Филозофија на умот

Од Википедија — слободната енциклопедија
Френолошка карта[1] на мозокот. Френологијата била меѓу првите науки која се обидела да ги поврзе умствените функции со одредени делови од мозокот.

Филозофија на умот или филозофија на духот — гранка на филозофијата која ја проучува природата на умот, умствените активности, умствените функции, умствените особини, свеста и нивната поврзаност со физичкото тело, особено со мозокот. Проблемот ум-тело т.е. поврзаноста на умот со телото се смета за централен проблем во филозофијата на умот, иако постојат и други проблеми кои ја засегаат природата на умот и не ја вклучуваат неговата поврзаност со физичкото тело.

Дуализмот и монизмот се двa големи правци на верување кои се обидуваат да го решат проблемот ум-тело. Дуализмот може да се забележи уште кај Платон, Аристотел и санкја и јога школите на хиндуистичката филозофија, но најпрецизно е формулиран од страна на Рене Декарт во XVII век. Суштинските дуалисти расправаат дека умот е независна постоечка супстанција, додека, пак, особинските дуалисти го поткрепуваат мислењето дека умот е збир на независни особини кои произлегуваат од него и не можат да бидат сведени на мозокот, иако тој по себе не е различна супстанција.

Монизмот е верувањето дека умот и телото не се онтолошки различни нешта. Ова верување првпат се појавува во Западната филозофија од страна на Парменид во V век п.н.е., а подоцна беше поддржано од страна на рационалистот Барух Спиноза во XVII век. Физикалистите тврдат дека постојат само нештата кои се основани врз физикалната теорија и дека умот на крај е објаснет во смисла на овие нешта како што физикалната теорија продолжува да се развива. Идеалистите расправаат дека умот е сè што постои и дека надворешниот свет е исто така создаден умствено или илузорно од страна на умот. Неутралните монисти се придржуваат кон верувањето дека постои некаква друга неутрална супстанција и дека материјата и умот се сопственоста на оваа непозната супстанција. Најчестите монизми од ХХ и XXI век се варијации на физикализмот. Овие верувања ги вклучуваат бихевиоризмот, теоријата на различен идентитет, аномалниот монизам и функционализмот.

Најсовремените филозофи на умот ги присвојуваат и редуктивното и не-редуктивното физикално верување, тврдејќи на нивни различни начини дека умот не е нешто одвоено од телото. Овие пристапи имаат влијание во науката, особено во областа на социобиологијата, информатиката, еволутивната психологија и неколкуте невро-науки. Останатите филозофи, и покрај тоа, го присвојуваат не-физикалното верување според кое умот е чисто физичко создание. Редуктивните физикалисти докажуваат дека сите умствени состојби и особини на крај ќе бидат објаснети од страна на научни пресметки на психолошките процеси и состојби. Не-редуктивните физикалисти расправаат дека иако мозокот е сè што постои во умот, предикатите и речникот употребени во умствените описи и објаснувања се неопходни и не можат да бидат сведени на јазикот и на објаснувања на физикалната наука од пониско ниво. Постојаниот невронаучен напредок помогна за разјаснување на некои од овие проблеми. Покрај тоа, тие се далеку од тоа да бидат решени и модерните филозофи на умот продолжуваат да прашуваат како субјективните квалитети и намерата на умствените состојби и особини можат да бидат објаснети со природни термини.

Проблемот ум-тело[уреди | уреди извор]

Проблемот ум-тело се однесува на објаснување на поврзаноста која постои меѓу умовите или умствените процеси и состојбите и процесите на телото.[2] Главната цел на филозофите кои работат на оваа област е да ја одредат природата на умот и умствените состојби и особини и како умовите се засегнати и можат да влијаат врз телото. Нашите перцептивни искуства зависат од стимулот кој пристигнува од надворешниот свет преку неколку наши чувствителни органи и овие стимулации предизвикуваат промени во нашите умствени состојби, на крај предизвикуваат да почувствуваме возбуда, која може да биде пријатна или непријатна. Нечија желба за парче пица, на пример, ќе има тенденција да предизвика таа личност да го движи неговото или нејзиното тело на специфичен начин и во специфична насока за да го добие тоа што тој/таа го сака. Прашањето, тогаш, е како е можно свесните искуства да произлегуваат од грутка сива маса обдарена со ништо друго освен со електро-хемиски својства.

Поврзан проблем е тоа како нечии исказни ставови (на пр. верувања и желби) предизвикуваат поединечните неврони да се запалат и неговите мускули да се контрахираат. Овие вклучуваат некои од загатките со кои биле соочени епистемологистите и филозофите на умот најрано од времето на Рене Декарт.

Дуалистички решенија на проблемот ум-тело[уреди | уреди извор]

Дуализмот е збир на гледишта кои се однесуваат на поврзаноста меѓу умот и материјата( или телото). Започнува со тврдењето дека умствените феномени, во некои аспекти, се нефизички.[3] Една од најрано познатите формулации на дуализмот ум-тело беше изразена во источните школи на хиндуистичката филозофија санкја и јога (отприлика 650 години п.н.е.) кои го поделија светот на пуруша (ум/дух) и пракрити (материјална супстанција). Посебно, Јога сутра од Патанџали го претставува аналитичкиот пристап кон природата на умот.

Во Западната филозофија, најраните дискусии на дуалистичките идеи се наоѓаат во ракописите на Платон и Аристотел. Двајцата филозофи, од различни причини, се придржуваат кон човечката интелегенција (моќта на умот и душата) кој не може да се идентификува или да биде објаснета со неговото физичко тело.[4][5] И покрај тоа, најпознатата верзија на дулизам е таа на Рене Декарт (1641 година) и се држи до тоа дека умот не е екстензивна и физичка супстанција, „res cogitans“. Декарт беше првиот кој јасно го идентификуваше умот со свеста и себе познавањето и кој го оддели ова од мозокот , кој е седиштето на интелегенцијата. Поради тоа, тој беше првиот кој го постави проблемот ум-тело во формата во која сè уште постои.

Аргументите на дуализмот[уреди | уреди извор]

Најчесто употребуваниот аргумент во полза на дуализмот е дека тоа се повикува на интуицијата за заедничката свест дека свесните искуства се разликуваат од неживата материја. Ако се праша што е умот, просечна личност обично би одговорила идентификувајќи го со себеси, нивната личност, нивната душа или некои слични битија. Тие скоро би негирале дека умот едноставно е мозокот или обратно, идејата дека постои само едно онтолошко битие кое ја има улогата да биде премногу механичко или едноставно неразбирливо. Многу модерни филозофи на умот мислат дека овие интуиции се погрешни и дека треба да ги употребиме нашите критички моќи, заедно со емпирискиот доказ од науките истражувајќи ги овие претпоставки за да се одреди дали постојат релни основи за нив.[3]

Друг важен аргумент во полза на дуализмот е дека умственото и физичкото изгледа се многу различни, можеби и неспоиви својства. Умствените активности имаат субјективен квалитет за разлика од физичките активности. Значи, на пример, некој може да праша какво е чувството со изгорен прст, или како изгледа синото небо, или како звучи добра музика за некоја личност. Но, незначајно е или во најмала рака чудно, да прашате какво е чувството на напливот на навлегувањето на глутаматот во дорсолатералниот дел на хипокампусот.

Аргументот од причина се држи до тоа, како што тврди монизмот, дека ако сите наши мисли се ефекти од физички причини, тогаш немаме причина за претпоставување дека тие, исто така, се последица од разумна основа. Знаењето, и покрај тоа, е разбрано преку расудување од основа до последица. Заради тоа, ако монизмот е во право, не би постоел начин за знаење на ова или друго нешто како директен резултат на физичката причина, дури и не можеме да го претпоставиме тоа, освен со нагаѓање, на среќа.

Филозофите на умот субјективните аспекти на умствените активности ги нарекуваат 'qualia' или 'raw feels'. Постои нешто што наликува на чувствување болка, гледање на позната сенка на сино итн. Постојат qualia инволвирани во овие умствени активности кои се прилично тешки за да се сведат на нешто физичко.[6]

Ако свеста (умот) може да постои независно од физичката реалност (мозокот), тогаш мора да се објасни како физичките сеќавања се создадени во однос на свеста. Дуализмот заради тоа мора да објасни како свеста влијае врз физичката реалност. Можно објаснување е тоа за чудото, предложено од страна на Arnold Geulincx и Nicolas Malebranche, каде што сите интеракции на релација ум–тело бараат директна интервенција на Господ. Друго можно објаснување е предложено од страна на Ц.С. Луис. Иако во тоа време Луис ги напишал Чуда,[7] Квантна Механика (и физикален индетерминизам), бил единствен во почетните фази на прифаќање, изнесувајќи ја логичката можност дека ако физичкиот свет се докажал како неодреден, тоа би можело да додведе до влезна точка во традиционалното гледање на затворениот систем, каде што научно опишано, физички можен/неможен настан може да биде филозофски опишан како акција на нефизичко битие во физичката реалност.

Аргументот Зомби се заснова на мисла-експеримент предложен од страна на Тод Муди и развиен од страна на Дејвид Чалмерс во неговата книга „Совесниот ум“. Првичната идеја е дека некој може да го замисли телото на друг и заради тоа да го зачне постоењето на тоа тело, без некакви свесни состојби поврзани со телото. Аргументот на Чалмерс изгледа прифатлив дека такво суштество може да постои, бидејќи сè што е потребно е тоа дека работите кои науката ги опишува за зомбито мора да бидат вистинити. Бидејќи ниту еден од концептите во овие науки не се однесуваат на свеста или други умствени феномени и било кое физичко битие по дефиниција може да биде опишано научно преку физиката, потегот од остварливост до можност и не е така голем.[8] Другите како што е Дернет расправаа дека идејата за филозофското зомби е недоследна или безизгледен концепт. Под физикализам беше расправано дека некој мора да верува дека кој било вклучувајќи се и себеси може да биде зомби или дека никој не може да биде зомби, од што следува тврдењето дека нечие осудување за тоа што е (или не е) зомби е резултат на физичкиот свет и поради тоа не е различно од ниту едно друго. Овој аргумент беше изразен од страна на Денет кој тврди дека “Зомбито мисли, тоа е свесно, мисли, има квалија, мисли, чувствува болка – тие се едноставно погрешни (според оваа бедна традиција), на начин на кој ниту ние ниту тие можат некогаш да откријат!“[9]

Интеракционистички дуализам[уреди | уреди извор]

Портрет на Рене Декарт од Франц Халс (1648)

Интеракционистиски дуализам, или едноставно интеракционизам е форма на дуализам од Декарт првпат изнесена во „Медитации“. Во ХХ. век, негови главни поборници беа Карл Попер и John Carew Eccles.[10] Ова е ставот дека умствените состојби како верувања и желби имаат причинско-последична интеракција со физичката состојба.

Познатиот аргумент од Декарт за оваа позиција може да се сумира како следново: Јосип има јасна и специфична идеја на својот ум како размислување за нешто што нема просторно проширување (т.е. не може да се мери во однос на должина, тежина, висина, итн.) Тој, исто така, има јасна и конкретна идеја за нивното тело, како нешто што е просторно протегнато, предмет на квантификација и не може да се размислува. Тоа следи од тоа дека умот и телото не се идентични, бидејќи тие имаат дијаметрално различни својства.

Но, во исто време е јасно дека умствените состојби на Јосип (желби, убедувања и сл) имаат причинско-последично влијание на неговото тело, и обратно. Детето допира жешка печка (физички настан) што предизвикува болка (умствен настан) што предизвикува тој да крикне (физички настан), тоа, пак, предизвикува чувство на страв и грижа за неговата мајка (умствен настан) итн.

Аргументот од Декарт клучно зависи од претпоставката од страна на Јосип дека "јасните и извесни "идеи не се секогаш точни. Многу современи филозофи се сомневаат околу тоа. На пример, Јосиф Агаси верува дека неколку научни откритија во 20 век ја ослабеле идејата за привилегиран пристап до своите идеи. Фројд покажа дека психолошки обучен набљудувач може да ја разбере на несвесната мотивација на луѓето подобро отколку самите тие. Духем покажа дека филозоф на науката може да го знае начинот за откривање на луѓето подобро отколку тие самите, додека Малиновски покажа дека антрополог може да ги знае обичаите и навиките на својот народ подобро од тој самиот. Тој, исто така, нагласува дека современите психолошки експерименти кои ги предизвикуваат луѓето да гледаат работи кои не се таму даваат основа за отфрлање на аргументот на Декарт, затоа што научниците може да ги опишат перцепциите на луѓето подобро отколку тие самите. Заедничката слабост за сите овие аргументи против интеракционизмот е дека тие ги стават во сомнеж сите интроспективни увиди. Знаеме за луѓе кои грешат во врска со светот (вклучувајќи и други внатрешни состојби), но не секогаш. Заради тоа, логичен апсурд е да се претпостави дека личностите се секогаш во заблуда во врска со нивните умствени состојби и расудувања за природата на самиот ум.

Други форми на дуализам во мозокот[уреди | уреди извор]

  1. Психофизикалниот паралелизам, или, едноставно паралелизам, е гледиштето дека телото и умот, иако имаат различен онтолошки статус, каузално не влијаат еден на друг. Наместо тоа, одат како паралелни линии (умствените настани се причинско-последична интеракција со умствени настани, а мозочните настани се причинско-последична интеракција со мозочни настани) и само навидум влијаат едни на други.[11] Готфрид Вилхелм Лајбниц цврсто го бранеше овој став. Иако Лајбниц бил онтолошки монист кој верува дека само еден тип на материја - монада - постои во вселената, и сè се сведува на неа, тој сепак смета дека постои една битна разлика меѓу "умствена" и "физичка" во смисла на каузалноста. Тој верува дека Бог ги организира сите работи однапред, така што умовите и телата се во линија. Ова е познато како доктрина за прецврста хармонија.
  2. Окасионализам е ставот донесен од страна на Никола Мејлбренчи, кој тврди дека сите наводно причинско-последични врски помеѓу физичките настани и физички и умствени настани се всушност каузални. Додека, умот и телото се различни супстанции, причините (умствени или физички) се поврзани со ефектите на Божјата интервенција во секој конкретен случај.[12]
  3. Својствениот дуализам е ставот дека светот се состои од само еден вид на материја -физичкиот изглед - постојат два различни вида на својства: физички својства и умствени одлики. Со други зборови, тоа е ставот дека нефизичките, умствени особини (како што се верувањата, желбите и чувствата), се мешаат во физичка супстанца (на пример, мозокот).
    1. Моќниот емергентизам тврди дека кога работата е организирана на соодветен начин (т.е. на начинот на кој животот на човечките тела е организиран), умствените особини се појавуваат. Затоа, тоа е форма на емергентисктички материјализам. Овие емергентни својства имаат независен онтолошки статус, а не може да се сведат или да се објаснат на физичка подлога од која тие се појавуваат. Формата на својствениот дуализам е прифатена од страна на Дејвид Чалмерс и концептот има претрпено нешто како ренесанса во последниве години, но тоа веќе беше предложено во 19 век, од страна на Вилијам Џејмс.
    2. Епифеноменализам е доктрината која за првпат беше формулирана од страна на Томас Хенри Хаксли.[13] Тоа е ставот дека умствените феномени имаат причинско-последични ефекти. Просторните настани може да предизвикаат други физички настани и физичките настани можат да предизвикаат умствени настани, но умствените настани не можат да предизвикаат ништо, бидејќи тие се каузално инертен нус-производ (на пример, еден епифеномен) од физичкиот свет. Во последно време ово став интензивно го бранеше Френк Џексон.
    3. Не-редуктивниот физикализам е мислењето дека умствените својства како посебна класа на онтолошко физички одлики: умствени состојби (како што qualia) не се сведуваат до физички состојби. Онтолошкиот став кон qualia во случајот на не-редуктивниот физикализам не е да се каже дека qualia каузално се инертни, тоа е она што го прави различен од епифеноменализам.
    4. Панфихизам е ставот дека секоја материја има умствен аспект, или, пак, сите предмети се центар на искуство или гледна точка. Површно, се чини дека формата на својствениот дуализам, затоа што се однесува на се и на умствените и на физичките одлики. Сепак, некои панфизисти велат дека механичкото однесување произлегува од примитивниот менталитет на атоми и молекули – како што се софистицираниот менталитет и органското однесување, разликата во тоа му се припишува на присуството или отсуството на сложената структура на соединет објект. Значи, додека сведувањето на не-умствените особини на умствени е на место, панфизистичките идеи не се (навистина) форма на својствен дуализам, освен ако не е поинаку.

Монистичко решение за проблемот ум-тело[уреди | уреди извор]

За разлика од дуализмот, монизмот не одобрува какви било основни поделби. Десепаратистичката, фундаумствена природа на реалноста е централна тема кај Источна филозофија за повеќе од два милениуми. Во Индиската и Кинеската филозофија, монизмот е интегрален дел од тоа како начинот на доживување е разбран. Денес, најчестите форми на монизам во Западната филозофија се физикалистите. Физикалистичкиот монизам тврди дека само постојната супстанца е физичка, во смисла на разјаснување на овој концепт со нашата најдобра наука. Меѓутоа, различни формулации се можни. Другата форма на монизам, идеализмот, тврди дека постојната супстанција е умствена. Иако чистиот идеализам, како на пример Џорџ Беркли, е реткост во современата Западна филозофија, софистицираната варијанта наречена фанфихизам, според кој умственото искуство и перформансите можат да се засноваат на физички одлики и искуства, беше претставен од страна на некои филозофи како Алфред Норт Вајтхед и Дејвид Реј Грифин.

Феноменализмот е теоријата дека претставувањето (или чувствените податоци) на надворешните објекти се сè она што постои. Таквиот став е накратко донесен од страна на Бертранд Расел и многу логички позитивисти на почетокот на XX век. Третата опција е да се прифати постоењето на основната супстанција која не е ниту физичка, ниту психичка. Умственото и физичкото, тогаш треба да бидат неутрални својства на оваа материја. Овој став го донесе Барух Спиноза, а беше популаризиран од страна на Ернст Мах во XIX век. Овој неутрален монизам, како што тоа се нарекува, потсетува на својствениот дуализам.

Физикалистистички монизам[уреди | уреди извор]

Бихевиоризам[уреди | уреди извор]

Бихевиоризмот ја доминира филозофијата на умот во поголемиот дел од 20 век, особено во првото полугодие. Во психологијата, бихевиоризмот се развива како реакција на несоодветноста на интроспектионизмот. Интроспективните извештаи за нашиот внатрешен душевен живот не се предмет на внимателна истрага за точноста и не може да се користат за формирање на генерализации на предвидување. Бихевиористите расправаат дека без генерализација и можност за истражување на трето лице психологијата не може да биде научна. Излезот, според тоа, е да се елиминира идејата за внатрешниот умствен живот (а со тоа и онтолошкиот независен ум) и наместо тоа да се стави акцент на описот на видливото однесување.

Паралелно со овие случувања во психологијата беше развиен и филозофскиот бихевиоризам (понекогаш нарекуван логички бихевиоризам). Тој се одликува со силен верификационизам, кој обично неверодостојните извештаи за внатрешниот душевен живот ги смета за бесмислени. За бихевиористите, умствените состојби не се внатрешни состојби за кои може да се направи интроспективен извештај. Тие се само описи на однесување или подготовки за однесување на одреден начин, од страна на трети лица за да се објасни и предвиди однесувањето на другите.

Филозофскиот бихевиоризам, особено од страна на Витгенштајн, забележително опаднал во втората половина на XX век што се совпаѓа со развојот на когнитивизмот. Когнитивистите го отфрлија бихевиоризмот поради неколку согледани проблеми. На пример, бихевиоризмот може да се каже дека е контра-интуитивен, кога тој вели дека некој зборува за однесување во случај кога некое лице искусува главоболки.

Теорија на идентитет[уреди | уреди извор]

Вид на физикализам (или тип на теорија на идентитет) е развиен од страна на Џон Смарт и Улин Плејс како директна реакција на неуспехот на бихевиоризмот. Овие филозофи образложуаат дека, ако умствените состојби, но не и однесувањето, се нешто материјално тогаш умствени состојби веројатно се идентични со внатрешните состојби на мозокот. Со многу поедноставни зборови: состојба на умот М е ништо друго туку состојба на мозокот Б. Умствената состојба "желба за шолја кафе", на тој начин нема да биде ништо повеќе од пукање на одредени неврони во одредени мозочни региони.

И покрај нејзиниот почетен кредибилитет, теоријата на идентитет се соочува со силен предизвик во форма на повеќе остварлива теза, најпрво формулирана од страна на Хилари Патнам. Очигледно е дека не само луѓето туку и многу различни видови на животни, на пример, искусуваат болка. Сепак, се чини веројатно дека сите овие различни организми, со истото болно искуство се во идентична состојба на мозокот. И ако тоа е случај, тогаш болката не може да биде идентична со одредени состојби на мозокот. Значи, теоријата на идентитет е емпириски неоснована.

Од друга страна, дури и да и е дадено се погоре, тоа не значи дека теориите на идентитет од сите видови мора да биде напуштени. Според симболичните теории на идентитет како и фактот дека одредени членки на мозокот се поврзани со само една психичка состојба на лицето, не мора да значи дека постои апсолутна врска меѓу видовите на умствени состојби и видовите на состојби на мозокот. Типот на симболична разлика може да се илустрира со еден едноставен пример: зборот "зелен" има четири видови на букви (з, е, л, н) со два симбола (појави) на буквата е со уште една друга. Идејата на симболичниот идентитет е дека само одредени околности од умствените настани се идентични со посебна физичка појава или симболични настани. Аномалозниот монизам и повеќето други кои не се сведени на физикализам се симбол на теориите на идентитет. И покрај овие проблеми, не е обновен интересот во вид теорија на идентитет и денес, пред сè поради влијанието на Џегвун Ким.

Функционализам[уреди | уреди извор]

Функционализмот беше формулиран од страна на Хилари Патнам и Џери Фодор како реакција на недостатоци на теоријата на идентитет. Патнам и Фодор умствените состојби ги гледаат во однос на емпириско компјутерската теорија на умот. Во истото време или набрзо потоа, Армстронг и Дејвид Луис Келог формулираа верзија на функционализмот која го анализира умствениот концепт на народната психологија во однос на функционалните улоги. Конечно, идејата на значењето на Витгенштајн употребена доведе до некоја верзија на функционализмот како теорија на значењето, која понатаму ја развиваат Вилфрид Селарс и Гилберт Харман. Уште еден, психофункционализмот, е пристап усвоен од страна на натуралистичката филозофија на умот поврзана со Џери Фодор и Зенон Пилишин.

Она што на сите овие различни видови на функционализмот им е заедничко е тезата дека умствените состојби се одликуваат со своите причински односи со други умствени состојби се сетилните влезови и излезите во однесувањето. Тоа значи дека функционализмот се оддалечува од деталите за физичката имплементација на умствената состојба, така што таа се одликува во однос на не-умствените функционални својства. На пример, бубрезите, се одликуваат со научна и функционална улога во филтрирањето на крв и одржувањето на одредени хемиски рамнотежи. Од оваа гледна точка, тоа не е важно дали бубрезите се состојат од органско ткиво, пластични наноцевки или силициумски чипови: тоа е улогата што ја игра и нејзиниот однос со другите органи кои го дефинираат како бубрег.

Не-редуктивен физикализам[уреди | уреди извор]

Не-редукционистичките филозофи, цврсто се убедени во две основи во врска со односите ум-тело: 1) физикализмот е точен и умствените состојби мора да бидат физички состојби, но и 2) Сите редукционистички предлози се незадоволителни: умствените состојби не може да бидат сведени на однесувањето, состојбите на мозокот или функционалните состојби. Така, се поставува прашањето дали сè уште може да постои не-редуктивен физикализам. Доналд Дејвидсон се обидел да формулира физикализам од аномалниот монизам.

Дејвидсон ја користи тезата за случајното вмешување: умствените состојби се мешаат во физичките состојби, но не се сведуваат на нив. "Случајното вмешување" заради тоа опишува функционална зависност: не може да има промена во умственото без некои промени во физичко-причинското спојување меѓу умствениот и физичкиот дел без онтолошко сведување.

Бидејќи не-редуктивните физикалистички теории се обидуваат да ја одржат онтолошката разлика помеѓу умот и телото и да го решат "излишеството на објаснувања од сложувалката". На некој начин, критичарите често го гледаат ова како парадокс и укажуваат на сличностите со епифеноменализмот, во смисла дека мозокот се гледа како корен за не ум и ум, и се чини дека е инертен.

Епифеноменализмот се однесува на една или повеќе умствени состојби како споредни производи на физичката состојба на мозокот, бидејќи не постои никакво влијание врз физичката состојба. Интеракцијата е еден од начините (проблемот “излишество на објаснувања од сложувалката”), но заедно со не-редуктивните умствени состојби (како спореден производ на состојбите на мозокот) - и двете онтолошки и каузалистички се неупростливи физички состојби. Болката ќе се гледа како епифеноменалист предизвикан од состојбите на мозокот, но нема ефект на другите состојби на мозокот, иако тоа би можело да има импликации и за други умствени состојби (на пример, да предизвика катастрофа).

Емергентизам[уреди | уреди извор]

Емергентизмот е една форма на "не-редуктивен физикализам " која вклучува слоевит поглед на природата, со слоеви средени во поглед на зголемената комплексност и секој одговара со дадената наука. Некои филозофи велат дека појавните својства каузално комуницираат со повеќе од основно ниво, додека пак други тврдат дека својствата од повисоките редови едноставно се доживуваат на пониските нивоа, немаат директна причинска интеракција. Втората група затоа има помалку строги, или "послаби" дефиниции за емергентизам, кои можат да бидат строго наведени како што следува: својство P на композитен објект О е појавно ако тоа е метафизички невозможно за еден друг предмет без својства П, а ако објектот се состои од делови со внатрешни својства идентични со оние на О, таму се оние делови од истата конфигурација.

Понекогаш емергентистите го користат примерот за водата кога има ново својство, кога водород и кислород Н О се комбинираат за да формираат H2O (вода). Во овој пример за тоа постои "појавување" на нова функција на проѕирна течност која не може да се предвиди со разбирање на водородот и кислородот како гасови. Ова е аналогно на физичките својства на мозокот што резултираат со умствена состојба. Емергентистите се обидуваат да го решат злогласната ум-тело празнина на овој начин. Еден од проблемите за емергентизмот е идејата за "причинско затворање", во еден свет кој не ги дозволува причинско-последичните односи ум-тело .

Експресивната филозофија вели дека не постои двојство, само што е изразено, како што е водата во дуализмот H20 во примерот погоре. Умот излегува од процесот на материјата и енергијата за да се направат овие процеси. Ал Енглман предлага во “Изразување: Филозофија на умот", завршетокот на "Јас сум мојот Ум" од Вилијам Блејк, наведувајќи дека целата материја и енергија е умот, она што тој го нарекува праум, и од овие праумствени процеси, прагот на бариерата е надминат и животот се јавува како самоодржлива енергија (ум). Ова се нарекува Експресивна Појава и на речиси ист начин генетските Биолози го разбираат Генотип-Фенотип изразувањето.

Елиминативен материјализам[уреди | уреди извор]

Ако некој е материјалист и смета дека сите аспекти на нашата психологија на здрав разум доаѓаат до сведување на зрели когнитивните невронски мрежи, и дека не-редуктивниот материјализам не е во ред, тогаш можеме да донесеме конечен, порадикален став: елиминативен материјализам.

Постојат неколку типови на елиминативен материјализам, но сите тврдат дека нашата заедничка-свест, "народната психологија" лошо ја толкува природата на некои аспекти на сознавањето. Елиминативистите гледаат на фолк психологијата како на лажна теорија и подобна за да биде фалсификувана со оглед на когнитивните невронаучни истражувања. Тие расправаат дека треба да дојдат подобри теории од умствените и дека ние можеби ќе мора да отфрлиме некои основни умствени концепти на заеднички-свест, кои секогаш ги земаме здраво за готово, како на пример верувања, свест, емоции, qualia, или исказните ставови.

Елиминативиститите како што се Патриција и Пол Чрчленд тврдат дека додека фолк психологијата го третира знаењето како основна како-реченица, не-лингвистичкиот вектор / матрица модел на теоријата на нервната мрежа или конективизмот ќе се покажат како многу попрецизни пресметк за тоа како работи мозокот.

Чрчлендс често се повикуваат на судбината на другите, погрешно популарни теории и онтологии кои се појавија во текот на историјата. На пример, Птолемеичката астрономија служеше за да се објасни и предвиди движењето на планетите преку вековите, но на крајот овој модел на Сончевиот Систем беше елиминиран во корист на Коперниковиот модел. Чрчлендс веруваат дека истата судбина ја чека елиминацијата на моделот на умот "реченици-кршачи" во кој мислите и однесувањето се резултат на манипулација на реченицата, како состојба што се вика "исказна ставови."

Јазична критика на проблемот ум-тело[уреди | уреди извор]

Секој обид да се одговори на проблемот ум-тело се среќава со значителни проблеми. Некои филозофи велат дека ова е заради основната концептуална конфузија. Овие филозофи, како Лудвиг Витгенштајн и неговите следбеници во традицијата на јазичните критики, поради тоа го одбиваат проблемот како илузија. Тие тврдат дека е погрешно да се прашуваме како умствените и биолошките состојби се вклопуваат заедно. Наместо тоа, тој само треба да прифати дека човечкото искуство може да се опише на различни начини, односно да се преведе во умствени и биолошки термини. Илузорните проблеми се јавуваат ако некој се обиде да се опише во однос на други зборови или ако умствениот речник се користи во погрешен контекст. Ова е случај, на пример, ако некој е во потрага по умствената состојба на мозокот. Мозокот е само погрешен контекст за да го користите умствениот речник. Пребарувањето на умствени состојби во мозокот е вид на категорична грешка или неразбирање на размислувањето.

Денес, таквото стојалиште го застапуваат толкувачите на Витгенштајн, како Петар Хакер. Меѓутоа, Хилари Патнам, основачот на функционализмот, исто така, го усвои гледиштето дека проблемот ум-тело е илузорен проблем што треба да се разграничи во согласност со начинот на Витгенштајн.

Екстернализам и интернализам[уреди | уреди извор]

Филозофите на умот се прашуваат: Каде е умот? Ако умот е физичка појава на некој вид, мора да се наоѓа некаде. Постојат две можности: или умот е внатрешно тело (интернализам), или умот е надвор (екстернализам). Поопшто, дури и умот зависи само од настани и особини кои се одржуваат во рамките на органот од телото на субјектот или зависи од факторите надвор од него.

Застапниците на интернализмот се посветени на ставот дека нервната активност е доволна за умот. Предлагачите тврдат дека екстернализмот дека надворешниот свет во извесна смисла е конститутивен за умот. Екстерналимот се јавува во неколку верзии. Главните од нив се: семантички екстернализам, когнитивен екстернализам, феноменален екстернализам. Секоја од овие верзии на екстернализмот уште можат да се делат и тоа важи само за драјверите или содржината на умот.

Семантичкиот екстернализам се држи до тоа дека семантичката содржина на умот е во целост или делумно надвор од телото и ја дефинира состојбата на оваа тема. „Близнак Земја“ од Хилари Патнам како експериумствена мисла е добар пример. Когнитивниот екстернализам е многу широка колекција на мислења која укажува на улогата на животната средина, алатките, развојот и отелотворувањето на знаењето надвор од телото. Отелотворени Сознавања, Проширена Ум, Енактивизам се добри примери. Феноменалниот екстернализам укажува на феноменалните аспекти на умот надвор од телото. Авторите кои ја поддржуваат оваа можност се: Тед Хондерих, Едвин Холт, Франсоа Тонеау, Кевин О’ Реган, Рикардо Манцоти, Тед Роквел.

Натурализам и неговите проблеми[уреди | уреди извор]

Физикализам е тезата дека умот е дел од материјалниот (или физичкиот) свет. Оваа позиција се соочува со проблем во кој умот има одредени својства што другите материјални работи се чини дека не ги поседуваат. Физикализмот затоа мора да објасни како е можно овие својства, сепак, да може да произлезат од материјално нешто. Проектот да се обезбедат такви објаснувања е често нарекуван како „натурализација на умственото“. Некои од клучните проблеми кои овој проект се обидува да ги реши го вклучуваат и постоењето на qualia и природата на интенционалноста.

Qualia[уреди | уреди извор]

Многу умствени состојби се чини дека се искусени субјективно на различни начини од различни лица. И тоа е одлика на умствена состојба како искуствен квалитет, како што е болката која боли. Сепак, чувството на болка меѓу двајца не може да биде идентично, бидејќи никој не е совршен на начин да се измери колку боли нешто, или да се опише како точно тој се чувствува кога е повреден. Филозофите и научниците затоа прашуваат од каде потекнуваат овие искуства. Церебралните настани, во и по себе, не може да се објаснат зошто тие се придружени со соодветни квалитативни искуства. Загатката зошто многу церебрални процеси се случуваат со придружниот искуствен аспект на свеста се чини дека е невозможно да се објасни.

Сепак, тоа, исто така, се чини дека науката на крајот ќе мора да го објасни ова искуство. Тоа следува од претпоставката за можноста на редуцирани објаснувања. Според ова гледиште, ако може успешно да се објасни феноменот на редуцирање (на пример вода), потоа може да се објасни зошто феноменот ги има сите нејзини својства (на пример, флуидност, транспарентност). Во случајот на умствените состојби, тоа значи дека постои потреба да се објасни зошто тие имаат состојби кои ги доживеале на некој начин.

Германскиот филозоф од XX век Мартин Хајдегер ги критикува онтолошките претпоставки кои поддржуваат таков редуктивен модел и тврди дека е невозможно да се направи смисла на нивното искуство во овие услови. Тоа е затоа што, според Хајдегер, природата на нашите субјективни искуства и квалитет не може да се сфати во смисла на картезијанската "супстанција" која носи "својства". Друг начин е дека самиот поим на квалитетот на искуството не е во согласност со смислата - или е семантички немерливо со концептот - супстанции кои носат состојби.

Овој проблем на објаснување на интроспективни аспекти на умствените состојби и свест во целина на едно лице, во однос на трети лица квантитативните невронски мрежи се нарекуваат празнина во објаснувањето. Постојат неколку различни гледишта за природата на разликите меѓу современите филозофи на умот. Дејвид Чалмерс и Френк Џексон Рано ја протолкуваа празнината како онтолошка во природата, а тврдењето за qualia никогаш не може да се објасни со наука, бидејќи физикализмот е лажен. Постојат две посебни категории кои се вклучени, а не може да се сведат на други. Како алтернативен поглед донесен од страна на филозофите, како што се Томас Нагеланд и Колин МекГин. Според нив, празнината е епистемолошка во природата. За Нагел, науката сè уште не е во можност да го објасни субјективното доживување, бидејќи сè уште не го достигнала нивото или видот на знаењето што е потребно. Ние не сме ни способни да го формулираме проблемот кохерентно. За МекГин, од друга страна, проблемот е еден од постојаните и својствените на биолошките ограничувања. Ние не сме способни да ја решиме празнината во објаснување, бидејќи во царството на субјективното доживување за нас е когнитивно затворено на ист начин како квантната физика е когнитивно затворена за слоновите. Други филозофи ја отстрануваат прзнината како чисто семантички проблем. Овој семантички проблем, се разбира, доведе до познатото „Qualia прашање“, а тоа е: Дали Црвениот предизвика црвенило?

Интенционалност[уреди | уреди извор]

Џон Сеарл - еден од највлијателните филозофи на умот, застапник на биолошкиот натурализам (Беркли 2002)

Интенционалноста е способност на умствената состојба да биде насочена кон или во врска со нешто на надворешниот свет. Ова својство на умствените состојби значи дека имаат содржина и семантички референти и затоа можат да им бидат доделени вистински вредности. Кога некој се обидува да ги намали природните процеси на овие состојби настанува проблем: природните процеси не се вистинити или лажни, тие само се случуваат. Тоа не би имало смисла да се каже дека природниот процес е или точен или погрешен, но умствените идеи и решенија се вистинити или лажни, па како може умствените состојби (идеи или решенија) да бидат природни процеси? Можноста за доделување семантички вредности на идеите значи дека ваквите идеи се залагаат за фактите. Така, на пример, идејата дека Херодот бил историчар се однесува на фактот дека тој е историчар. Ако фактите се вистинити, тогаш идејата е точна, инаку таа е лажна. Но, од каде доаѓа овој став? Во мозокот, постојат само електрохемиски процеси и ова се чини дека нема ништо заедничко со Херодот.

Филозофија на умот и науката[уреди | уреди извор]

Луѓето се физички суштества и како такви, тие се предмет на разгледување и на опишување на природните науки. Бидејќи умствените процеси се тесно поврзани со физичките процеси, описите на природните науки ги опремуваат човечките суштества да можат да одиграат важна улога во филозофијата на умот. Постојат многу научни дисциплини кои ги изучуваат процесите поврзани со умственото здравје. Списокот на овие науки е: биологијата, информатиката, когнитивните науки, кибернетиката, лингвистиката, медицината, фармакологијата и психологијата.

Невробиологија[уреди | уреди извор]

Теоретските основи на биологијата, како што е случај со модерната наука воопшто, во суштина се материјалистички. Најпрво, предмети на истражување се физичките процеси, кои се сметаат за темели на умствената активност и однесување. Поголем успех во објаснувањето на биологијата на умствените феномени може да се види и во отсуство на било кое емпириско побивање на нејзината основна претпоставка: „Нема да има никаква промена во умствената состојба на некое лице без промена во состојбата на мозокот“.

Во областа на невробиологијата, постојат многу поддисиплини кои се занимаваат со односот меѓу умствените и физичките состојби и процеси. Сетилната неврофизиологијата го истражува односот помеѓу процесите на перцепција и стимулирање. Студиите за когнитивни невронски мрежи на корелација меѓу умствените процеси и нервните процеси ја опишуваат зависноста на невропсихологијата на умствените способности во одредени анатомски мозочни региони. На крајот, еволутивната биологија, ги проучува потеклото и развојот на човечкиот нервен систем и во онаа мера како основа на ум, исто така, ги опишува онтогенетскиот и филогенетичкиот развој на умствените феномени кои се движат од своите најпримитивни фази.

Од 1980-тите, софистицираните процедури за невровизуелизација, како што е fMRI (погоре), овозможиле зголемување на знаењето за функционирањето на човечкиот мозок,со тоа решавајќи ги и античките филозофски проблеми.

Методолошките достигнувања во невронските мрежи, особено воведувањето на хај-тек невровизуелизациски процедури, ги поттикнаа истражувачите да ги создадат сите амбициозни програми за истражување: една од главните цели е да се опишат и да се разберат нервните процеси кои одговараат на умствените функции. Неколку групи се инспирирани од овој напредок. Новите пристапи кон ова прашање ги води Стивен Ериксон-Зенит од Институтот за напредна наука и инженерство, каде што предложи нов механички уред наречен "машина за тоа искуство", наменет за спроведување на основните механизми на сензација, мотилитет и признавање. Џеф Хокинс има воспоставено Центар Redwood за теоретски невронски мрежи во Беркли, каде што истражуваат биомимикриско признавање на алгоритми.

Компјутерска наука[уреди | уреди извор]

Компјутерската наука се занимава со автоматска обработка на податоци (или барем со физички систем од симболи во кој се даваат информации) со користење на такви нешта како што се компјутерите. Од самиот почеток, компјутерските програмери беа во можност да развијат програми кои овозможуваат компјутерите да ги вршат задачите како органски суштества со ум. Едноставен пример е множењето. Сепак, јасно е дека компјутерите не го користат умот за да се развиваат. Можат ли тие, еден ден, да дојдат до она што ние го нарекуваме ум? Ова прашање беше ставено во преден план на филозофските дискусии за истражување во полето на вештачката интелигенција.

Во рамките на ВИ, вообичаено е да се направи разлика помеѓу една скромна програма за истражување и уште еден амбициозна: разликата е кованица од Џон Серл во смисла на слаба ВИ и силна ВИ. Ексклузивно целта на "слабите ВИ", според Searle, е успешната симулација на умствените состојби, без да се обидуваат компјутерите да стануваат свесни. Целта на силната ВИ, од друга страна, пак, е компјутер со свест слична на онаа на човекот. Силната ВИ се навраќа на еден од пионерите на компјутерите Алан Тјуринг. Како одговор на прашањето "Дали компјутерите можат да размислуваат?", тој го формулираше познатиот Туринг тест. Тјуринг верува дека за компјутерот може да се рече дека "мисли", ако се наоѓа во една соба сам до друга соба во која се наоѓа едно човечко битие и исти прашања да им се постават и на компјутерот и на човековото битие од страна на трети лица, испаѓа дека одговорите од компјутерот не се разликуваат од оние на човечкото битие. Во суштина, Тјуринговата визија за машинската интелигенција следи од бихевиористичкиот модел на умот-интелигенцијата е тоа што интелигенцијата го прави. Туринг тестот има добиено многу критики, меѓу кои е и веројатно најпознатата Кинеска соба-експеримент на мисла, формулирана од страна на Searle.

Прашањето во врска со можната чувствителност (qualia) на компјутерите или роботите и натаму останува отворена. Некои компјутерски научници веруваат дека специјалноста на ВИ сè уште може да даде нов придонес за решавање на "проблемот ум-тело ". Тие укажуваат на тоа дека врз основа на реципрочните влијанија меѓу софтвер и хардвер кои ги има во сите компјутери, можно е еден ден теориите да помогнат да се разберат заемните влијанија меѓу човековиот ум и мозокот.

Психологија[уреди | уреди извор]

Психологијата е наука која ги истражува умствените состојби директно. Таа користи емпириски методи за испитување на специфични умствени состојби како што се радост, страв или опсесии. Психологијата истражува закони за поврзување на умствената состојба на едни со други или со влезови и излези на човечкото тело.

Еден пример за ова е психологијата на перцепција. Научниците коишто работат во оваа област ги открија општите принципи на обликот перцепција. Законот на психологијата за формата вели дека објекти кои се движат во иста насока се сметаат за меѓусебно поврзани. Овој закон го опишува односот помеѓу визуелниот влез и умствената состојба на перцепција. Сепак, ова не сугерира ништо за природата на перцептивните состојби. Законите на психологијата се компатибилни со сите одговори на проблемот ум-тело кој е веќе опишан.

Филозофија на умот во континенталната традиција[уреди | уреди извор]

Поголемиот дел од дискусијата во овој документ се фокусира на еден стил или традиција на филозофијата во модерната Западна култура, кој обично се нарекува филозофија на аналититиката (понекогаш се опишува како Англо-американска филозофија). Меѓутоа, постојат многу други школи на мислата кои понекогаш се сумирани под широката етикета на континенталната филозофија. Во секој случај, иако темите и методите тука се бројни, во однос на филозофијата на умот, многуте училишта кои потпаѓаат под оваа етикета (феноменологија, егзистенцијализам, итн) на глобално ниво може да се види дека се разликуваат од аналитичкото училиште во кое помал фокус се става на јазичната и логичната анализа, но, исто така, се преземаат и други форми за разбирање на човековото постоење и искуство. Во однос на специфичната дискусија за умот, тоа има тенденција да се пренесе во обидите за да се сфати концептот на перцепција на мислата и значителното искуство во смисла на тоа што вклучуваат анализа на јазичните форми.

Во Феноменологија на духот од Георг Вилхелм Фридрих Хегел, тој дискутира за три различни видови на умот: ”субјективен ум”- умот на поединецот, “објективен ум”- умот на општеството и државата и "апсолутниот ум"-ум на единството на сите концепти.

Во модерните времиња, постојат две главни школи, кои имаат развиено одговор или противење на Хегеловата традиција на феноменологијата и егзистенцијализмот. Феноменологијата, која е основана од страна на Едмунд Хусерл, се фокусира на содржината на човековиот ум и на тоа како феноменолошките процеси го формираат нашето искуство. Егзистенцијализмот, училиштето на мислата врз основа на работата на Серен Кјеркегор и Фридрих Ниче, се фокусира на содржините и искуствата на умот кои се занимаваат со таквите искуства.

Еден пример (иако не е многу добро познат) за филозоф на умот и когнитивен научник кој се обидува да ги синтетизира идеите од двете традиции е Рон Мек Кламрок. Со позајмица од Херберт Симон и под влијание на идеите на егзистенцијалните феноменологисти како Морис Мерло-Понти и Мартин Хајдегер, Мек Кламрок сугерира дека човечката ‘состојба на бидувањето во светот’ („Dasein“, „Wo der Welt sein“) го прави невозможно за нив да се разберат себеси so апстрахирање и испробување како што се самостојните експериумствени објекти од кои тие самите не се составен дел.

Друг филозоф од овој тип е Шон Доренс Кели, кој е професор и претседател на филозофијата на „Харвард“. Кели, кој држи предавања за француската и германската филозофија од XX век, филозофијата на умот и филозофијата на когнитивните науки, може да се гледа како творба под менторството на Хуберт Драјфус, егзистенцијалист кој го ангажирал неговиот колега во филозофијата на Беркли, Џон Серл, во широка дискусија за овие проблеми во текот на период од неколку децении.

Филозофија на умот во будизмот[уреди | уреди извор]

Ако некој праша: „Кои стареење и смрт? А чии се стареењето и смртта? "И ако некој се праша, "Дали стареењето и смртта се едно и дали ова е стареење и смрт на некој / нешто друго?" и двете ќе имаат исто значење, иако нивните зборови ќе се разликуваат. Кога постои став дека Шива е исто што и телото, не постои зачувување на светиот живот. И кога некој смета дека Шива е едно нешто, а телото друго нешто, не постои зачувување на светиот живот. Избегнувајќи ги овие две крајности, Татагата ја истакнува Dhamma во меѓувреме: Од раѓање, како услов за состојбата доаѓа стареењето и смртта.

Источните традиции како будизмот не се држи до дуалистичкиот модел ум - тело, но не се тврди дека телото и умот се одвоени ентитети. Будизмот особено не се држи до концептот на душата или Atman. Некои форми на будизамот кажуваат дека тоа е многу суптилно ниво на умот кое го напушта телото при смртта и влегува во нов живот. Според будистичкиот научник Дармакирти, дефиницијата на ум е она што има и јасност и препознатливост. Според оваа дефиниција, "јасност" се однесува на природата на умот, а 'препознатливост' на функцијата на умот. Умот е јасност бидејќи секогаш има недостаток на форма и поради тоа што ја има вистинската моќ за перцепирање на објекти. Умот е препознатливост поради својата функција да знае или да согледува објекти. Декорацијата на седумте колекции, будистичкиот научник Кедрубје вели дека мислата, совеста, умот и препознатливоста се синоними. Буда објаснил дека иако умот нема форма, тој сепак може да се поврзе со формата. Така, нашиот ум се однесува на нашето тело и е "сместен" во различни места низ телото. Тоа треба да се сфати во контекст на тоа дека петте свесни сетила и умствената свест се обопштени. Постојат многу различни видови на перцепцијата ум-свест, умствената перцепција, бруто мислите, суптилните мисли и многуте суптилни умови се слободна форма (не е форма, боја, звук, мирис, вкус или допирни својства) и сите оние функции кои ги разбираме или ги знаеме. Не постои такво нешто како ум, без состојбата позната на умот. Иако ниту една од овие мисли нема форма, тие може да бидат поврзани со формата.

Последици од филозофијата на умот[уреди | уреди извор]

Постојат безброј теми кои биле погодени од идеите развиени во филозофијата на умот. Јасни примери за ова се природата на смртта и конечниот лик, карактерот на чувствата, на перцепциите и на меморијата. Прашањата за тоа што е човекот, и од што е составен неговиот или нејзиниот идентитет, исто така, имаат многу работа со филозофијата на умот. Постојат две теми кои во врска со филозофијата на умот, повлекуваат посебно внимание, тоа се: Слободната волја и себеспознавањето.

Слободна волја[уреди | уреди извор]

Во контекст на филозофијата на умот, проблемот на слободната волја ќе води кон обновување на интензитет. Тоа е сигурен случај, барем за материјалистичките детерминисти. Според ова тврдење, законите на природата во целост ја одредуваат насоката на материјалниот свет. Умствената состојби и волјата, исто така, би биле материјални состојби, што значи дека човековото однесување и одлуките ќе бидат целосно утврдени со природните закони. Некои го носат ова резонирање еден чекор понапред: луѓето не можат да утврди самите што сакаат и што прават. Затоа, тие не се слободни.

Овој аргумент беше одбиен, од страна на компатибилистите. Оние кои го прифаќаат ова тврдење укажуваат на тоа дека на прашањето „Дали сте слободни?“ одговор може да биде само утврдувањето на значењето на терминот „слободен“. Слободен чин е оној каде што агентот може да направи нешто на поинаков начин ако тој го избрал другиот начин. Во оваа смисла, човекот може да биде слободен, иако детерминизмот е вистина. Најважниот компатибилист во историјата на филозофијата беше Дејвид Хјум. Во последниве години, ова место е брането, на пример, од страна на Даниел Денет, а од дуалниот-аспект на перспективата, од страна на Макс Велманс.

Од друга страна, постојат многу инкомпатибилисти кои ги отфрлаат аргументот, бидејќи тие веруваат дека волјата е слободна во посилна смисла повикувајќи се на либертарианизам. Овие филозофи потврдуваат дека правецот на светот е или А) нецелосно утврден со природниот закон, каде што законот на природата е пресретнат од физички независна агенција или Б) одреден само од недифинираните закони на природата, или В) одреден од недифинираните закони на природата во согласност со субјективниот напор на физички нередукционистичката агенција. Под либертарианизам, волјата не мора да биде детерминистичка и, според тоа, тоа е потенцијална слободна волја. Критичарите на вториот предлог (б) ги обвинуваат инкомпатибилистите за користење на некохерентен концепт на слободата. Тие тврдат како што следи: ако својата волја не прецизира ништо, тогаш го сакаме она што го сакаме од чиста среќа. И ако она што го сакаме е чиста случајност, ние не сме слободни. Значи, ако нашата волја не се определена со ништо, ние не сме слободни.

Свое „јас“[уреди | уреди извор]

Филозофијата на умот, исто така, има значајни последици врз концептот на своето „јас“. Ако одговорот е „јас“ или „јас“ се однесува на основното, непроменливо јадро на луѓето, повеќето современи филозофи на умот ќе признаат дека не постои такво нешто. Идејата за своето „јас“ како суштински непроменливо јадро произлегува од нематеријалната душа. Таквата идеја беше неприфатлива за поголемиот дел од современите филозофи, за нивната физикалистичка ориентација и општото прифаќање меѓу филозофите на скептицизмот во врска со концептот за своето „јас“ од Дејвид Хјум, кој никогаш не можеше да се фати себеси како мисли, прави или чувствував било што. Меѓутоа, во светлоста на емпириските резултати во развојната психологија, развојната биологија и неврологија, идејата за суштинско непостојано, материјално јадро- интегриран и претставувачки систем дистрибуиран преку менување на шеми за синапските врски - се чини разумна. Гледањето на своето „јас“ како на илузија е широко прифатен од страна на многу филозофи, како и од страна на Даниел Денет и Томас Мецингер.

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. Oliver Elbs, Neuro-Esthetics: Mapological foundations and applications (Map 2003), (Munich 2005)
  2. Kim, J. (1995). Honderich, Ted (уред.). Problems in the Philosophy of Mind. Oxford Companion to Philosophy. Oxford: Oxford University Press.
  3. 3,0 3,1 Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име Du.
  4. Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име Plato.
  5. Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име Rob.
  6. Nagel, T. (1974). „What is it like to be a bat?“. Philosophical Review (83): 435–456.
  7. Lewis, C.S (1947). Miracles. ISBN 0-688-17369-1.
  8. Chalmers, David (1997). The Conscious Mind. Oxford University Press. ISBN 0-19-511789-1.
  9. Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име Dennett, Daniel 1995 322\u20136.
  10. Popper, Karl and Eccles, John (2002). The Self and Its Brain. Springer Verlag. ISBN 3-492-21096-1.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  11. Robinson, Howard (2003-08-19). „Dualism“. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2003 Edition). Center for the Study of Language and Information, Stanford University. Посетено на 2006-09-25.
  12. Schmaltz, Tad (2002). „Nicolas Malebranche“. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2002 Edition). Center for the Study of Language and Information, Stanford University. Посетено на 2006-09-25.
  13. Huxley, T. H. [1874] "On the Hypothesis that Animals are Automata, and its History", The Fortnightly Review, n.s.16:555\u2013580. Reprinted in Method and Results: Essays by Thomas H. Huxley (New York: D. Appleton and Company, 1898).

Надворешни врски[уреди | уреди извор]