Трикала

Трикала (грчки: Τρίκαλα) е град сместен во северозападна Тесалија, Грција и главен град на регионалната единица Трикала. Градот се протега по должината на реката Литаиос, која е притока на Пинејос. Според грчката национална статистичка служба, Трикала има 81.355 жители (2011), додека вкупно подрачната единица Трикала е населена со 131.085 жители (2011).

Трикала е жив грчки град со живописни споменици и стари населби со традиционална старогрчка архитектура. Градот се наоѓа во близина на Метеора, а исто така во близина на планинскиот венец на јужен Пинд, каде што има многу туристички дестинации (т.е. камениот мост на Пили, Елати, Пертули, камениот мост и водопад на Палајокарија, ски-центарот Пертули итн.).^[1]

Име[уреди | уреди извор]

Градот го добил името од античкото име Трика или Трике, што доаѓа од името на нимфата која била ќерка на Пенеус или Асопос. Името Трикала се појавува уште во византискиот период. На отомански турски бил познат како Тирхала. На аромански е познат како Трикољ.

Историја[уреди | уреди извор]

Антиката[уреди | уреди извор]

Трикала како регион била населен уште од праисторијата. Првите докази за трајнот населување на овој регион се откриени во пештерата Теопетра, а датираат околу околу. 49.000 п.н.е. Неолитските населби кои датираат од 6.000 п.н.е се откриени во Мегало Кефалорисо и други локации.

Градот Трикала е изграден врз урнатините на античкиот град Трика или Трике, кој бил основан околу III милениум п.н.е. Античкиот град бил изграден на одбранбена локација помеѓу локалниот рид и реката Литаиос. Градот се сметал за родно место и главна резиденција на богот исцелителен Асклепиј . Во градот бил изграден еден од најважните и најстарите лековити храмови на Асклепиј, наречен асклепија . Градот се споменува и во познатата Хомеровата Илијада дека учествувал во Тројанската војна со триесет бродови под водство на синовите на Асклепиј, Махаон и Подалириј . Во микенскиот период, градот бил главен град на едно кралство, а подоцна претставувал главен центар на тесалискиот регион Естајотис, кој ја окупирал приближно територијата на модерната префектура Трикала.

Во историските времиња, градот Трике и околината доживеале брз развој и просперитет. Трике потпаднал под власта на Ахеменидските Персијци во 480 п.н.е., додека десет години подоцна се приклучил на Тесалиската монетарна унија. Во 352 п.н.е. бил обединет со Македонија на Филип II. Градот станал место каде се одвивале најтешките битки меѓу Македонија и Рим. Додека Филип V Македонски и неговиот син Персеј се обидувале да го задржат градот, по 168 п.н.е. тој потпаднал во рацете на Римската Република.

Среден век[уреди | уреди извор]

Во средниот век областа била цврсто под власта на Византија, но сепак била нападната од низа напаѓачи и номадски племиња. Некои од овие племиња кои извршиле напади во областа вклучуваат: Готи (396), Хуни (447), Словени (577), Бугари (986-1000), Нормани (1082/3), Каталонци (1309-1311).

Сегашното име на Трикала како такво за првпат се појавува во Стратегиконот на Кекауменос од 11 век, каде се спомнуваат „Трикалите Власи “, а потоа во почетокот на 12 век Алексијада на Ана Комнина. Подоцна во векот, арапскиот патник и географ Мухамед ел-Идриси го запишал градот како „важен земјоделски и аграрен центар со изобилство лозови насади и градини“.

По распаѓањето на Византија со Четвртата крстоносна војна во 1204 година, Трикала не паднала во рацете на Франките, туку станала дел од Епирско Деспотство. Епирското владеење траело до 1259 година, кога градот без отпор бил освоен од Никејско Царство (по обновената Византија во 1261 година) по битката кај Пелагонија . Во почетокот на 14 век, градот бил престолнина на полунезависен домен под себастократот Стефан Габриелопулос, кој се протегал низ поголемиот дел од западна Тесалија и Македонија . По неговата смрт во 1332/3 година, градот, заедно со повеќето земји на Габриелопулос, бил под власта на епиротскиот владетел Јован II Орсини, но тој за возврат бил протеран и областа била вклучена во Византиското Царство од страна на Андроник III Палеолог.^[2]

Во периодот на 1348 година, Тесалија била освоена од Стефан Душан и вклучена во новоформираната Српско Царство . Српскиот генерал Прељуб бил поставен за управител на регионот и се етаблирал во Трикала. Во 1359 година, полубратот на Душан Симеон Урош го изградил својот двор во Трикала, а во 1366/7 година ги изградил и манастирите Метеори во близина на Трикала. Симеон бил наследен од неговиот син Јован Урош, а него пак од локалните магнати Алексиос Ангелос Филантропенос и Мануел Ангелос Филантропенос, кои владееле до османлиското освојување на Тесалија во 1393/4 година.^[3]

Османлиски период[уреди | уреди извор]

Под османлиска власт, градот бил наречен Тирхала . Неговата среќа во раниот период на османлиското владеење е нејасна: Тирхала станува дел од голем санџак под Ахмед, синот на Евренос-бег, но во почетокот на 15 век бил дел од доменот на Турахан бег, кој довел Муслимански доселеници и доделил привилегии на локалното грчко население. Турахан и неговиот син и наследник, Омер бег, подигнале многу згради во градот, помагајќи му, според зборовите на историчарката Александра Јеролимпос, да „[добие] изглед на типичен отомански град, со џамии, медреси, амам, имарет, карвансарај кои се протегаат надвор од цитаделата и квартот Варош кој останал христијански“.

Како административен центар на санџакот Трикала, градот привлекувал голем број муслимански имигранти и имал големи муслимански и еврејски заедници: на пописот од 1454/5 година, градот имал 2.453 жители (251 муслиманско семејство и 9 вдовици и 212 христијански семејства и 73 вдовици); во 1506 година, градот броел 3.100 жители, со 260 муслимански, 310 христијански и 19 еврејски семејства; во 1520/38 година, овој број се искачил на 301 муслиманско, 343 христијанско и 181 еврејско семејство. Градот, станал важен интелектуален центар во текот на овие години (1543-1854) со училиштето Трике (а подоцна и грчкото училиште), каде што предавале многу познати интелектуалци од тоа време, како Дионисиј Филозоф. Јаничари станувале и христијанските деца од Трикал.

Отоманскиот патник од 17 век , Евлија Челебија, известува дека градот имал 2.300 куќи кои биле поделени на шеснаесет муслимански и осум христијански квартови (маала); осум џамии, од кои само главната џамија во градот, џамијата Осман Шах, изградена од Мимар Синан, кој преживеа до ден денес; четири амами; шест текии; и околу 1.000 продавници, иако Евлија љубопитно не го спомнува импресивниот безестен (покриен пазар) во градот кој бил срушен на почетокот на 20 век. Градот бил изгорен во голем пожар во 1749 година, уништување што го повториле албанските нередовни по неуспешното востание на локалното христијанско население за време на Пелопонеското востание. И покрај уништувањето и горењето , неговото население останало исто, околу. 25.000, до избувнувањето на Грчката револуција во 1821 година. До 1840 година, наводно градот броел само 10.000 жители, а последниот отомански попис во 1877/8 година навел 25.000 жители за целиот санџак на Трикала.

Модерен период[уреди | уреди извор]

На 23 август 1881 година со Константинополскиот договор помеѓу Отоманското Царство и Кралството Грција, градот се враќа под грчка власт , заедно со остатокот од Тесалија. За време на Грчко-турската војна од 1897 година, тој повторно е окупиран од османлиските сили но само накратко. Во годините што следеле , Трикала одиграла значајна улога во руралните работнички мобилизации, на почетокот на 20 век, против тесалиските земјопоседници. Трикала на крајот станала град во кој била формирана првата земјоделска задруга на Грција, во 1906 година.

Гледано наназад во историјата Трикала и неговата околина имале забележителна концентрација на Ароманци, вклучително и од други региони.^[4]

Градот изгубил голем дел од неговите отомански и средновековни градби на почетокот на 20 век,особено откако повторно го изградиле според нов модерен урбанистички план во 1930-тите.

Трикала денес е многу жив грчки град, добро познат низ Грција по реката која што го преполовува центарот на градот, а исто така и по историските споменици и живописниот стар град.^[1]

Знаменитости[уреди | уреди извор]

Поглед на саат-кулата, сместена во византискиот замок на стариот град (Варуси).

Археолошкиот локалитет Асклепиеон од Трике, најзначајниот и најстариот во Грција, според Страбон . Трикала (античка Трика или Трике ) се смета за родно место на Асклепиј, херој и бог на медицината во античката религија и митологија. Археолошкиот локалитет на античка Трика се наоѓа веднаш до катедралата Свети Никола и стариот град .^[5]
Византискиот замок, изграден од Јустинијан на акрополот на Трике во 6 век од нашата ера. Подоцна повторно бил изграден од Османлиите, кои во 17 век изградиле голема импозантна саат-кула, која била придружена со ѕвоно тешко 650 kilograms (1,433 lb) . Во 1936 година била изградена уште една саат кула која денес сè уште постои и е заштитен знак на градот, а нуди и панорамски поглед на градот. Под замокот се протега стариот град .
Стариот град на Трикала, е составен од областите Варуси и Манавика . Варуси бил христијанскиот округ во Трикала за време на владеењето на Османлиите и се наоѓа во подножјето на тврдината. До 1930 година, овој дел од градот се сметал за благородничка област на Трикала и сега е конзерваторско подрачје, со голем број традиционални стари градби, изградени помеѓу 17 и 19 век, зачувани до денес. Во овој дел се наоѓаат најстарите цркви во градот, изградени помеѓу 14 и 19 век, сите многу блиску една до друга. По квартот Варуси до централниот плоштад се наоѓа делот од градот наречен Манавика, маало на стариот град со униформа живописна архитектура. Овде се наоѓаат некои од најдобрите ресторани, кафулиња и барови во градот.^[6]
Грчките православни цркви во Трикала . Најстарите цркви во градот се наоѓаат главно во стариот дел од , во рамките на историскиот кварт Варуси. Тие цркви се: Црквата Богородица Фанермени (1853), Црквата Богородица Епискепсија (1867), црквата Свети Стефан (1882), црквата Света Параскеви (1843), црквата Света Марина (1766), црквата Свети Димитрија (1588), Црквата Свети Анаргирои (реновирана во 1575 година), капелата Свети Јован Крстител (1674), црквата Свети Јован Милостив и Свети Пантелејмон (14 век) и катедралата Свети Никола. Други историски цркви може да се најдат и во многу други делови на градот.
Ридот на Профитис Илиас (Пророкот Илија), претставува шумичка со убав панорамски поглед на градот вонепосредна близина на центарот од градот. На овој рид се наоѓа црквата на пророкот Илија (изградена во 1897 година) и општинската зоолошка градина.^[7]
Реката Литаиос е значајна и позната по тоа што го дели центарот на градот и над неа е надвиснат Централниот мост, изграден во 1886 година, кој го поврзува централниот плоштад со главната пешачка улица. Дополнителни препознатливи точки на реката Литаиос се мостот со статуата на Асклепиј и бујните речни брегови во средината на центарот на градот.^[8]
Воденицата на Мацопулос, која е изградена во 1884 година и денес е историско-индустриски објект кој се користи како музеј и културен центар. За време на божиќниот период, оваа камена мелница Мацопулос се трансформира во „Воденицата на џуџињата“, најпознатиот божиќен парк во Грција.
Џамијата Осман Шах (16 век), е зграда дизајнирана од Мимар Синан . Зад џамијата стои мавзолејот на Осман Шах, внук на султанот Сулејман Величествениот .^[6]
Отоманската бања (амам на Осман Шах) . била зградена во 16 век и веројатно дизајнирана од Мимар Синан, но претрпела многу промени и различни употреби низ својата историја. Отоманската бања „Близнак“ е обновена неодамна и денес функционира како музеј, каде се наоѓа археолошка керамичка колекција и други привремени изложби. Музејот Цицанис се наоѓа на горниот кат од зградата.^[6]^[9]
Потојат и други градби како Железничката станица Трикала (изградена во 1886 година), Судската палата (седиште на османлиските власти за време на турското владеење), Фолклорен музеј ^[10] и многу други историски и неокласични згради.

Дестинации во близина[уреди | уреди извор]

Градот Трикала е во непосредна близина на повеќе туристички дестинации во регионот погодни за дневни патувања. Градот се наоѓа во близина на светски познатите Метеора и Калампака, а исто така и во близина на планинскиот венец на јужен Пинд со своите познати знаменитости, т.е. камениот мост на Пили (16 век), византиската црква Порта Панагија, камениот мост (16 в.) и водопадот на Палајокарија, Елати, Пертули, Нераидохори и скијачкиот центар Пертули.

Администрација[уреди | уреди извор]

Општината Трикала беше формирана на реформата на локалната власт која беше воведена во 2011 година со спојување на следните 8 поранешни општини, кои станаа општински единици:^[11]

Естијаотида
Фалореја
Калидендро
Коѕијакас
Мегала Каливија
Палиокастро
Паралитаиои
Трикала

Општината се простира на површина од 607.585 km ², општинската единица 69.205 км ² .^[12]

Провинција[уреди | уреди извор]

Провинцијата Трикала била една од провинциите на префектурата Трикала. Нејзината територија се поистоветува со територијата на сегашните општини Трикала, Фаркадона и Пили .^[13] Укината е во 2006 година.

Инфраструктура[уреди | уреди извор]

Во Трикала се наоѓа и Општата болница на префектурата Трикала. Катедрата за физичко образование и спортски науки на Универзитетот во Тесалија е сместена во Трикала, и е основана во 1994 година, при што првите студенти биле примени во учебната 1994-1995 година; првично универзитетот бил сместен во објектот на паркот Мацопулос, но сподоцна бил префрлен во новиот кампус Карјес во јули 1999 година. Трикала има над 20 училишта за средно образование, а во градот функционира и модерно ноќно техничко училиште.

Трикала се смета за прв град во Грција кој ги интегрира новите технологии во секојдневниот живот на општината и обезбедува владини услуги за граѓаните преку е-владеење.^[14]^[15] Понатаму, тој е во процес да стане првиот град во Грција подготвен за 5G .^[16]

Транспорт[уреди | уреди извор]

Градот се наоѓа веднаш до автопатот 3 (А3) или автопатот во Централна Грција (познат и како автопат Е65). КТЕЛ, кој е главната автобуска услуга за меѓуградски јавен превоз во Грција, спроведува чести автобуски линии, поврзувајќи ја Трикала со околните региони, Атина, Солун и многу други градови на копното. Градот го опслужува и железничка станица . Секојдневно има железничка линии до Атина и Солун .

Клима[уреди | уреди извор]

Трикалаима континентално влијание но тоа не е доволно за градот да избегне да биде класифициран како медитеранска клима ( Csa ), иако со значителни дневни температурни варијации . Летата се многу жешки , со просечен август од 34.5 °C (94.1 °F) . Во меѓувреме, есента и пролетта се прилично благи, без екстремно ниски или високи температури. Ниските температури се јавуваат понекогаш, особено во зимските ноќи. Забележани се повремени врнежи од снег, но генерално не се значителни.

Спортски тимови[уреди | уреди извор]

Трикала ФК, фудбалски тим кој се натпреварувал во првата грчка дивизија, неодамна во сезоната 1999–00 .
Трикала 2000 п.н.е., кошаркарски тим кој се натпреварувал во грчката врвна дивизија, во сезоните 2008–09 и 2009–10 . Тимот се распадна по испаѓањето на тимот од првата дивизија и последователните финансиски тешкотии.
Овен Трикала БЦ, кошаркарски тим кој пет сезони по ред се натпреваруваше во грчката врвна дивизија (од 2013–14 до 2017–18 . До сезоната 2018-19 Ариес Трикала БЦ ќе учествува во грчката А2 кошаркарска лига .

година	Општинска единица	општина
1991 година	48.857	74.832
2001 година	54.605	78.817
2011 година	61.653	81.355
2021 година		78.605

Асклепиј (околу 1247 п.н.е.), бог на медицината во античката грчка религија и митологија
Екумениј (околу 990), епископ во Трика (сега Трикала)
Евангелос Авероф (1910–1990), политичар
Стефанос Сарафис (1890-1957), генерал-мајор во ЕАМ-ЕЛАС
Сотириос Киргијакос (1979), фудбалер
Димитрис Митропанос (1948–2012), пејач
Христос Папаниколау (1941), скокач со стап
Ефтимиос Ренциас (1976), кошаркар
Василис Цицанис (1915–1984), текстописец и пејач
Јоанис Келас (1908–1966), авијатичар
Софија Сакорафа (1957), фрлач на копје, политичар
Георгиос Колцидас (1970), фудбалер
Димитриос Сгурос (1969), пијанист
Григориј Котроциос (1984), професионален кошаркар
Костас Папаниколау (1990), кошаркар
Стефанос Папарунас (1990), нуркач
Ахил Чолевас, татко на грчкиот фудбалер Хосе Холебас
Костас Фортунис (1993), фудбалер
Василис Грегориу (1965), грчки хемичар, истражувач, директор и претседател на NHRF
Турхан Паша Замети, поранешен премиер на Албанија.
Д-р Христос Кристоу, меѓународен претседател на Лекари без граници (MSF).

Наводи[уреди | уреди извор]

↑ ^1,0 ^1,1 „Trikala City - Η Πόλη του Ασκληπιού - Νομός Τρικάλων“.
↑ Fine, John Van Antwerp (1994). The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. University of Michigan Press. стр. 246, 252–253. ISBN 978-0-472-08260-5.
↑ Fine, John Van Antwerp (1994). The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. University of Michigan Press. стр. 320, 352–353. ISBN 978-0-472-08260-5.
↑ Rousiakis, Sotirios (2021).
↑ „Ασκληπιείο Αρχαίας Τρίκκης - Ασκληπιείο Τρίκαλα“.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 „A proposal for the enhancement and ideal administration of monuments in the town of Trikala (Part 1)“. 17 February 2014.
↑ „Λόφος του Προφήτη Ηλία – Η ομορφιά έχει πράσινο“.
↑ „Ληθαίος ποταμός“. 12 January 2016.
↑ „Μουσείο Τσιτσάνη - Βασίλης Τσιτσάνης“. Μουσείο Τσιτσάνη.
↑ „Ανοικτό και πάλι το εξαίσιο Λαογραφικό Μουσείο Τρικάλων“. 11 December 2022.
↑ „ΦΕΚ A 87/2010, Kallikratis reform law text“ (грчки). Government Gazette.
↑ „Population & housing census 2001 (incl. area and average elevation)“ (PDF) (грчки). National Statistical Service of Greece.
↑ „Detailed census results 1991“ (PDF). (39 MB) (на Greek and француски)
↑ „The 'smart city' of Trikala and the future of Greece“. Kathimerini. 24 March 2017. Посетено на 19 August 2018.
↑ „Inside Greece's first smart city: 'Now you don't need to know a politician to get something done'“. The Guardian. Посетено на September 5, 2018.
↑ „Τα Τρίκαλα γίνονται η πρώτη 5G πόλη“. News247. 18 August 2018. Посетено на 19 August 2018.

Литература[уреди | уреди извор]

Месинас, Елијас. (2022). Синагогите на Грција: Студија за синагогите во Македонија и Тракија: со архитектонски цртежи на сите синагоги во Грција . КДП, 190.ISBN 979-8-8069-0288-8 ISBN 979-8-8069-0288-8

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

„Трикала“ на Ризницата ^?

Локален портал Трикала Архивирано на 19 февруари 2016 г.
Град Трикала
Трикала wi-fi интернет покриеност

[auto-1] 1,0 ^1,1 „Trikala City - Η Πόλη του Ασκληπιού - Νομός Τρικάλων“.

[2] Fine, John Van Antwerp (1994). The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. University of Michigan Press. стр. 246, 252–253. ISBN 978-0-472-08260-5.

[3] Fine, John Van Antwerp (1994). The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. University of Michigan Press. стр. 320, 352–353. ISBN 978-0-472-08260-5.

[4] Rousiakis, Sotirios (2021).

[5] „Ασκληπιείο Αρχαίας Τρίκκης - Ασκληπιείο Τρίκαλα“.

[auto1-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 „A proposal for the enhancement and ideal administration of monuments in the town of Trikala (Part 1)“. 17 February 2014.

[7] „Λόφος του Προφήτη Ηλία – Η ομορφιά έχει πράσινο“.

[8] „Ληθαίος ποταμός“. 12 January 2016.

[9] „Μουσείο Τσιτσάνη - Βασίλης Τσιτσάνης“. Μουσείο Τσιτσάνη.

[10] „Ανοικτό και πάλι το εξαίσιο Λαογραφικό Μουσείο Τρικάλων“. 11 December 2022.

[Kallikratis-11] „ΦΕΚ A 87/2010, Kallikratis reform law text“ (грчки). Government Gazette.

[stat01-12] „Population & housing census 2001 (incl. area and average elevation)“ (PDF) (грчки). National Statistical Service of Greece.

[census91-13] „Detailed census results 1991“ (PDF). (39 MB) (на Greek and француски)

[14] „The 'smart city' of Trikala and the future of Greece“. Kathimerini. 24 March 2017. Посетено на 19 August 2018.

[15] „Inside Greece's first smart city: 'Now you don't need to know a politician to get something done'“. The Guardian. Посетено на September 5, 2018.

[16] „Τα Τρίκαλα γίνονται η πρώτη 5G πόλη“. News247. 18 August 2018. Посетено на 19 August 2018.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]