Томислав Османли

Томислав Османли (Битола, 1956) — македонски сценарист, драматург, теоретичар на медиумите, писател, критичар, новинар и есеист.

Животопис

Османли создава во повеќе дисциплини. Автор е на повеќе од 30 објавени книги: проза, драми, сценарија, теорија и есеистика. Автор е на пет романи, четирите од кои се објавени и во странство.

Со години се занимавал со филмска и театарска критика и публицистика, како и со теорија на драмски затемелените вербо-визуелни медиуми. Со децении објавува публицистички и теоретски текстови во речиси сите македонски и во голем број екс-југословенски списанија. Бил член на редакциите на списанијата “Ideje” (Белград), “Разгледи”, "Културен живот", "Театарски гласник" и "Macedonian PEN review" (Скопје).

Неговата студија “Филмот и политичкото” (1981) во националната филмска историја (в: Кинотека на Македонија, “Кинопис” бр. 13 и др.) се бележи како првата македонска теоретска книга посветена на Седмата уметност, а теоретската книга “Стрип - запис со човечки лик” (1987. и 2002.) е сè уште е единствената македонска теоретска книга посветена на уметноста и на медиумот на стрипот. Со овие две книги Т. Османли отвора пионерски домени во теоријата на овие две актуелни, драмски фундирани дисциплини. Автор е и на студијата „Граѓански простор“ единствена студија за цивилната историја на Европа и за неговите присутности и историски дефицити во нашиот општествен простор.

Член е на Друштвото на писателите од 2003. Член е на македонскиот ПЕН, трипати избиран во неговото Претседателство. Бил претседател на Филмската младина на Македонија, претседател на Советот на фестивалот Младиот отворен театар, член на Советот на Републичкиот секретаријат за Образование, наука и култура, член на Комисијата за културни односи со странство и на други општествени тела.

Двапати, не редоследно, е именуван за Претседател на Управниот одбор на Кинотеката на Македонија која функција ја обавува и денес. Бил член и на УО на Меморијалниот центар на холокаустот на Евреите во Македонија.

Од 1976 година работел како новинар и уредник, секогаш на рубрики или програми од културата: уредник на "Координати", месечниот прилог за култура, наука и уметност на неделникот "Млад борец", заменик главен уредник на весникот "Млад борец", новинар во македонското издание на весникот „Комунист“, потоа уредник за култура на магазинот "21" на којшто тој му го предложи и името, уредник-коментатор во дневниот весник "Нова Македонија" и во тек на 18 години одговорен уредник на културно-уметничката програма на Телевизија "Телма" во Скопје сѐ до нејзиното укинување во 2015 година.

Денес е слободен уметник; писател, сценарист и драмски автор со бројни меѓународни референци.

За својата разновидна уметничка и новинарска работа, добитник е на близу дваесет стручни, уметнички, меѓународни и државни награди, меѓу нив на наградите „Мито Хаџи Василев Јасмин“ (2004) за публицистика, „Св. Климент Охридски“ (2018), „11 Октомври“ како и наградата „Donat“ (28.11. 2023) на Хрватското книжевно друштво-Задар, трите доделени за животно дело.

На 18 мај 2023 Европското движење Северна Македонија свечено го прогласи за Европска личност на годината 2022.

Творештво

Неговите книжевни и драмски творби се преведени на: англиски, француски, полски, српски, хрватски, црногорски, грчки, турски, словенечки, бугарски, романски, арапски, хебрејски, како и на Ладино, јазикот на сефардските Евреи. Прв македонски прозаист преведен и објавен на Ладино и прв македонски романописец (романот „Дваесет и првиот“), објавен на арапски јазик.

Пиесата „Двајца во Еден“ (Two in Eden) била поставена на сцената на академскиот театар „John W. Gainse“ во градот Њупорт во 1998 година, а потоа била прикажана на театарскиот фестивал „Blue Ridge“ во Ричмонд, Вирџинија, САД. Таа пиеса е преведена и објавена на интернет и на романски и српско-хрватски јазик.

Во 1984 и 1987 година, телевизиските филмови „Ѕвездите на 42-та“ и „Скопски сновиденија“ работени според неговите претходно наградени сценaрија, станале добитници на наградите за режија на југословенскиот ТВ фестивал во Неум, БиХ.

Играниот филм „Ангели на отпад“, работен според неговото сценарио, бил прикажан на меѓународните фестивали во Каиро, во Сан Диего, во Белград итн. Исто така, филмот бил прикажан во Националното кино (National Film Theater) во Кенеди центарот (Kennedy Center) во Вашингтон (Washington, DC), САД, на специјалната дводневна програма на Американскиот филмски институт (American Film Intitute).

Со книгата драмски текстови „Ѕвездите над Скопје“ (The Stars over Skopje), заедно со 12 други автори од балканските литератури, Томислав Османли станал дел од Книжевниот годишник на престижната Encyclopedia Britannica за 2001. година.

Списанието „Književna revija“ од Осиек на хрватски јазик ја објавило неговата театарска пиеса „Апокалиптична комедија“ во 2000 година. Кон крајот на 2004 година, и реномираната издавачка куќа „University Studio Press“ од Солун/Атина го објавила истиот драмски текст на грчки јазик.

Дел од неговата новела „Сликата на тетка Рашела“ објави угледниот неделник Forward (2004) се појавува повеќе од едно столетие во Њујорк со репутација на книжевен простор во кој објавувале бројни писатели меѓу нив и Исак Башевис Сингер и Ели Визел. Оваа новела во превод на полски јазик ја објави угледното европско списание “Krasnogruda”, српските списанија “Кораци” и “Улазница” и сефардското списанието “Los Muestros” (2009) кое се појавува во Брисел. Ова списание во повеќе свои броеви ги објави сите девет прози на книгата јудео-балкански раскази и новели „Светилка за Ханука“, најнапред на англиски јазик, а потоа одново, четири од тие прози, и на јудео-шпански јазик (Ладино). Во 2015 година, расказот на Османли „Свадбата на Дорќол“ беше објавена во тробројот 34-36 на српското списание за литература, уметност и култура „Sent“ од Нови Пазар. Расказот е дел од книгата „Светилка за Ханука“, објавена во „Форум“ во 2008 година, а подоцна од „Икона“ во 2014 година. Книгата „Светилка за Ханука“ е преведена на српски и објавена од книгоиздателството „Прометеј“ од Нови Сад во август 2021 година. Неговиот прв роман „Дваесет и првиот“ е објавен во Хрватска, Србија, Русија, Црна Гора, Бугарија и Египет, романот „Зад аголот“ е објавен во Србија и Турција, а романот „Брод. Конзархија“ во Србија.

За книгата раскази и новели „Светилка за Ханука“ Османли во Македонија ја добил наградата „Прозни мајстори“ во 2009 година.

Во 2010 романот „Дваесет и првиот“ станал добитник на наградата Роман на годината на „Утрински весник“. Оваа книга подоцна била избрана за македонски кандидат на наградата „Балканика“ за 2009.

Томислав Османли од грчки јазик во 2011 година го преведе клучното дело на Никос Казанѕакис неговата филозофска поема „Духовна вежба - Salvatores dei“ или „Аскеза“.

Наградата „Урбан“ (2013) му беше доделена за неговиот комплексен роман „Зад аголот“.

Во 2018 година за песната „Љубов“ (L`Amore) Османли ја доби Прваta награда на меѓународниот конкурс „Angelo La Vecchia - Анте Поповски“ во универзитетскиот град Каникати (Canicattì) на Сицилија, Италија.

Истата година му припадна една од двете највисоки државни награди, „Св. Климент Охридски“, доделена за богатото и разнородно творечко дело.

Со оригиналната прозна книга „Парадоксикон“, стана лауреат и на книжевната награда „Рациново признание“ за 2020 година.

Во 2022 година стана лауреат и на највисоката државна награда „11 Октомври“ за целосен творечки опус.

2023 година македонскиот Европски институт го награди со признанието Европска личност на годината, од Македонија

Хрватското книжевно друштво - Одделот Задар на 28.11.2023 го награди со својата највисока награда „Donat“ за животно дело.

Творештво

Книги

1. “Филмот и политичкото”, издание “Млад борец”, Скопје, 1981 – Прва теоретска книга за филмот во Македонија; прва книга на тема филм-политика во поранешна Југославија; промовирана во Институтот за филм во Белград, 1982
2. “Стрип, запис со човечки лик”, издание “Млад борец”, Скопје, 1987 – Прва книга од областа на стрипот и сѐ уште единствена книга од теоријата на „деветтата уметност“ во Македонија; книга на годината во Југославија според сараевски “Naši dani”; втор настан во доменот на стрипот во Југославија според загрепски “Polet”
3. “Скопски диптих”, сценарија, изд. “Студентски збор”, Скопје 1991 – две наградени долгометражни играни сценарија
4. “Медиумот што недостасува”, урбани есеи, изд. “21”, Скопје 1992 и изд. „Бегемот“, Скопје, 2020
5. “Ослушнувања во глуво доба”, политички есеи, изд. “21”, Скопје 1993
6. “Пеперутката на детството”, раскази, “Мисла”, Скопје ,1993
7. “Двајца во Еден”, пиеса (на македонски и англиски) и стрип со Александар Сотировски, “Ѓурѓа”, Скопје, 1995
8. “Новиот цар”, божиќна мистерија, “Ѓурѓа”, Скопје, 1998 – Прва театарска пиеса на библиска тема во Македонија, "Арс ламина", Скопје, 2017
9. “Ѕвездите над Скопје”, пиеси, Дирекција за култура, Скопје, 2000 – Наслов селектирана во годишникот на Encyclopedia Britannica 2001
10. “Виолетни светлини и сенки, раскази, “Матица македонска”, Скопје 2001 – Со првонаградената холокауст новела “Сликите на тетка Рашела”
11. “Стрип, запис со човечки лик”, Млад борец", Скопје, 1987; второ дополнето издание, “Култура”, Скопје 2002
12. “Пат за Парамарибо/Trip to Paramaribo”, драма, “Култура”, Скопје 2003
13. “Игри низ жанровите”, избор на драми, “Култура”, Скопје 2004
14. “Приказни од Скопје”, “Култура”, Скопје раскази, 2004 и 2010
15. “Апокалиптична комедија/Apocalyptic comedy”, “Култура”, Скопје драма, 2006 ; "Ματζέστικ", University studio press, Θεσσαλονίκη 2004.
16. “Луѓе од меѓувреме”, три сценарија од различни жанрови, “Блесок”, Скопје, 2008
17. “Светилка за Ханука”/Lamp for the Festival of Light, јудео-балкански раскази и новели, “Форум”, Скопје, 2008/ "Светиљка за Хануку", "Прометеј", Нови Сад, 2021.
18. “Каприча”, раскази, “Магор”, Скопје 2009.
19. “Дваесет и првиот”, роман, “Блесок” 2009.
20. “Граѓански простор“, студија, “Блесок“ 2011.
21. “Зад аголот“, роман, “Магор“, 2012.
22. "Бродот. Конзархија", роман, дистопија, 2016.
23. "Океан од слики", збирка раскази и каприча, 2018
24. "Тајното братство на носталгичарите", 2018
25. "Драми за Скопје", книга 1 & книга 2, 2019
26. "Нови драми"- две пиеси: "Нишала од злато" и "Враќање дома", 2019
27. "Најстари приказни" - Митови од мугрите на западната цивилизација, 2020
28. "ПараδΩξicoN"/"Парадоксикон" - фантазии, очудувања, каприча, фарси и гротески - парадокси во проза, збирка раскази, 2020
29. "Бдеења Блажеви - Пеења до потомците", поема, 2021
30. "Средби и разговори - со доајени на нашата уметност", шест опсежни интервјуи, 2021
31. "Стрип - деветтата уметност" - Запис со човечки лик/Антропоморфизмот на стрипот; Од развојот на медумот од актуелната идеологија и типографија на деветтата уметност, 2021
32. "Столб што пее", роман, 2022
33. "Заборав", роман, 2023

Раскази во списанија и антологии

• • „Скопски раскази“, избор на раскази од д-р Васил Тоциновски, издание на Дирекција за култура, Скопје, 1996;
  • „Ден за Скопје“, издание на Табернакул, Скопје 1998;
  • „Макета“, современи македонска кратки раскази, избор на Катица Ќулавкова, издание на српскиот ПЕН, Белград, 2001;
  • „Скопските Евреи“, избор текстови, издание на „Глобус-Китано“, Скопје, 2002;
  • „Царски рез“, Скопје 2001, издание на интернет;
  • „Sodobnost “, br 5-6/ 2003, Ljubljana;
  • „Forward”, A Macedonian story: Aunt Rachel’s Photograph, January 21, 2004, New York
  • „Македонската литература в новия век“, избор , издание на бугарскиот ПЕН, София 2006;
  • „Ulaznica“, br.199-200, 2006, Зрењанин, Србија;
  • „Рассказы македонских писателеи“, антологија, во избор и превод на Олга Панкина, издание на „Окоём“, Москва, 2009;
  • „Тешка ноќ“, антологија на современиот македонски фантастичен расказ, книга на Лидија Капушевска-Дракулевска, издание на „Магор“, Скопје, 2009;
  • „Современная македонсакая пъеса“ во избор и превод на Олга Панкина, издание на „Окоём“, Москва, 2010
  • „Видело“, списание за книжевност и култура, бр.5/2009, Београд, Србија;
  • „Żeglarze Pamięci “, Antologia współczesnej literatury macedońskiej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, Połska 2009;
  • „Dont’t You FYROM Me“, suvremena makedonska priča, „Književna revija“ br.2-3, Osjek, Hrvatska, 2009;
  • „Siecle 21“,  Literature&societe, No.19/2011 Paris, France, „Renaissanc des Balkans“, nouvelle „Eté: du Sable dans les cheveux“;
  • „Отоčје-О“, Slovenija, 2011;
  • “Ulaznica”, br.229-230, 2012, Зрењанин, Србија;
  • „Акт“, бр.50, 2012, Ваљево, Србија;
  • „KontraPress“, e-portal, Srbija, 8.12. – 2013;
  • „KontraPress “, e-portal, Srbija, 11.06. – 2014;
  • „Sent“, časopis za književnost, umetnost i kulturu, br. 34-36, 2015;
  • „Kisufim “, Identity and Otherness, Israel, 2015;
  • „Tema“,br.5-6/2016, Hrvatska;
  • „Los Muestros“, La voix des sépharades, Bruxelles, раскази во превод на англиски јазик во повеќе броеви: No.71/2008, No.81/2010, No.82/2011, No.83/2011, No.84/2011, No.85/2011, No.86/2012, No.87/2012, No.88/2012, No.89/2012…
  • „E Sefarad“, Argentina, 24.09 – 2016;
  • „Мостови“, бр. 157-158, 2013 и бр.169-170, 2016;
  • „Akt “, No. 67-69, 2016, Serbia;
  • „Književna Sehara“, BiH, 2017;
  • „Zent“, br.2, 2017, Serbia;
  • „E Sefarad“, Argentina, 19.02 – 2017;
  • „Proletter“, e-portal, Crna Gora, 15.03 – 2017;
  • „Ένεκεν“, ΤΟ ΧΕΡΙ ΤΟΥ ΧΑΙΓΦΑΙ, Επιθεώρηση πολιτισμού, Νο. 44/2017, Μάιος – Ιούνιος
  • „Ένεκεν“, ΈΡΩΣ, Επιθεώρηση πολιτισμού, Νο. 46/2017 Οκτώβριος-Νοέμβριος-Δεκέμβριος
  • „Plima“, e-portal, Crna Gora, 15.04 – 2017;
  • „Sent“, časopis za književnost, umetnost i kulturu, br.44-46 Srbija;
  • „Sent“, portal, Srbija, 2015, 2017, 2018 и 2019 ;
  • „Život“, časopis za književnost i kulturu, Sarajevo, Avgust-Kolovoz, 2017;
  • „Eckermann“, web časopis za književnost, br. 18/nov-dec. 2018
  • „Eckermann“, web časopis zaknjiževnost Novi Pazar, Srbija, br. 21, Maj-Jun, 2019
  • „Contemporary Macedonian Fiction “, Inflated, grotesque story - published in this Anthology, Edited and tanslated by Paul Filev, Dalkey Archive Press, McLean IL/Dublin, 2019
  • „Sinhro.rs“, Zapis - portal na književnost i kulturu čitanja, Beograd, Srbija, 04.04.2020
  • „Ανθολογία της βαλκανικής διηγηματογραφιας“, расказ/διήγημα „Το καπέλο του καθηγητή Ντάστεβσκι" - ανθολογία Σάτυρου Γ. Ντάγιου, εκδόσεις Literatus, Θεσσαλονίκη, 2020
  • „Ένεκεν“, ΠΙΣΙΝΑ, Επιθεώρηση πολιτισμού, Νο. 51/2018
  • „Sinhro.rs“, Naredno jenađelje - portal na književnost i kulturu čitanja, Beograd, Srbija, 05.10.2020
  • „Astronaut.ba“, Naredno jevanđelje - portal na književnost i kulturu čitanja, Sarajevo, Bosna i hercegovina, 25.10.2020
  • „Književnost.hr“, Naredno jevanđelje, književni portal, Zagreb, Hrvatska, 11.2020
  • „Ένεκεν“, ΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ, Επιθεώρηση πολιτισμού, Νο. 54/2021 Σεπτέμβριος - Δεκέμβριος
• „Ένεκεν“, ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΑΜΜΟΣ ΣΤΑ ΜΑΛΛΙΆ, Επιθεώρηση πολιτισμού, Νο. 55/2022 Ιανουάριος- Ιούνιος
• Три негови кратки раскази се застапени во антологијата на македонскиот краток расказ, „Џинџуџе во земјата на афионите“ (Темплум, 2022).
• "Kritikbu", The Next Gospel, 13 Nov 2022
• "Kritikbu", Bir Sonraki İncil, 16 Nov 2022
• "Nomad", Ljubav, 21 Decembra 2022
• "Kritikbu", Huzur Motifli Tebrik Kartı, 22 Dec 2022
• "Kritikbu", Corto Maltese Eski Üsküp Çarşısı’ nda (I), 9 Apr 2023
• "Kritikbu", Corto Maltese Eski Üsküp Çarşısı’ nda (II), 9 Apr 2023
• "Kritikbu", Corto Maltese Eski Üsküp Çarşısı’ nda (III), 9 Apr 2023
• "Kritikbu", Corto Maltese Eski Üsküp Çarşısı’ nda (VI), 4 May 2023
• „Скопски раскази“, антологија, Темплум, Мај 2023
• „Tris“, hrvatski portal, Kratka (potresna) priča: Majka, 19 Feb 2023
• „Tris“, hrvatski portal, San Angela Bogeva, расказ, 24 Jun 2023
• „Tris“, hrvatski portal, Mali Nemo u Korotovom mundiru, расказ, 13 Nov 2023

Долгометражни играни сценарија

• “Луѓе без адреса”, 1976 - Втора награда на конкурсот за сценарија на МТВ. Не е реализирано.
• “Ѕвездите на '42-та”, 1984 - Прва награда на конкурсот за сценарија на МТВ; Награда за режија на Јане Петковски Ју ТВ фестивалот во Неум
• “Скопски сновиденија”, 1987 - Откуп на конкурсот за сценарија на МТВ; Награда за режија за Димитрие Османли на Ју ТВ фестивалот во Неум
• “Ангели на отпад”, 1994 - селектиран на поголем број меѓународни филмски фестивали и презентации: 4 Фестивал на уметничкиот филм во Белград, Сан Диего, Пула, Рим; финалист за награда на фестивалот во Каиро; две спеценијални проекции во Американскиот филмски институт (AFI) во Националното кино (National film theatre) во Кенеди центарот (Kennedy center) во Вашингтон.
• “Смок лета по небото”, 1999 - Трета награда (прва и втора не беа доделени) на конкурсот за сценарија на МТВ - реализирано под насловот „Стрмоглави“, 2006
• “По повод Манаки”, 1995/1997/2006 - монтажна персифлажа за Балканот во режија на Дарко Митревски

Пиеси и сценски проекти

• “Салон Бумс”, сатирична комедија, 1987
• “Мементо за еден Град”, мултимедијална повест, 1993
• “Немирни сенки”, филмско кабаре, 1993
• “Двајца во Еден”, камерна пиеса, 1995
• “Светулки во ноќта”, драма, 1997
• “Новиот цар”, божикна мистерија, 1998
• “Апокалиптична комедија”, лирска гротеска, 1999
• “Техно ѕвезда”, драма, 2000
• “Пат за Парамарибо”, пиеса, 2001
• "Пруга за ледната пролет", сценски приказ, сцената на Драмски театар Скопје, 2009
• “Уште едно небо”/“Облачна исповед”, монодрама 2000/2002 – Прва награда на 4. Фестивал на монодрамата во Битола, октомври 2002.
• "Нишала од злато", историска драма, 2018
• “Враќање дома”, драма, 2019

Книжевни творби и есеи во периодика

• “The Boiling Pot Called Skopje”, “Krasnogruda” Nо.8, 1998, Sejny-Stockholm
• “The Boiling Pot Called Skopje”, “Macedonian review”, вол.XXVIII, No.1, 1998, Skopje
• “Светулки во ноќта”, “Културен живот”, бр.1/1998, Скопје
• “Двајца во Еден”, “Блесок”/”Shine”, интернет списание бр.12/2000
• “Апокалиптична комедија”, “Књижевна ревија” бр.1-2, Коловоз 2000, Осијек, Хрватска
• “Aunt Rashela's Photograph”, “Krasnogruda” Nо.12, December 2000, Sejny, Poland
• “Техно ѕвезда”, “Културен живот” бр.3, 2000, Скопје
• “Враќање дома”, “Балкански књижевни гласник” бр.40, Београд, Србија, 23 ноември 2019
• (и бројни други објави)

Награди

Добитник е на поголем број награди за својата сценаристичка, драматуршка, критичарска и новинарска дејност, меѓу нив:

• двапати добитник на Наградата „13 Ноември“ - за сценариото “Ѕвездите на 42-та” (1987); и за повеќегодишна драматуршка дејност (2002);
• на три признанија на конкурси на МТВ за долгометражни играни сценарија: Втора награда за сценариото “Луѓе без адреса” (1976.); Прва награда за сценариото на “Ѕвездите на ’42-та” (1984.) и Откуп за сценариото “Скопски сновиденија” (1987);
• Наградата за критика за филмско-критичарската дејност, (1986.);
• Плакета на НОМСМ за новинарство и дејноста во весникот “Млад борец” (1986.);
• Наградата за новинарство “Крсте П. Мисирков” (1992.);
• Прва награда на конкурс на Фондацијата “Отворено општество” за сценарио за комплетно осмислената интер-етничка медиска кампања “Заедно до надежта” (1993.);
• Трета (и единствена) награда на конкурсот на МТВ за играно сценарио за “Смок лета по небото” (1999.);
• Прва награда на Фондацијата “11 март 1943.” при МАНУ за холокауст новелата “Сликата на тетка Рашела” (1999.) ;
• Прва награда на конкурсот на Фестивалот на монодрамата во Битола за монодрамата “Уште едно небо” (2002.);
• Државна награда „Мито Хаџи-Василев Јасмин“ за публицистика за второто издание на неговата книга “Стрип-запис со човечки лик” (2004);
• Награда „Мајстори на прозата“ на Фондацијата за научна и културна презентација „Македонија презент“ за книгата јудео-балкански раскази и новели „Светилка за Ханука“ (2009);
• Награда „Роман на годината“ на „Утрински весник“ за романот „Дваесет и првиот (книга на фантазми)“ (2010);
• Награда „Урбан“ за романот „Зад аголот“ (2013);
• 2018 - Прва награда за песната „L`Amore“ на меѓународниот конкурс „Angelo La Vecchia-Antevo slovo“ во Canicatti, Italia;
• 2018 - Државна награда „Св. Климент Охридски“ - највисоко општествено признание за долгогодишни остварувања во културата и уметноста од интерес за Република Македонија;
• 2019 - Награда „Скрип фест“ за вкупната сценаристичка дејност на Фондацијата за научна и културна презентација „Македонија презент“ и Универзитетот „Еуропа прима“;
• 2020 - Награда „Рациново признание“ за "ПараδΩξicoN"/"Парадоксикон", прогласена за најдобра прозна книга меѓу две Рацинови средби
• 2022 - Награда „11 Октомври“ за животно дело од областа на културата и уметноста.
• 2023 - Плакета „Европска личност на годината 2022“ од страна на Европското движење Северна Македонија.
• 2023 - Награда за романот "Zheng Nian Cup" 2023 распишан од пекиншкиот Музеј на литературата за свесност.
• 2023 - Награда „Donat“ за животно дело, од задарскиот Огранок на Хрватското книжевно друштво (HKD).

Наводи

• Онлајн промоција на книгата митови „Најстари приказни“, Libi, Ars Lamina, Скопје, 2020. https://www.facebook.com/literatura.mk/videos/700778464069296/
• Filmska enciklopedija, tom 2, Hrvatski leksikografski zavod, Zagreb, 1989
• Филмското столетие во Македонија, “Кинопис” бр. 13, тројазично издание на македонски, англиски и француски, Кинотека на Македонија, Скопје 1995.
• The Macedonian film, special issue of the German periodical “Kino”, 1997.
• Encyclopedia Macedonica 1999, Семос Мултимедиа, Скопје 1999
• Македонскиот игран филм, книга втора, Кинотека на Македонија, 2000
• Векот на филмот во Македонија, CD ROM на Кинотека на Македонија, Скопје, 2001.
• Yearbook 2001 - Encyclopedia Britannica, Лондон, 2001.
• Театарот на македонска почва - CD ROM енциклопедија, на македонски и англиски јазик, Институт по театарологија на ФДУ, Скопје, 2002.
• Maccinema - мрежно место на Македонската кинотека за македонскиот филм
• (и во бројни други извори)