Ги де Мопасан
| Ги де Мопасан Guy de Maupassant | |
|---|---|
 Ги де Мопасан | |
| Роден/а | 5 август 1850 Турвил-сир-Арк, Франција |
| Починат/а | 6 јули 1893 (возраст: 42) Париз, Франција |
| Занимање | писател |
| Жанр | роман, расказ |
| Книжевно движење | реализам, натурализам, фантастика |
Анри Рене Албер Ги де Мопасан (француски: Henry René Albert Guy de Maupassant; Турвил-сир-Арк, 5 август 1850 – Париз, 6 јули 1893) — француски писател, претставник на реализмот и натурализмот.
Животопис[уреди | уреди извор]
Мопасан е роден во замокот Мироменил во Турвил-сир-Арк (Château de Miromesnil) кај Дјеп во Франција. Мопасонови биле стара лоренска семејство кое се доселило во Нормандија во средината на XVIII век. Неговиот татко се оженил со Лора ле Поатевен (Laure le Poittevin), девојка од богато граѓанско семејство. Лора и нејзиниот брат Алфред во детството често си играле со синот на руанскиот хирург, Гистав Флобер, кој подоцна силно влијаел на животот на нејзиниот син. Таа била жена со невообичаен литературен вкус за тоа време и многу добро ги познавала класиците, особено Шекспир. Бидејќи била разделена од мажот, своите два сина, Ги и Ерве, ги растела сама. Сè до својата тринаесетта година Ги со својата мајка живеел во Етрета, каде растел уживајќи во благодатите на приморското село. Честопати со рибарите одел на риболов или разговарал со локалните селани на нивниот дијалект. Тој бил толку приврзан кон мајка си што откога бил запишан на богословија во Ивето (Yvetot), многу брзо успеал да биде исфрлен од училиштето и да се врати кај неа. Од таа фаза на неговиот живот потекнува и неговата изразена одбојност кон религијата. Потоа го испратиле во руанскиот лицеј каде почнал да се интересира за поезијата и успешно се пробал во глумата.
Кога Ги го завршил колеџот, во 1870 година избувнала Француско-пруската војна, а тој веднаш се пријавил како доброволец и се борел на фронтот. По завршувањето на војната, во 1871 година тој ја напуштил Нормандија и дошол во Париз каде следните седум години работел како службеник во Министерството за поморство. Во тие седум години единствената разонода му била веслањето по Сена во неделите и на празниците. Во тоа време, Гистав Флобер му станал своевиден литературен водич во неговите книжевни и новинарски почетоци. Во домот на Флобер ги среќавал Иван Тургењев, Емил Зола, како и многу други претставници на реализмот и натурализмот. Во тоа време, Мопасан пишувал песни и кратки драми. Во 1878 година преминал во Министерството за образование, а истовремено станал надворешен соработник на неколку водечки новини, како: „Фигаро“, „Жил Бла“, „Голоаз“ и „Л’еко де Пари“.
Мопасан од раѓање бил повлечен, ја сакал самотијата и медитацијата. Често патувал во Алжир, Италија, Англија, Британија, Сицилија, Оверњ, и од секое патување се враќал со нова книга. Крстарел на својата јахта „Бел-Ами“, наречена по неговиот роман. Ваквиот бурен живот не го спречувал да се спријатели со најславните книжевници на тоа време. Александар Дима Синот му бил како втор татко, а во Екс ле Бен (Aix-les-Bains) се дружел со Иполит Тен (Hippolyte Taine) од кого бил воодушевен.
Иако е општопознато дека Мопасан бил нервно болен, не е целосно познат карактерот на неговата болест. Во тој поглед, уште во периодот меѓу двете светски војни се развила богата дебата и биле напишани голем број студии на таа тема. Притоа бил објавен богат материјал: од сеќавањата на неговите соработници и пријатели (на пример, неговиот собар Франсоа) сè до болничките записи во болницата на д-р Бланш каде Мопасан ги поминал последните 16 месеци од животот и каде што починал. Како резултат на тие обемни истражувања, познато е дека уште на возраст од 26 години Мопасан се заразил од сифилис при што како прва последица се појавила неврастенија, а потоа и заболување на очите; дека уште од првите години на својата писателска кариера се плашел од лудилото и од смртта, а паралелно со книжевната слава кај него се развила манија на следење поради што постојнао се криел од јавноста; дека страдал од халуцинации (за што најдобро сведочи новелата „Тој?“), а во текот на 1884 и 1885 година се појавиле и други параноидни симптоми. На крајот, Мопасан умрел од прогресивна парализа од која умрел и неговиот брат Hervé (иако семејството лажело дека умрел од сончаница). Исто така, Мопасан бил психопат, иако се одликувал со добра волја и навидум весел карактер. Понатаму, тој бил голем хипохондрик, вечно загрижен за здравјето, недоверлив, повлечен и плашлив, но и арогантен, така што во последните години страдал од мегаломанија. Најпосле, бидејќи страдал од мигрена и постојани артритични болки, Мопасан често употребувал разни дроги, како: етер, морфиум, кокаин и хашиш. Со еден збор, тој бил шизоид, а таква била и мајка му, така што се мисли дека неговата болест има наследна природа. Многумина книжевни критичари и историчари сметаат дека неговите фантастични раскази се непосредна последица на постепеното влошување на неговата психичка болест. Борејќи се со болеста, како сведок на своето постепено изумирање, Мопасан двапати се обидел да изврши самоубиство, посакувајќи ја својата брза смрт. Така, во 1891 година, простувајќи се од еден пријател, Мопасан изјавил: „Збогум, а не до гледање, збогум! Мојата одлука е донесена...“[1]
Во 1891 година, Мопасан потполно го загубил разумот, а умрел две години подоцна, во јули 1893 година, еден месец пред својот 43. роденден. Ги де Мопасан е погребан на гробиштата Монпарнас во Париз.
Творештво[уреди | уреди извор]
Мопасан за првпат го привлекува вниманието на книжевната публика и критика во 1880 година, кога го објавил своето прво ремек-дело, новелата „Топка маст“ (Boule de suif), која била објавена како дел од зборникот „Вечери во Медан“ и која била многу далеку од останатите автори застапени во него.[2] Таа веднаш постигнала голем успех, а Флобер ја опишал како „ремек-дело за сите времиња“. Најплодниот период на Мопасан бил од 1880 до 1891 година. Станувајќи славен со својот прв расказ, тој вредно пишувал и творел две, а понекогаш и четири дела годишно. Среќниот спој на книжевниот талент и смислата за бизнис му донеле големо богатство. Во 1881 година ја објавил првата книга раскази под наслов „Домот на Тељеови“ (La maison Tellier), која во само две години достигнала 12 изданија. Во 1883 година го завршил својот прв роман „Живот“ (Une vie), кој за помалку од година дена се продал во 25.000 примероци. Во своите романи, Мопасан подетаљно ги разработува заплетите од своите раскази. Неговиот втор роман, „Бел-Ами“ (Bel-Ami), издаден во 1885 година, достигнал 37 изданија за само четири месеци. Неговиот тогашен издавач добро го плаќал секое негово ново ремек-дело, а перото на Мопасан без најмал напор творело стилски дотерани, оригинални и длабокоумни дела. Во тој период го напишал и романот „Пјер и Жан“ (Pierre et Jean) кој многумина го сметаат за негов најдобар роман.
Во 1887 година се појавил романот „Мон-Ориол“ (Mont-Oriol), кој денес се смета за најслабиот роман на Мопасан, иако по повод неговото излегување од печат, издавачот на Мопасановите дела Havard му напишал писмо на авторот полно со комплименти, наведувајќи дека во него насетува една нова нота.[3]
Критички осврт кон творештвото на Мопасан[уреди | уреди извор]
Набљудувано временски, творештвото на Мопасан е многу кратко и опфаќа само десет години: од 1880 година, кога ја објавил новелата „Топка маст“ до 1890 година, кога ја објавил последната збирка раскази. Краткиот временски период не дозволувал долготрајна еволуција во неговото творештво, кое поради тоа има единствено обележје. Интересно е да се спомене дека самиот Мопасан ја предвидел својата краткотрајна книжевна кариера, со зборовите: „Влегувам во книжевниот живот како метеор; од него ќе излезам како молња.“ (Je suis entré dans la vie litéraire comme un météore; j'en sortirai en coup de foundre).
Традиционално, во француските учебници, почнувајќи од Лансон, Мопасан најчесто се опишува како безличен и имперсонален, која како фотографска плоча, прецизно ги прима сите впечатоци од надворешниот свет. Спек, поновите критичари и историчари на книжевноста сметаат дека тој е многу субјективен писател, а некои дури тврдат дека неговото книжевно дело не може да се објасни без детаљно познавање на неговиот живот и болеста. Во своите книги, Мопасан не измислува ништо, но одлично забележува и лесно се изразува. Неговите дела може да се групираат во неколку циклуси, во зависност од периодите од неговиот живот. Така, најбројни се т.н. „нормандиски“ раскази во кои пишува на теми поврзани со селаните, рибарите и ловците од своето детство; потоа, како учесник во војната од 1870-1871 година, тој напишал многу воени раскази; како резултат на неговата работа како државен службеник настанале бројни раскази во кои го опишува животот на бирократите; а некои дела, како на пример новелата „Ивет“, се одраз на неговиот влез во монденските кругови.[4]
Значење и влијание[уреди | уреди извор]
Германскиот филозоф Фридрих Ниче особено го истакнува Мопасан како еден од омилените современи автори, нарекувајќи го „еден од силна раса“ и „вистински Латин“.[5]
Најважни дела[уреди | уреди извор]
- „Топка маст“ (Boule de suif), расказ (1880)
- „Домот на Тељеови“ (La Maison Tellier), збирка раскази (1881)
- „Живот (Une Vie), роман (1883)
- „Ивет“ (Yvette), новела (1884)
- „Бел-Ами“ (Bel-Ami), роман (1885)
- „Пјер и Жан“ (Pierre et Jean), роман
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
 |
„Ги де Мопасан“ на Ризницата ? |
- Проект Гутенберг: електронски текстови на некои Мопасанови дела Архивирано на 6 септември 2020 г.
|
- ↑ Ivo Hergešić, „Maupassant i pozadina jedne njegove novele“, во: Guy de Maupassant, Yvette. Split: Logos, 1984, стр. 89-93.
- ↑ Ivo Hergešić, „Maupassant i pozadina jedne njegove novele“, во: Guy de Maupassant, Yvette. Split: Logos, 1984, стр. 89.
- ↑ Ivo Hergešić, „Maupassant i pozadina jedne njegove novele“, во: Guy de Maupassant, Yvette. Split: Logos, 1984, стр. 88.
- ↑ Ivo Hergešić, „Maupassant i pozadina jedne njegove novele“, во: Guy de Maupassant, Yvette. Split: Logos, 1984, стр. 88-89.
- ↑ Фридрих Ниче, Ecce Homo (Ево човека) – Како постајеш, шта си. Сарајево: Издање И. Ђ. Ђурђевића, 1918, стр. 52.