школа, 2001.
  • Зубов, Василий Павлович Архитектурная теория Альберти. — Санкт Петербург: Алетейя, 2001. ISBN 5-89329-450-5.
  • Аникст А. Выдающийся зодчий и теоретик искусства // Архитектура СССР, 1973 № 6. С. 33-35
  • Маркузон В. Место Альберти в архитектуре раннего Возрождения // Архитектура СССР, 1973 № 6. стр. 35-39.
  • Michel Paoli, Leon Battista Alberti 1404-1472, Paris 2004 ISBN 2-910735-88-5, in italiano: Michel Paoli, Leon Battista Alberti, Torino 2007. ISBN 978-88-339-1755-9
  • Francesco Borsi: Leon Battista Alberti. Das Gesamtwerk. Stuttgart, 1982, ISBN 3-7630-1759-3
  • Boris von Brauchitsch: Das Ei des Brunelleschi. Die kurze aber wahre Geschichte der Erfindung des Leon Battista Alberti. München 1999. ISBN 3-926602-17-1
  • Francesco P. Fiore (Hrsg.): La Roma di Leon Battista Alberti. Umanistici, architetti e artisti alla scoperta dell'antico nella città del Quattrocento. Mailand 2005. ISBN 88-7624-394-1
  • Anthony Grafton: Leon Battista Alberti. Baumeister der Renaissance, Aus dem Amerikanischen von Jochen Bußmann. Berlin 2002, ISBN 3-8270-0169-2 (Originalausgabe Leon Battista Alberti. Master Builder of the Italian Renaissance, Hill and Wang, New York 2000).
  • Martin B. Katz: Leon Battista Alberti and the humanist theory of arts, University Press of America, Washington, D.C. 1978
  • D. Mazzini, S. Martini: Villa Medici, Fiesole. Leon Battista Alberti and the prototype of the Renaissance Villa, Centro Di, Florence 2004. (Italienisch u. Englisch)
  • Heiner Mühlmann: Ästhetische Theorie der Renaissance. Leon Battista Alberti. Diss. München 1968. Bochum 2005 ISBN 3-937376-01-1.
  • Leon Battista Alberti, Vita. Lat.-dt. Hrsg. und eingel. von Christine Tauber. Übers. und komm. von Christine Tauber und Robert Cramer. Frankfurt a.M., Basel 2004.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Викиизвор на англиски јазик содржи текст на тема:
Нормативна контрола
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Леон_Батиста_Алберти&oldid=5032938“