Стипона

Стипона
Стипона Местоположба на Стипона во Македонија Стипона на карта
Координати 41°03′36″N 20°57′19″E
Регион	Пелагониски
Општина	Ресен
Население	0 жит. (поп. 2021)
Пошт. бр.	7310
Повик. бр.	047
Шифра на КО	23040
Надм. вис.	922 м
Слава	Голема Богородица Петковден
Стипона на општинската карта Атарот на Стипона во рамките на општината
Стипона на Ризницата

Стипона — село во Општина Ресен, југозападна Македонија. Денес нема жители.

Географија и местоположба

Селото се наоѓа на источната падина на Галичица,, надвиснато на нејзините истурени разграноци Бука и Вртелка од северозападната страна, Каца и Мелишта од јужната и Кукуљ од западната страна. Лежи југозападно од градот Ресен, северно од Лавци, а јужно од Евла. Атарот зафаќа површина од 3,27 км². Над селото извира Стиопонска Река (Стипонка) која минува низ него и тече во југоисточен правец и источно Дрмени се канализира за наводнување на обработливото земјиште југоисточно од него. Во минатото нејзините води се користеле за наводнување на нивите во самото село, а на неа работела и воденица.

Топонимија

Попознати топоними во атарот на селото се следниве:

Бел Камен, Бела Земја, Бука, Воденица, Воденичарски Пат, Вртелка, Ветерник, Влачешки Копанки, Глобокана Ледина, Голема Нива, Горна Млака, Голоно, Дива Јасика, Дуљо Чежме, Дачка, Долна Млака, Дупенски Рид, Дупенска Корија, Кладенчено, Каменон, Кукуљ, Каца, Кафтејнци, Лескине, Ливадиште, Манастирка, Марко Трло, Мелишта, Млака, Осој, Песокна, Премрег, Присој, Ракица, Рудникон, Св. Ѓорѓија, Св. Недела, Св. Петка, Средна Млака, Стипона, Стипонска Река, Трпоа Колиба, Трска, Шипон и др.

Историја

Во Отоманското Царство

Стипона отсекогаш била населена со православни Македонци. За првпат се споменува вотурски пописи од 1519 и 1583 година. Познато е дека во текот на историјата било имот на некој бег, по чија смрт неговата сопруга го подарила на манастирот „Св. Наум“, и селото останало во црковна сопственост сè до крајот на 1940-тите.

Во 1519 г. во Стипона имала 18 куќи, а на пописот од 1583 г. во селото живееле 8 семејства.

Во XIX век Стипона било село во Горнопреспанската нахија на Битолската каза на Отоманското Царство. Според Стефан Верковиќ во 1889 г. селото имало 2 куќи со 4 семејства и вкупно 21 жител.

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 г. Стипона има 30 жители Македонци христијани. Во 1902 г. според Л. Огненов селото имало 2 куќи со 22 жители. Во наредниот период селото почнало да расте, и набргу се удвоило.

Селото зело активно учество во Илинденското востание, во кое загинал еден негов жител.

На почетокот на XX век жителите на селото потпаднале под врховенството на Бугарската егзархија. По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. во Стипона имало 40 Македонци (сите под егзархијата) и работело бугарско училиште.

На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г. Стипона се води како чисто македонско село во Битолската каза на Битолскиот санџак со 5 куќи.

Балкански војни и Прва светска војна

Во 1912 г. Георги Трајчев во Стипона попишал 4 куќи со вкупно 41 жител, но во 1925 г. тие се намалиле на 2 куќи со 14 жители. Во Првата балканска војна, во ноември 1912 г. селото потпаднало под српско владение, а во октомври 1915 г. за време на Првата светска војна било под бугарска окупација. Подоцна низ него поминале војските на Антантата.

По војната селото повторно потпаднало под српска хегемонија и било подложено на денационализација и асимилација, што траело сè до 1941 г. Во тој период Стипона била во состав на Општина Стење, а потоа во Општина Царев Двор.

Втора светска војна

Во Вората светска војна селото било окупирано од Италија и ставено во составот на Албанија. По капитулацијата на Италија, Стипона била окупирана од бугарски сили, што траело до 1944 г. Населението се борело на страната на НОАБ. Од крајот на февруари до средината на март 1943 г. во селото престолјувал Битолско-преспанскиот одред НОПО „Даме Груев“.

Стопанство

Стипона имала полјоделско и сточарско стопанство. Атарот на селото опфаќа рамничарски и ридско-алувијални предели. Сочинет е од 250,6 ха обработливо земјиште, 17,6 ха пасишта и 227,2 ха шуми. Пасиштата се наоѓаат во месностите Ветерник, Лавчански Копанки Опаљна и Кукуљ. Во шумите застапени се дабот, буката, јаворот, јасенот, габерот, леската и др.

Сè до 1948 г. селаните се издржувале работејќи на манастирскиот имот. Подоцна, по распуштањето на земјоделските задруги, земјата и стоката била вратена во приватна сопственост на жителите.

Население

Урнатини од куќа.

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 42 —     1953 38 −9.5% 1961 44 +15.8% 1971 46 +4.5% 1981 17 −63.0%	Година Нас. ±% 1991 0 −100.0% 1994 0 0.00% 2002 0 0.00% 2021 0 0.00%

Пред неговото напуштање, селото се состоело од седум куќи кои потекнуваат од едно семејство, наречени Митревци, односно Ѓорѓиовци. Селото почнало да се иселува во 1970-тите, кога населението доживеало голем пад. Во текот на следната деценија е сосема иселено. Според пописот од 2002 година, селото немало ниеден жител. Истото било потврдено и на пописот во 2021 година.

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	30	40	42	38	44	46	17	0	0	0	0

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.

Општествени установи

Во селото никогаш немало училиште, туку децата посетувале настава во училиштето „Мите Богоевски“ во соседното Горно Дупени.

Самоуправа и политика

Избирачко место

Во селото постои избирачкото место бр. 1625 според Државната изборна комисија, сместени во просториите на продавница на селото Горно Дупени.

На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 82 гласачи.

Културни и природни знаменитости

Црквата „Св. Недела“.

Цркви

• Црква „Св. Ѓорѓија“ со селските гробишта — веднаш под селото, изградена меѓу двете светски војни
• Црква „Св. Петка“ — на 2 км југоисточно од селото, изградена во 1990 г.
• Црква „Св. Недела“ — на околу 1 км југоисточно од селото

Редовни настани

• Голема Богородица (28 август) — селска слава
• Петковден - зимски (27 октомври) — селска слава

Иселеништво

Стипона има иселеници во разни околни села како Евла, Долно Дупени, Покрвеник, Долна Бела Црква и на други места. Според истражувањата на Бранислав Русиќ од 1949 г. родови од Стипона (преселени во подалечното или поблиското минато) има во следниве села:

• Долна Бела Црква: Андреевци, Дамовци, Дојчиновци, Ѓорѓиовци, Соколовци - Петревци, Стипонци (2 куќи). Живеат во свое Стипонско маало.
• Евла: Босилковци (5 куќи) и Стипонци (1 куќа)
• Јанковец: Станчевци (1 куќа)
• Лева Река: Гулабовци (4 куќи)
• Покрвеник: Стиповци (4 куќи) и Филиповци

Надворешни врски

• Стипона на Ризницата