Туркиски јазици

Од Википедија — слободната енциклопедија
(Пренасочено од Турските јазици)
Туркиски јазици
Географска
распространетост:
изворно од Западна Кина до Сибир и Источна Европа.
Класификација:алтајски[1] (спорно)
  • туркиски јазици
Гранки:
југозападни (огуски)
северозападни (кипчачки)
југоисточни (карлучки)
севеоисточни (североисточни)
ISO 639-5:trk

Туркиски јазици — група јазици, кои се зборуваат во Азија и Источна Европа од околу 157 милиони луѓе (2005). Постојат повеќе шеми на класифицирање во зависност од јазичаричките или географските признаци, а дури и според историски податоци за туркиските народи.

Особености[уреди | уреди извор]

Јазици од оваа група се одликуваат по неколку особини, меѓу кои хармонија на самогласките, аглутинација со помош на наставки и други афикси и недостаток на именски класи и род. Кај сите туркиски јазици редот на реченицата е подмет-предмет-глагол. Овие одлики не се присутни кај индоевропските јазици, но истите можат да се најдат кај монголските јазици, тунгуските јазици, корејскиот јазик и во одреден степен со јапонскиот јазик. Со овие јазици се споделуваат сите одлики, освен хармонијата на самогласки, и истите особини можат да се пронајдат во алтајската група на јазици, но сепак ова јазично семејство е отфрлено од голем број јазичари.[2]

Јазици[уреди | уреди извор]

пратуркиски јазик огуски јазици

 
западни огуски
источни огуски
јужни огуски
кипчачки јазици

 
западни кипчачки
северни кипчачки
јужни кипчачки
карлучки јазици западни
источни
североисточни северносибирски
јужносибирски сајанско-туркиски
енисејско-туркиски
чулимски туркиски
алтајско-туркиски
огурски јазици  
аргуаски јазик  

Споредба на зборови[уреди | уреди извор]

Следнава листа е споредба на одредени зборови и броеви помеѓу некои претставници од оваа група на јазици:

значење Старотуркиски јазик Турски јазик Азербејџански јазик Туркменски јазик Татарски јазик Казашки јазик Киргиски јазик Узбечки јазик Ујгурски јазик Сахаски јазик Чувашки јазик
личности татко/ дедо Ata Ata Ata Ata Ata Ata Ata Ota Ata Atte
мајка Ana Anne, Ana Ana Ene Ana Ana Ene Ona Ana Anne
син O'gul Oğul Oğul Oğul Ul, uğıl Ul Uul O'gil Oghul Uol Yvăl, Ul
човек Er(kek) Erkek Kişi Erkek İr Er(kek) Erkek Erkak Er Er Ar
девојче Kyz Kız Qız Gyz Qız Qız Kız Qiz Qiz Ky:s Hĕr
личност Kişi Kişi Kişi Keşe Kisi Kishi Kishi Kishi Kihi
невеста Kelin Gelin Gəlin Geli:n Kilen Kelin Kelin Kelin Kelin Kylyn Kin
свекрва Kaynana Qaynana Gayın ene Qayın ana Qayın ene Kaynene Qayın ona Qeyinana Hun'ama
Делови од тело срце Yürek Yürek Ürək Ýürek Yöräk Jürek Jürök Yurak Yürek Süreq Čĕre
крв Qan Kan Qan Ga:n Qan Qan Kan Qon Qan Qa:n Jun
глава Baš Baş Baş Baş Baş Bas Bash Bosh Baş Bas Puś
коса Qıl Kıl Qıl Qyl Qıl Qıl Kıl Tuk Qil Kıl
око Köz Göz Göz Göz Küz Köz Köz Ko'z Köz Kos Kuś
веѓа Kirpik Kirpik Kiprik Kirpik Kerfek Kirpik Kirpik Kiprik Kirpik Kirbi: Hărpăk
уво Qulqaq Kulak Qulaq Gulak Qolaq Qulaq Kulak Quloq Qulaq Gulka:k Hălha
нос Burun Burun Burun Burun Borın Murın Murun Burun Burun Murun
рака Qol Kol Qol Gol Qul Qol Kol Qo'l Qol Hul, Hol
дланка El(ig) El Əl El Alaqan Alakan Ili: Ală
прст Barmak Parmak Barmaq Barmak Barmaq Barmaq Barmak Barmoq Barmaq Pürne, Porn'a
нокт Tyrnaq Tırnak Dırnaq Dyrnaq Tırnaq Tırnaq Tyrmak Tirnoq Tirnaq Tynyraq Čĕrne
колено Tiz Diz Diz Dy:z Tez Tize Tize Tizza Tiz Tüsäχ Čĕrpuśśi
потколеница Baltyr Baldır Baldır Baldyr Baltır Baldır Baltyr Boldyr Baldir Ballyr
стапало Adaq Ayak Ayaq Aýaq Ayaq Ayaq Ayak Oyoq Ayaq Ataq Ura
стомак Qaryn Karın Qarın Garyn Qarın Qarın Karyn Qorin Qerin Qaryn Hyrăm
животни коњ At At At At At At At Ot At At Ut
говедо Siyir Sığır Sygyr Sıyır Sïır Sıyır Sigir Siyir
куче Yt İt İt It Et Ït It It It Yt Jytă
риба Balyq Balık Balıq Balyk Balıq Balıq Balık Baliq Beliq Balyk Pulă
вошка Bit Bit Bit Bit Bet Bït Bit Bit Pit Byt Pyjtă, Put'ă
Други именки куќа Ev Ev Ev Öý Öy Üy Üy Uy Öy Av*
шатор Otag Otağ Otaq Otaw Otaq Otu:
пат Yol Yol Yol Yo:l Yul Jol Jol Yo'l Yol Suol Śul
мост Köprüq Köprü Körpü Köpri Küper Köpir Köpürö Ko'prik Kövrük Kürpe Kĕper
стрела Oq Ok Ox Ok Uq Oq Ok O'q Oq Uhă
оган Ot Od Od Ot Ut Ot Ot O't Ot Uot Vut, Vot
пепел Kül Kül Kül Kül Köl Kül Kül Kul Kül Kül Kĕl
вода Suv Su Su Suw Su Sw Suu Suv Su Ui Šyv, Šu
брод, чамец Kemi Gemi Gəmi Gämi Köymä Keme Keme Kema Keme Kimĕ
езеро Köl Göl Göl Köl Kül Köl Köl Ko'l Köl Küöl Külĕ
Сонце/ ден Küneš Gün(eş) Gün(əş) Gün Kön Kün Kün Kun Kün Kün Kun
облак Bulut Bulut Bulud Bulut Bolıt Bult Bulut Bulut Bulut Bylyt Pĕlĕt
Ѕвезда Yulduz Yıldız Ulduz Ýyldyz Yoldız Juldız Jıldız Yulduz Yultuz Sulus Śăltăr
Земја Topraq Toprak Torpaq Toprak Tufraq Topıraq Topurak Tuproq Tupraq Toburaχ Tăpra
врв Töpü Tepe Təpə Depe Tübä Töbe Töbö Tepa Töpe Töbö Tüpĕ
дрво Yağac Ağaç Ağac Agaç Ağaç Ağaş Jygach Jyvăś
Господ Tenri Tanrı Tanrı Taňry Täñre Täñiri Teñir Tangri Tengri Tanara Tură, Toră
небо Kök Gök Göy Gök Kük Kök Kök Ko'k Kök Küöq Kăvak, Koak
Придавки долго Uzun Uzun Uzun Uzyn Ozın Uzın Uzun Uzun Uzun Uhun Vărăm
Ново Yany Yeni Yeni Yany Yaña Jaña Jañı Yangi Yengi Sana Śĕnĕ
Дебело Semiz Semiz Simez Semiz Semiz Semiz Semiz Emis Samăr
Полно Tolu Dolu Dolu Do:ly Tulı Tolı Tolo To'la Toluq Toloru Tulli
Бело Aq Ak Ak Aq Aq Ak Oq Aq
Црно Qara Kara Qara Gara Qara Qara Kara Qora Qara Xara Hura
Црвено Qyzyl Kızıl Qızıl Gyzyl Qızıl Qızıl Kızıl Qizil Qizil Kyhyl Hĕrlĕ
Броеви 1 Bir Bir Bir Bir Ber Bir Bir Bir Bir Bi:r Pĕrre
2 Eki İki İki Iki İke Eki Eki Ikki Ikki Ikki Ikkĕ
4 Tört Dört Dörd Dö:rt Dürt Tört Tört To'rt Töt Tüört Tăvattă
7 Yeti Yedi Yeddi Yedi Cide Jeti Jeti Yetti Yättä Sette Śiččĕ
10 On On On O:n Un On On O'n On Uon Vunnă, Vonnă
100 Yüz Yüz Yüz Yü:z Yöz Jüz Jüz Yuz Yüz Sü:s Śĕr
Старотурски јазик Турски јазик Азербејџански јазик Туркменски јазик Татарски јазик Казашки јазик Киргиски јазик Узбечки јазик Ујгурски јазик Сахаски јазик Чувашки јазик

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. Gordon, Raymond G., Jr. (ed.) (2005). „Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition. Language Family Trees - Altaic“. Посетено на 2007-03-18.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link) CS1-одржување: излишен текст: список на автори (link)
  2. Lyle Campbell & Mauricio J. Mixco. 2007. A Glossary of Historical Linguistics. Salt Lake City: University of Utah Press. Pp. 7-8.
    Anatole V. Lyovin. 1997. An Introduction to the Languages of the World. Oxford University Press. Pp. 113-114.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]